Recht en Criminologie
Opbouw 4 modules
1. (Constitutionele) basisbeginselen van het actuele straf(proces)recht
2. Historisch-theoretisch perspectief
3. Europees mensenrechtelijk perspectief
4. Belgisch grondrechtelijk perspectief
Maatschappelijk debat
Aan ene kant zeggen mensen: ‘we mogen niet veel meer’ ‘we mogen niet
meer lachen met mensen’ ‘we moeten opletten met wat we zeggen’
‘cancel culture’ (vooraleer dat je het weet word je “gecanceld”)
Aan andere kant zeggen mensen: ‘er mag te veel gedaan/gezegd worden’
(Vb. haatspraak: mensen die meedoen aan maatschappelijk debat, politici
(vrijheid van meningsuiting)
Elon musk: tesla baas, twitter baas heeft veel macht. Hij vindt niet
dat mensen het recht hebben om hun eigen identiteit te bepalen (hij zegt
dat zijn dochter een man is geworden door de ‘cancel culture’) maar hij
vindt dan wel dat hij hele uitgebreide rechten en vrijheden heeft.
Vb. vooraleer Elon Musk twitter had overgekocht waren er regels over de
verspreiding van informatie, twitter mocht dat niet meer. Als Elon Musk dat
heeft overgekocht, heeft hij gezegd vrijheid van meningsuiting en zei dat
dit wel terug mocht.
Debat: Hij is niet iemand die verkozen is, heeft geen democratische
draagkracht, er was een burgeroorlog in Engeland en Elon Musk
heeft op twitter nog eens gezegd dat daar de burgeroorlog
onvermijdbaar is, hij gooide nog wat extra olie op het vuur. Hij heeft
zoveel macht en toch is hij nooit verkozen geweest. En men kan hem
dus ook niet wegstemmen.
Constitutioneel roept dit heel wat vragen op: pleegt hij strafbaar
gedrag? Of wordt hij inderdaad door vrijheid van meningsuiting
beschermd?
Belang constitutioneel strafrecht
Welk gedrag wordt (niet) strafbaar gesteld?
• Bepaalde gedragingen zijn constitutioneel beschermd (dat
men niet strafbaar mag stellen): vrijheid van meningsuiting
(niet absoluut), je mag niet alles zeggen wat je wilt), vrijheid
van religie (niet absoluut, je mag niet in naam van religie
eender wat doen), …
• Wie bepaalt dit allemaal?
• WM Rechtbanken en hoven (ivoren toren?)
• Scheiding der machten (constitutioneel principe)? :belangrijk
dat macht in maatschappij verdeeld is en niet ligt bij 1
, opperbaas, maar ook nog vaak steeds debatten onder hun.
Dus probleem: wie heeft er dan eigenlijk de macht?
• Elon Musk (X)?
democratische vertegenwoordiging?
Wat is constitutioneel strafrecht?
In dit vak:
Strafrechtelijke regels die in “constituties” /grondwet verankerd zijn (=die
je in de GW terugvindt) , zowel op vlak van materieel strafrecht als formeel
strafrecht.
= Strafrechtelijke regels, die je in de grondwetten terugvindt. Hierin staan
enkele rechten en vrijheden die belangrijk zijn naar strafrecht toe en die
ons beschermen tegen het strafrecht en de overheid. En dit staat in de
constituties.
Het gaat over grondwettelijk recht die van belang is voor het strafrecht en
mensen die hierin werken. (waaronder criminologen)
• “Constituties”: Belgische GW, EVRM, EU-verdrag van
Lissabon, UN Conventions on Human Rights, …
• Constitutional Law for Criminal Justice: the constitutional
principles that apply to Criminal Justice
Constitutioneel strafrecht en criminologie
Bij criminologie: interesse in delinquent gedragen en hoe daarop
gereageerd wordt in de maatschappij
In strafrecht is men geinteresseerd in welk gedrag is strafbaar, wat
is het vervolg daarop en welke procedures
In constituties/grondwetten: is men geinteresseerd in : wat zijn de
basisregels die mensen doen samenleven/ het maatschappelijk
verdrag.
, Op deze 3 gaan we ingaan
Dit vak start vanuit belangrijke beginselen van het strafrecht die men in
grondwet kunnen terugvinden.
Basisbeginselen S(P)R
• Strafrecht als publiek recht
• Onderscheid materieel en formeel strafrecht
• Legaliteitsbeginsel
• Scheiding der Machten in het straf(proces)recht
• Strafrecht is (schuldige) burgers “straffen” maar ook (onschuldigen)
“beschermen”
• Strafprocesrecht en actoren: wat is hun (constitutionele) rol?
We moeten constitutionele beginselen kunnen toepassen op casus op
examen!
Vb. op examen vraagt ze: de koning stelt dit gedrag strafbaar kan dit of
niet? Dan moet je kunnen uitleggen aan de hand van de constitutionele
beginselen of dat kan of niet. (=Wat is belangrijk in de GW dat te maken
heeft met het strafrecht? )
Perspectief van Constitutioneel strafrecht
‘breder’ perspectief
• Constitutioneel
• Staatsstructuur: Aan ene kant heb je in GW de staatststuctuur:
je gaat uitleg krijgen over welke machten bestaan er in een
land.
• Scheiding Machten
• Bevoegdheidsverdeling
• Grondwettelijk Hof
• Rechten en vrijheden: naast staatstructuur heb je de rechten
en vrijheeden die aanwezig zijn in de GW.
• constitutioneel “kader” en “verankering” van het strafrecht:
strafrecht is verankerd in GW.
• Historisch: Constitutioneel GW gaan we ook historisch bekijken, hoe
is die er gekomen?
• Theoretisch : klassiek SR is er gekomen met GW, sociaal verweer **,
nieuw sociaal verweer
• Europees : EVRM, EHRM: Ook europees perspectief bekijken:
europees hof voor rechten van mens heeft ons belgisch strafrecht
fundamenteel veranderd.
** Maatschappij mag zich beschermen tegen gevaarlijke individuen=
sociaal verweer
, op einde moeten we dit kennen, onstaan van GW en strafrecht, ook dat
we EVRM en GW inhoudelijk kennen (belangrijke artikelen (staan in tekst
op canvas) , hoe rechten en vrijheden gecontroleerd worden.
Teksten online mag je meenemen naar examen. Als je casus oplost
moet je verwijzen naar artikelen van belgisch grondwet of EVRM.
Week 4, 8 en 12 geen les
Casus: vaak 4 fouten op constitutioneel vlak: wij moeten fouten zoeken,
naar artikel verwijzen in GW en zeggen wat wel juist is en correcte
beginselen gebruiken bij antwoord.
Module 1: constitutionele basisbeginselen van het
straf(proces)recht
1e beginsel: strafrecht is publiek recht
Publiek recht in de zin van overheidsrecht (niet het moet openbaar zijn en
publiek zijn, maar overheidsrecht en afgezet tov het privaat recht)
Recht kan men indelen in:
- publiek recht
- Privaat recht
Publiek recht dient het algemeen belang en is dwingend (= van openbare
orde en je mag er niet vanaf wijken, je moet het recht volgen) regels
zijn dwingend, regels vind je terug in strafrecht , constitutioneel recht,
fiscaal recht
(vb. fiscaal recht: belastingen niemand moet weten hoeveel je moet
betalen, maar het is wel algemeen bepaalt dat iedd belastingen moet
betalen)
verticale verhoudingen: Regelt verhoudingen tussen overheid en
burgers, waarbij overheid duidelijk doorweegt, weegt door omdat men
probeert het algemeen belang te dienen.
(Vb. Overheid mag burger in gevang steken als dit in algemeen belang is,
als dader andere in gevaar brengt of misdrijven pleegt, overheid mag
lockdown uitvoeren als er virus uitbreekt, als dit noodzakelijk is in
algemeen belang van burgers.)
Privaat recht
Horizontaal: relatie tussen burgers, in privaat belang.
(Vb. als je aan u vriend u fiets aan vriendenprijs wil verkopen, dit mag.)
Geen dwingend recht, enkel als er problemen zijn, dan zal het recht als
een soort aanvulling gaan optreden.
Vb. Stel je huurt kot bij huisbaas en je hebt niets gezegd over
gemeenschappelijke trap wie dat moet kuisen, huisbaas zegt jij en jij zegt
nee staat niet in huurcc. Dit soort conflict gaat naar de vrederechter en
gaat op basis van rechtspraak die al is geweest gaan beoordelen.
