HOOFDSTUK 1: VERMAATSCHAPPELIJKING
INLEIDENDE LES
LESDOELSTELLINGEN
• Het concept vermaatschappelijking vdzorg in eigen woorden uit te leggen
• Minstens 2 socio-historische bewegingen nr vermaatschappelijking en
gemeenschapsgericht werken in eigen woorden beschrijven
• Het onderscheid te verwoorden tss ‘koude’ en ‘warme’ solidariteit
• Minstens 3 mogelijke uitdagingen en valkuilen te beschrijven die verbonden zijn aan een
te eenzijdige focus op ‘warme solidariteit’
• Een voorbeeld te geven van hoe de huidige klemtoon op en invulling v
vermaatschappelijking een positieve impact kan hebben op de hedendaagse
interpretatie v zorg
• Een voorbeeld te geven v hoe de huidige klemtoon op en invulling v
vermaatschappelijking ook mogelijke risico’s of valkuilen in zich draagt
• Je bewust te zijn vh belang v ervaringen als evenwaardige kennisbron, naast
wetenschappelijke en professionele expertise
• Het onderscheid tss ervaring, ervaringskennis en ervaringsdeskundigheid te herkennen
in een casus
• Op basis ve voorbeeld/casus te herkennen wat mogelijke knelpunten of
randvoorwaarden zijn als gewerkt wordt met ervaringskennis en ervaringsdeskundigheid
• Je een gepaste, respectvolle houding aan te meten in het omgaan met ervaringskennis
SITUERING VAN DE TEKSTEN
- Gemeenschapgericht = containerbegrip met wisselende inhoud dat nr vr word geschoven in tal v
sectoren vandaag
- Binnen welzijnssector sterk verbonden met met volgehouden focus v beleidsmakers op
vermaatschappelijking vd zorg
- Schetsen breed kader v waaruit klemtoon op vermaatschappelijking is ontstaan
- Stilstaan bij dat vermaatschappelijking vd zorg niet ‘nieuw’ is (overheden zeggen soms v wel)
- Elke invulling v vermaatschappelijking ook eigen interpretatie aan vormgeving vd
gemeenschapsgerichte zorg
- Beleidsdiscours over vermaatschappelijking discussies oproept over betekenis en plaats v zorg
onze samenleving
- Dit gaat gepaard met vragen
• Waar dient ondersteuning opgenomen te worden, en door wie?
• Welke verantwoordelijkheid is weggelegd vr de overheid, formele zorgaanbieders, het
informele netwerk?
• Welke solidariteitsopvattingen worden gehanteerd om de rechten en levenskwaliteit v
burgers te realiseren?
• Maar ook: hoe kunnen we zorg en ondersteuning vr ied op toegankelijke, kwaliteitsvolle
manier vormgeven en verankeren?
Enkel deze vragen verkennen door te steunen op zowel wetenschappelijke en professionele
expertise, als op ervaringskennis
1
, - Opinieteksten ‘Het mens achter vermaatschappelijking is fictie’ en ‘Zoveel mogelijk ouderen
zo lang mogelijk thuis is schuldig verzuim’
Concretiseren aantal centrale bekommernissen v terreinwerkers en zorgvragers die werken
en leven in deze context
- Artikel ‘Ervaringsdeskundigheid moet je politiseren’
Beschrijft geschiedenis en centrale ambities v praktijken v ervaringswerk, waarin kritisch
onderscheid gemaakt wordt tss manier waarop nr ervaringswerk wordt gekeken
- Deze inleidende les legt stevig fundament
- Proberen vooral voor- en nadelen en heersende discussies genuanceerd te benoemen binnen
complexiteit vh hedendaagse werkveld
- Dit doe we ook tijdens lessen bewust vanuit diverse bronnen v kennis
• Ervaringskennis
• Expertise
• Wetenschappelijke kennis
POWERPOINT
KLEMTONEN
- Idealen: waar liggen kansen
- Addertjes: waar liggen uitdagingen
- Ervaringskennis
- Competenties v professionals: hoe kunnen we mensen met intensieve zorgnoden helpen in
samenleving? Bv. vrouw met sonde wou mee op resto, omdat ze dan goed kon praten met
spraakcomputer trwl ied at
STELLINGEN
- Stelling 1: ALS JE ERVARINGSKENNIS HEBT, BEN JE EEN ERVARINGSDESKUNDIGE
Je hebt ervaringskennis als je zelf bij je ervaring stilstaat/reflecteert
- Stelling 2: EEN ERVARINGSDESKUNDIGE BEGRIJPT ZORGVRAGERS BETER
Het helpt met inleven, want je kennis komt v binnenuit
- Stelling 3: EEN ERVARINGSDESKUNDIGE HELPT HET ZORGAANBOD TOEGANKELIJKER MAKEN
Ervaringsdeskundige gaat vaak een brug zijn v cliënt nr hulpverlener (Wat kan hulpverlener vr
jou betekenen?), maar ook v cliënt nr samenleving (naar arbeidsmarkt, sollicitaties, …)
VERMAATSCHAPPELIJKING
2
,ZORGZAME BUURT
“In een Zorgzame Buurt
wonen mensen comfortabel in hun woning of vertrouwde buurt. Het is een buurt waar jong en oud elkaar
kennen en helpen. In een zorgzame Buurt staat levenskwaliteit centraal,
voorzieningen en diensten zijn er voor iedereen toegankelijk. Ied voelt er zich goed en wordt geholpen,
ongeacht de ondersteuningsbehoeften.”
1. VERMAATSCHAPPELIJKING IS HOT
- Populaire term met een hoge aaibaarheidsfactor
Jo Vandeurzen, op 29 november 2012 (Vlaams Minister van Welzijn, Volksgezondheid en
Gezin 2009-2019) over vermaatschappelijking in 2012
• Verweving v zorg
• Kruisbestuiving
• Wel nog met voorzieningen (samenwerking)
- Tegelijk: containerbegrip dat vele ladingen dekt
Dezelfde terminologie, andere invulling/visie
Onderhevig aan discussie en kritiek
2. SOCIO-HISTORISCHE ONTLEDING
- Laag 1: DE SOCIALE RELATIE TUSSEN OVERHEID EN BURGERS
• 1830: Klassiek-liberale staatsopvatting:
De overheid komt zo min mogelijk tussen in private
aangelegenheden
• Eind 19de eeuw: sociale kwestie:
Slechte leefomstandigheden en grote kindersterfte
zorgden voor sociale onrust
• Eind 19de – begin 20ste eeuw:
Van afstandelijke naar sociale relatie tussen overheid
en burgers/gezinnen
Bv. 1914: Invoering leerplicht
Bv. 1920: Gesubsidieerde liefdadigheid
Bv. Sociaal beleid & sociale voorzieningen ->
maatschappelijke aanpak
- Laag 2: DE-INSTITUTIONALISERING EN ‘COMMUNITY CARE’
• 1960/1970: Kritiek op de residentiële zorg
o Sluiting grote psychiatrische instellingen
o Begrip ‘Community care’: Extramuralisering van de zorg
o Verzet v mensen die die zorg krijgen
o Onderscheid in de (gezondheids)zorg tussen eerste, tweede, derde & nulde lijn
➢ Nulde lijn: hulp v naasten
➢ Eerste lijn: super toegankelijke zorg, huisartsen
➢ Tweede lijn: gespecialiseerde zorg, doorverwijzingen
➢ Derde lijn: meest gespecialiseerde zorg
- Laag 3: SOLIDARITEIT
3
, • Koude solidariteit bv. ook belastingen -> daarmee financier je zorg
o Na WOII: Uitbouw van de verzorgingsstaat
o Via de sociale zekerheid:
➢ Levenslange sociale bescherming voor iedereen (o.a. door belastingen)
(bv. gezinsbijslag, pensioenen, werkloosheidsuitkering, ongevallen-
/ziekteverzekering,….)
➢ Solidariteit tussen mensen die elkaar niet persoonlijk kennen
(‘koud’ = rationeel, vanop afstand)
• Warme solidariteit
o Leidend principe: subsidiariteit
o Zorg wordt in de eerste plaats verwacht in de informele en private sfeer.
(‘warm’ = dichtbij, rechtstreeks, door naasten)
o Burgers worden aangesproken op een ‘morele plicht’ om de zorg en
ondersteuning voor medeburgers feitelijk op te nemen
o Burgers beslissen zelf over de spelregels: wie dit ‘verdient’ en wie niet
3. NIEUW BEGRIP? OF HISTORISCHE CONSTANTE?
- Vormgeving aan de relatie tussen overheid en burgers
- Rol van formele hulpverleners (professionals) en informele hulpverleners (mantelzorg, buren,
vrijwilligers,…)
- Verbonden met solidariteitsopvattingen (regering)
4. ‘VERMAATSCHAPPELIJKING’ IN HET MEEST RECENTE BELEIDSDISCOURS
“Verschuiving binnen de zorg waarbij ernaar gestreefd wordt om mensen met
beperkingen (van lichamelijke, verstandelijke of psychische aard), chronisch zieken,
kwetsbare ouderen, jongeren met gedrags- en emotionele problemen, mensen die in
armoede leven,… met al hun mogelijkheden en kwetsbaarheden een eigen zinvolle
plek in de samenleving te laten innemen, hen daarbij waar nodig te ondersteunen en
de zorg zoveel mogelijk geïntegreerd in de samenleving te laten verlopen. ”
(Vandeurzen)
“De lokale besturen nemen ten volle hun regierol op inzake de
vermaatschappelijking van de zorg. Dit betekent dat ze voluit
ondersteuning geven aan de mantelzorgers, vrijwilligerszorg en
buurtzorg.” (Vlaamse Regering)
“We blijven verder inzetten op de vermaatschappelijking van de
zorg.” (Vlaamse Regering)
5. EEN VERHAAL IN VERSCHILLENDE SECTOREN
- Geestelijke gezondheidszorg → Art. 107
“De Koning kan in specifieke financieringswijzen voorzien om, op experimentele basis en beperkt
in de tijd, een prospectieve en programmageoriënteerde financiering van zorgcircuits en
netwerken mogelijk te maken.” (Vlaamse Regering, 2008)
- Ondersteuning voor mensen met een beperking → Perspectief 2020
“Gewoon als het kan, bijzonder als het moet.”
- Integrale Jeugdhulp
4
