Sociologie
Inleiding sociologisch denkkader
Belang van sociologie voor een vroedvrouw
Sociologisch denkkader:
• Inzicht hebben in het menselijk gedrag
• Mensen kunnen helpen betekent ook begrijpen waarom ze bepaald gedrag stellen en dit wordt beïnvloed door verschillende
factoren, ook maatschappelijke
• Inzicht in rol en positie van vroedvrouwen in allerlei groeperingen op micro-meso-macroniveau
• Psychologie en sociologie zijn wetenschappen die deze factoren proberen in kaart te brengen
Sociologie is voor vroedvrouwen belangrijk omwille van verschillende redenen:
• Theoretisch belang: de mens is een sociaal wezen, we maken allemaal deel uit van een samenleving; de sociale dimensie
beïnvloedt de mens
• Praktisch belang: door maatschappelijke problemen door een sociologische bril te bekijken, kan men tot mogelijke oplossingen
komen
• Kritische kijk: “the first wisdom of sociology is this: things are not what they seem” – Berger
Wat is sociologie?
Omschrijving van de sociologie
Sociologie is de wetenschap van de maatschappij, de wetenschap van het menselijk samenleven of de wetenschap van het sociale,
mensen leven met elkaar samen en worden daardoor beïnvloed
Sociologie probeert antwoord te vinden op 2 fundamentele vragen:
• Mensen behoren tot groepen of sociale eenheden: welke weerslag heeft dit op hun gedrag? (op micro-meso-macroniveau)
• Hoe zit de samenleving in elkaar? (belang van sociale processen en organisatiestructuren)
De term ‘sociologie’ is een samensmelting van het Latijnse woord ‘socius’ (metgezel, kameraad, partner) en het Griekse woord ‘logos’
(kennis, kunde, wetenschap) en het betekent dus letterlijk ‘samenlevingskunde’ of ‘maatschappijkunde’
Historiek
De grondlegger van de sociologie is Auguste Comte (1789-1857), in 1938 was hij de eerste die de term ‘sociologie’ gebruikte en dit ook
beschouwde als een zelfstandige wetenschap. Dat wil echter niet zeggen dat er voordien niet werd nagedacht over sociale problemen.
Grote filosofen zoals Aristoteles, Plato en Socrates dachten al lang voor onze jaartelling na over sociale problemen
Sociologie versus psychologie
Sociologie versus psychologie:
• Sociologie: gedrag verklaren door te kijken naar de groepen waartoe iemand behoort (structuur, waarden, normen)
• Psychologie: gedrag verklaren vanuit de persoon zelf, inzicht krijgen in de persoonlijkheidsstructuur zelf
Sociologie als wetenschap
Sociologie is een empirische wetenschap, dit wil zeggen dat kennis voorkomt uit een systematische waarneming van feiten. De sociologie
probeert objectief vast te stellen hoe de maatschappij werkelijk in elkaar zit. Dit gebeurt door het voeren van onderzoek.
De interesse van de socioloog ligt bij de objectieve werkelijkheid en subjectieve beleving van die werkelijkheid, men gaat dus vanuit de
verkregen gegevens op zoek naar verklaringen
Sociologie is van belang voor de samenleving want aan de hand van de verkregen resultaten kunnen beslissingen genomen worden op
beleidsniveau
Het is belangrijk om in het achterhoofd te houden dat sociologie een waardevrije wetenschap is, dit wil zeggen dat morele overwegingen
geen rol mogen spelen bij theorie of onderzoek, uitkomsten van onderzoek kunnen wel gebruikt worden voor morele doeleinden (geen
wetmatigheden, wel waarschijnlijkheden en patronen in kaart brengen)
1
,Sociologie
Interactie, cultuur en interdependentie
Mensen zijn sociale wezens: het feit dat ze samenleven met anderen werkt door op hun bestaan en gedrag
Mensen zijn op 3 manieren met elkaar verbonden:
• Ze zijn op elkaar gericht en stemmen hun gedrag op elkaar af: interactie
• Ze worden door elkaar gevormd: cultuur (wat mensen doen, denken en voelen is sterk bepaald door wat ze van anderen hebben
geleerd
• Ze zijn van elkaar afhankelijk: interdependentie (mensen kunnen niet zonder elkaar leven)
Interactie
Interactie is het gedrag van mensen ten opzichte van elkaar in voortdurende wisselwerking, het gedrag van de één leidt tot een reactie van
de ander
De vraag die hierbij gesteld wordt is “waarom gedragen mensen zich zoals ze doen?” Hierop kan een eenvoudig antwoord gegeven worden:
‘omdat ik dit wil’. Toch is dit in meestal niet waar. Mensen gedragen zich voor een groot deel zoals van hen verwacht wordt, ook al is dit
vaak onbewust
Het gedrag van de één leidt tot een reactie van de ander. Die reactie is gebaseerd op een interpretatie: de subjectieve definitie van een
situatie. Die definitie bepaalt het gedrag, of die nu waar is of niet. Mensen reageren niet zozeer op elkaar gedragingen, maar wel op de
betekenissen en bedoelingen die daaraan worden toegekend. Zowel taal (het verbale aspect) als lichaamstaal (het non-verbale aspect)
speelt daarbij een belangrijke rol
Het is belangrijk om hierbij in ons achterhoofd te houden dat verschillende mensen eenzelfde situatie vaak verschillend interpreteren, dit
leidt tot verschillende interactiepatronen. Dit wil niet zeggen dat deze patronen niet kunnen veranderen! Mensen kunnen zelf hun
werkelijkheid veranderen, hoe moeilijk dat vaak ook is
Interactie is dus een vorm van sociaal gedrag, het is sociaal bepaald en vaak niet zo ‘uniek’ als wij denken. Ieder mens vertoont ‘sociaal
aangepast’ gedrag, meestal zonder dit zelf te beseffen. Dit beïnvloedt sterk hoe we een situatie analyseren.
Binnen de sociologie benadrukt men in verband hiermee het belang van de verschillende rollen die we opnemen, oftewel gedragingen die
de omgeving van ons verwacht. In die theorie nemen de begrippen positie, sociale status, sociaal aanzien, rollen en sociale structuur een
belangrijke plaats in:
• Positie is de plaats die je inneemt in verhouding tot anderen, iedereen bekleedt veel verschillende posities en in veel situaties
is het belangrijk om te weten in welke positie je tegenover elkaar staat
-> verworven posities zijn posities waarvoor je zelf gekozen hebt (vb. student vroedkunde)
-> toegewezen posities zijn posities die je vanzelf krijgt (vb. meisje)
• Rol zijn de gedragsregels die horen bij de positie die iemand inneemt
• Sociale structuur is de verhouding tussen allerlei posities
• Sociale status is de waardering die de samenleving aan een positie hecht in relatie met andere posities, de sociale status is
bewegend
• Statussymbolen zijn uiterlijkheden die gebruikt worden om de status te accentueren
• Rolattributen zijn uiterlijkheden nodig om een rol goed te kunnen vervullen
Een institutie is een gevestigde manier waarop men het sociale leven organiseert, een patroon dat door een groep, samenleving of een
gemeenschap naar waarde wordt geschat
Cultuur
Cultuur is het geheel van voorstellingen, opvattingen, waarden en normen die je in de maatschappij verwerft door middel van leer- en
gewenningsprocessen, ze zijn van grote invloed op ons gedrag in ruimere zin (dat wat mensen gemeenschappelijk hebben)
Cultuuroverdracht is het doorgeven van cultuur op collectief niveau:
• Van generatie op generatie
• Van de ene geografische ruimte naar de andere
• Van de ene sociale categorie naar de andere
2
, Sociologie
Socialisatie is het proces van cultuuroverdracht op het niveau van het individu, dit wil zeggen dat de nieuwelingen worden ingewijd in de
cultuur van een groep:
• Primaire socialisatie is het zich eigen maken van algemene waarden en normen die in een groep of samenleving gelden, gebeurt
voornamelijk in de primaire groep (gezin, intieme vrienden,..) en dit maakt deel uit van de opvoeding: beleefdheidsregels, lezen,
schrijven, tekenen,…
• Secundaire socialisatie is het zich eigen maken van specifieke waarden en normen die behoren bij een specifieke groep
Sancties en beloningen dienen als middel voor het verkrijgen van goede socialisatie, na verloop van tijd zijn ze niet (altijd) meer nodig maar
vaak toch nog wel
Belangrijke partijen in het socialisatieproces: gezin, onderwijs, leeftijdsgenoten en massamedia
Socialisatie kan men niet loskoppelen van maatschappelijke veranderingen, wat op macroniveau gebeurt heeft zijn invloed op microniveau
Cultuurdriehoek: hoe zit het individu in elkaar?
• Natuur: wat universeel geldig en aangeboren is
• Cultuur: wat is aangeleerd in een groep, modellen in een bepaalde context (er wordt ‘voorgeleefd’ hoe er met ‘natuur’ wordt
omgegaan)
• Persoon of individu: combinatie tussen wat aangeboren en aangeleerd is en specifiek is voor het betrokken individu
Ui-diagram: hoe komen culturen tot uiting?
• Symbolen: wat zichtbaar en tastbaar is, oppervlakkige uitdrukkingen, hebben vaak een betekenis die alleen begrepen kan
worden door de leden van dezelfde cultuur, dingen waar de doorsnee-toerist mee in aanraking komt bij het bezoeken van een
land (taal, kledij,…)
• Helden en mythen: ontmoet je bij iets dieper binnendringen want het zegt al iets over wat we belangrijk vinden (personen, dood
of levend, echt of fictief, met eigenschappen die in een cultuur hoog in aanzien staan, worden als gedragsmodel gezien)
• Collectieve rituelen: manier van handelen die anders is dan andere handelingen doordat ze waarden-geladen is en dus meer
betekenis krijgt, ze worden door alle leden van de groep gebruikt en worden binnen een cultuur als ‘sociaal verwacht’
beschouwd, leer je kennen bij langer verblijf in een land of cultuur, rituelen kunnen tot misverstanden leiden!
• Waarden en normen (grondaannamen): basale opvattingen over goed en kwaad, normaal en abnormaal, zo fundamenteel dat
ze normaal gesproken niet besproken moeten worden, mensen zijn zich hier vaak niet bewust van (collectieve neiging om een
bepaalde gang van zaken te verkiezen boven een andere), behoren tot dingen die kinderen leren en bij contact met ‘vreemde’
waarden en normen hebben we een confrontatie met de eigen waarden en normen
Symbolen, helden en rituelen zijn praktijken, ze zijn dus zichtbaar voor externe waarnemers maar de culturele betekenis is onzichtbaar,
hangt ervan af hoe deze praktijken door de leden van de gemeenschap geïnterpreteerd worden
Cultuuroverdracht verloopt van buiten naar binnen voor de OUT-cultuur (via het kijken naar films, op vakantie gaan, eten proeven,..) maar
van binnen naar buiten voor de IN-cultuur (via de opvoeding van kinderen)
3
