Valerie-Sophie Briers
Samenvatting: Nederlands communicatieve vaardigheden
Deel: semester 1
Les 1: 23/09/2019 – week 1 op canvas
Introductie les
Cijfer = 10% PE, 20% uitspraak en 70% schriftelijk examen
Les 2: 30/09/2019 – week 2 op canvas
Historische achtergronden van het Nederlands
Deel 1: Het Nederlands anno 2019…
- Het Nederlands behoort tot de Germaanse talen
- Heeft 22 miljoen sprekers
- Staat in de top 7 van de meest gesproken talen in Europa + top 40 in de wereld
- Wordt in 12 landen gesproken
Positie van het NL in de wereld
- NL is een middelgrote taal
- Europa:
Officiële taal in Nederland en België
Duitsland: Kleef Nederlandse dialecten
- Buiten Europa
Officiële taal in Suriname, Aruba, Curaçao, Sint-Maarten
Indonesië: geen officiële taal, wel Nederlandssprekende minderheden
- Nederlands leren?
Gedoceerd in 40 landen buiten het Nederlandse taalgebied
In meer dan 200 instellingen, vooral in Duitsland, Frankrijk en de VS
Juridische positie in Vlaanderen en Nederland
België:
- Officiële taal in Vlaamse Gemeenschap en Brusselse hoofdstedelijke regio
- Ingeschreven in de grondwet als een van de drie landstalen
- Koninklijke besluiten
- Nederlands, niet Vlaams: demografische, puristische en historische redenen
Nederland:
- Officiële taal MAAR niet in de grondwet omdat dit onnodig is
- Wel wetten die gebruik van het Nederlands in bestuur en onderwijs regelen
België + Nederland:
- Verdragen op het gebied van taal en letteren
- 1946: Belgisch-Nederlands cultureel verdrag 1995: cultureel verdrag tussen Nederland en
Vlaanderen
1
, Valerie-Sophie Briers
- 1980: verdrag inzake de Nederlandse Taalunie: de integratie van Nederland en de
Nederlandse gemeenschap in België op het gebied van de Nederlandse taal en letteren in de
ruimste zin samenwerking tussen gebieden waar Nederlands gesproken wordt = uniek,
doel van de taalunie: Nederlands normeren en bevorderen
Normeren = vastleggen gemeenschappelijke spelling, ontwikkeling naslagwerken,
ondersteuning van taaltechnologische projecten
Wie? Comité van ministers (2 Belgen en 2 Nederlanders)
Variationele structuur van het Nederlands
Bestaat hét Nederlands? gesloten en onveranderlijke verzameling van fonemen, woorden en
constructies die gedeeld wordt door alle moedertaalgebruikers van het Nederlands !! ER IS VEEL
VARIATIE
- Variatie in uitspraak vb. tongpunt-r, huig-r
- Lexicale variatie vb. jeans, jeansbroek, spijkerbroek
- Syntactische variatie vb. Ik geef Jan het boek. / Ik geef het boek aan Jan.
- Morfologische variatie vb. nen auto / een auto
- Pragmatische variatie vb. jow, ça va? / hallo, hoe gaat het?
Door taalvarianten te combineren krijg je verschillende taalvariëteiten
Voorbeelden van taalvariëteiten van het Nederlands: dialecten, kindertaal, jongerentaal, academisch
taalgebruik,…
Waarom variatie?
1. Aanpassen aan de situatie
2. (sociale) identiteit uitdrukken
Bijzonder taalvariëteit: standaardtaal
- Voor neutrale, bovengewestelijke communicatie
- Genormeerde variëteit minder variatie en evolueert trager dan sommige andere
variëteiten
- Wordt onderwezen op scholen
- Gecodificeerd
- Ontstaan meestal uit sociolect van bepaalde maatschappelijke elite voldoende prestige
om door hele taalgebied aanvaard te worden
Deel 2: En daarvoor? Een beknopt historisch overzicht
Hoe zijn we tot een Nederlandse standaardtaal gekomen?
Verschillende eeuwen geduurd
Oudste is van 8ste eeuw
Oudnederlands: 8ste tot 12de eeuw
Middelnederlands: 12de tot 15de eeuw
2
, Valerie-Sophie Briers
Middeleeuwen: Oudnederlands & Middeleeuwen
- Geen algemene taal verzameling van dialecten: Vlaams, Brabants, Limburgs, Hollands en
noordoostelijke dialecten
- Op dat moment culturele en politieke dominantie van graafschap Vlaanderen en hertogdom
Brabant – merk je in de literatuur: invloed van deze dialecten
- Bovenregionale taal wordt wenselijk door: politieke eenheid, toenemende contacten,
communicatie door handel en boekdrukkunst
- Aanvankelijke pogingen tot de ontwikkeling van zo een eenheidstaal in het zuiden van de
Nederlanden voor het eerst taalbeschouwende werken
- Humanisme en renaissance belangstelling voor moedertaal
1585: !!!!
- Oorlog Spaanse schrikbewind in de Nederlanden
- Val van Antwerpen breuk tussen Noord (protestants) en Zuid (katholiek)
1648: vrede van Münster
- Einde oorlog en bezegeling breuk tussen N en Z : internationale erkenning van de
onafhankelijke Republiek der Verenigde Nederlanden
- Gevolgen: volksverhuizing, circa 150 000 mensen
17de eeuw: gouden eeuw voor N
- Brain drain van Z naar N
- Grote economische, politieke en culturele bloeitijd voor de Noordelijke Nederlanden
- Sterke aanwezigheid van zuiderlingen had impact op taal
- Status van het Nederlands neemt toe dankzij: renaissance/humanisme + protestantse kerk
(eerste Nederlandse vertaling uit het Griek)
- Begin van standaardisering is ingezet in het Noorden zet zich verder gedurende de
volgende eeuwen
17de eeuw: in Z
- Spaanse overheersing, Schelde afgesloten = slecht voor de economie
- Intellectuele elite is geëmigreerd naar N
- Geen autochtone standaardisering want: er zijn al twee standaardtalen + slechte
economische en culturele situatie
18de eeuw
- Frans als cultuurtaal van de elite en lingua franca in Europa
- Latijn als taal van katholieke kerk, wetenschap en onderwijs
- Nederlandse dialecten voor ‘gewone’ volk
Franse tijd in het Zuiden
- Taalpolitiek van de volledige verfransing: idealen van Franse revolutie uitdragen in
gemeenschappelijke taal
- Te weinig kinderen lagere klassen naar school hun taal: Zuid-Nederlandse dialecten
- Taalkloof = sociale kloof
3
, Valerie-Sophie Briers
1815-1830
- Willem I herenigt N en Z
- Versterking van het Nederlands
Officiële taal van het rijk, naast Frans in Wallonië
Taal in lager en secundair onderwijs
Leerstoel Nederlands aan alle universiteiten
Opleiden generatie Vlaamse intellectuele die later in de 19 de eeuw een belangrijke rol zullen
spelen
- Protest maatschappelijke groepen:
Franstalige adel en bourgeoisie in Vlaanderen
Waalse gezagsdragers
Katholieke kerk
- 1829: Willem I geeft toe opnieuw Frans toegelaten MAAR te laat op een revolutie af te
wenden
1830: België onafhankelijk
Officiële taalsituatie bij de Belgische onafhankelijkheid: er was taalvrijheid
- Zag er slecht uit voor het Nederlands, maar er was verzet: groep intellectuelen opgeleid in
het Nederlands in de tijd van Willem I, uit lagere burgerij Vlaamse beweging
Les 3: 07/10/2020 – week 3 op canvas
Vorige week
- Twee erg verschillende trajecten voor het Nederlands in het Noorden en het Zuiden na de
Val van Antwerpen
- Noorden: beginnende standaardisering sinds de Gouden Eeuw (17 de eeuw)
- Zuiden: overheersing door de Spanjaarden, Oostenrijkers, Fransen Nederlands heeft
weinig status, verzameling dialecten
Belgische onafhankelijkheid en Vlaamse taalstrijdlaams
19de eeuw: Vlaamse taalstrijd
Vlaamse beweging:
- Ontstaan tussen 1834 en 1840
- Culturele en maatschappelijke stroming (vb. literair: De Leeuw van Vlaanderen)
- Gericht op:
Wettelijke erkenning Nederlands
Intellectuele ontplooiing en sociaaleconomische welvaart van Vlaanderen
Bewustmaking Vlamingen als gemeenschap binnen en buiten België
- Eerste successen:
1873: begin taalwetgeving – wet-Coremans voor rechtspraak in Vlaamse provincies
1898: gelijkheidswet
In de praktijk:
4
