I.2. Objectief recht
Objectief recht = het recht dat in een samenleving aanwezig is, het geheel aan rechtsregels dat op
een bepaald moment op een bepaalde plaats van toepassing is.
Het recht heeft geen unieke definitie maar er zijn gemeenschappelijke elementen in de definities.
recht is gericht op de normatieve ordening in en van de samenleving
recht is een geheel van regels en voorschriften
recht is uitgevaardigd door of krachtens het maatschappelijk gezag
recht is afdwingbaar door of krachtens het maatschappelijk gezag
Het objectief recht (ook wel: positief recht) is een abstract en statisch gegeven.
law in the books (niet law in action)
objectief recht wordt bestudeert in de rechtsdogmatiek
I.3. Subjectief recht
VAN GERVEN: “een door het objectieve recht aan een individu - rechtssubject genoemd -
erkende of toegekende heerschappij strekkende tot de bevrediging van menselijke
behoeften”
Wordt bekeken vanuit het oogpunt van het rechtssubject, de titularis van subjectieve rechten
een juridisch (door het objectieve recht) bekrachtigde bevoegdheid of aanspraak die een
rechtssubject op een bepaalde zaak of jegens een bepaalde persoon kan uitoefenen om zijn
of haar eigen doelstellingen te verwezenlijken vloeit voort uit het objectief recht
3.50 BW: Het eigendomsrecht verleent aan de eigenaar rechtstreeks het recht om het
voorwerp ervan te gebruiken, hiervan het genot te hebben en erover te beschikken. De
eigenaar heeft de volheid van bevoegdheden, behoudens de beperkingen die door wetten,
verordeningen of door de rechten van derden worden opgelegd.
indien in Grondwet: grondrecht
Juristic conceptions van Wesley HOHFELD (1879-1918)
aanspraak (claim): tegenover recht staat een plicht
vrijheid (privilege): vrijheid iets te doen zonder verplichting daartoe
macht of bevoegdheid (power): aanspraken en vrijheden in het leven roepen
(Gestaltungsrecht)
immuniteit (immunity): bescherming tegen de macht van anderen om een aanspraak of
vrijheid te wijzigen
zowel privaatrechtelijk als publiekrechtelijk van aard
belangen : geen juridisch afdwingbaar subjectief recht
,I.3. Subjectief recht
Art. 1382 oud BW: “Elke daad van de mens, waardoor aan een ander schade wordt
veroorzaakt, verplicht degene door wiens schuld de schade is ontstaan, deze te
vergoeden.”
Art. 6.5 BW: “Eenieder is aansprakelijk voor de schade die hij door zijn fout aan een ander
veroorzaakt.”
Het is pas doordat de titularis van een subjectief recht zijn recht opeist en/of aangesproken wordt op
zijn rechtsplichten dat het objectieve recht tot leven komt dit levert ook veel toepassings- en interpre-
tatievragen zoals in de bovenstaande artikels welke schade er nu precies is ontstaan fysieke schade is
makkelijker te vergoeden maar emotionele schade bv. traumas niet.
Een rechtsregel bevat een of meerdere van de volgende elementen: rechtssubject: natuurlijke en
rechtspersonen, rechtsobject, rechtsfeit, rechtsgevolg.
3.2.2. Rechtssubject
Degene voor wie de rechtsnorm gevolgen teweegbrengt of degene aan wie het recht
objectieve recht rechten toekent (actief rechtssubject) of plichten oplegt (subjectief
rechtssubject)
twee categorieën:
natuurlijke personen
rechtspersonen
3.2.2.1. Natuurlijke personen
Een natuurlijke persoon is een fysiek mens van vlees en bloed. Elke mens wordt als natuurlijke per-
soon beschouwd en heeft vanaf zijn geboorte bepaalde rechten en verplichtingen.
Kenmerken:
Rechtssubjectiviteit: Vanaf de geboorte tot aan de dood kan een natuurlijke persoon rechten en
plichten hebben.
Handelingsbekwaamheid: Natuurlijke personen kunnen zelfstandig rechtshandelingen stellen, zoals
contracten aangaan, maar hierop bestaan uitzonderingen (bijvoorbeeld voor minderjarigen of per-
sonen onder bewind).
Persoonlijke aansprakelijkheid: Natuurlijke personen zijn zelf aansprakelijk voor hun handelingen en
schulden. Bij faillissement kan hun persoonlijk vermogen aangesproken worden.
Voorbeelden:
Jijzelf
Elke andere individuele mens
3.2.2.2. Rechtspersonen
Een rechtspersoon is een juridische constructie, zoals een organisatie of een onderneming, die door
de wet een eigen rechtssubjectiviteit krijgt. Hierdoor kan een rechtspersoon op dezelfde manier recht-
en en plichten hebben als een natuurlijke persoon.
,3.2.2.2. Rechtspersonen
Kenmerken:
Rechtssubjectiviteit: Rechtspersonen hebben een eigen identiteit en worden los van de natuurlijke
personen die er deel van uitmaken beschouwd.
Rechtshandelingen: Een rechtspersoon kan contracten aangaan, eigendom bezitten, rechtszaken
aanspannen, enz.
Beperkte aansprakelijkheid: Voor veel rechtspersonen (zoals bv’s of nv’s) is de aansprakelijkheid van
de oprichters of aandeelhouders beperkt tot het ingebrachte kapitaal.
Vermogensscheiding: Het vermogen van de rechtspersoon is strikt gescheiden van het privévermo-
gen van de oprichters of leden.
Rechtspersonen kunnen zowel privaatrechtelijk als publiekrechtelijk van aard zijn.
Publiekrechtelijke rechtspersonen zijn door de overheid opgericht met het oog op publieke dienstver-
lening bekleed met deel van de overheidsmacht dit zijn bijvoorbeeld:
de Belgische Staat, de gemeenschappen, de gewesten, de provincies, de gemeenten, de agglomer-
aties van gemeenten, de intercommunale verenigingen, de functioneel gedecentraliseerde diensten,
de verzelfstandigde agentschappen, de beroepsverenigingen
Privaatrechtelijke rechtspersonen zijn opgericht op privaat initiatieftreden op ter behartiging van
private belangen. Vennootschappen zijn opgericht door personen (vennoten) die inbreng doen, heeft
vermogen, stelt uitoefening van welbepaalde activiteit(en) tot voorwerp en heeft doel aan vennoten
een vermogensvoordeel uit te keren dit zijn de verschillende vennootschapsvormen:
vennootschap onder firma (VOF)
commanditaire vennootschap (CommV)
besloten vennootschap (BV)
coöperatieve vennootschap (CV)
naamloze vennootschap (NV)
Andere privaatrechtelijke rechtspersonen zijn:
Vereniging zonder winstoogmerk (vzw) wordt opgericht door minstens 2 personen (leden), streeft
belangeloos doel na, zonder uitkering van vermogensvoordeel.
De stichting (une fondation) is een rechtspersoon zonder leden, streeft belangeloos doel na, zonder
uitkering van enig vermogen van openbaar nut (filantropisch, filosofisch, religieus, pedagogisch,…)
privaat karakter kan ook bv. de verzorging van een gehandicapt kind.
Feitelijke verenigingen hebben geen rechtspersoonlijkheid vrijheid van vereniging (art. 27 Gw.): hoeft
geen vzw te zijn soms bepaald aspect van rechtspersoonlijkheid vakverenigingen kunnen CAOs
sluiten.
3.2.3 Het rechtsobject
Voorwerp van het subjectief recht = het voordeel waarover rechten kunnen worden
uitgeoefend
twee categorieën
politieke rechten: deelname aan bestuur van en leven in de Staat
burgerlijke rechten: regeling van de individuele levenssfeer
extrapatrimoniale rechten
patrimoniale rechten
, 3.2.4. Rechtsfeit
Feit waaraan de rechtsregel rechtsgevolgen verbindt onderverdeeld in:
loutere rechtsfeiten zonder actief optreden van de mens
feitelijke menselijke handelingen
rechtshandelingen: zie art. 1.3, eerste lid BW
3.2.5. Rechtsgevolg
Een rechtsgevolg is het effect dat een rechtsregel toekent aan een rechtsfeit. Dit kan verschillende
vormen aannemen, waaronder:
Het ontstaan, wijzigen of beëindigen van subjectieve rechten;
Het ontstaan, wijzigen of beëindigen van rechtsplichten;
De sanctionering van een schending van een rechtsplicht;
Een verandering in de rechtstoestand van een rechtssubject.
2. Het objectieve recht
Bestanddelen van de definitie:
Normatieve ordening in en van de samenleving
Geheel van regels en voorschriften
Uitgevaardigd door of krachtens het maatschappelijk gezag
Afdwingbaar door of krachtens het maatschappelijk gezag
De relativiteit van recht in tijd en ruimte
Recht en andere gedragsregels
De rechtsdogmatiek
Recht is gericht op de normatieve ordening in en van de samenleving
Ordening van de samenleving
Recht en rechtszekerheid
Recht en rechtvaardigheid
gebeurt niet noodzakelijk overal door rechtsregels
cf. gedragsgeoriënteerde benadering van law in action
regelgeoriënteerde benadering (law in books)
recht = rechtsregels door of krachtens maatschappelijk gezag uitgevaardigd en
gehandhaafd
noodzaak wegens gelijklopende en tegenstrijdige belangen
Thomas HOBBES (1588-1679)
Homo homini lupus: “De mens is een wolf voor zijn medemens.”
Leviathan (1651): Hobbes stelt dat de motivatie van de mens ligt in het nastreven van het eigen belang.
Natuurwetten (lex naturalis): Dit zijn algemene regels, voortgebracht door de rede, die het natuurlijke
recht op zelfbehoud inperken door grenzen te stellen aan de middelen die mogen worden gebruikt
om het eigen leven te beschermen.
Streven naar vrede: De mens moet streven naar een vreedzaam samenleven.
Overeenkomst: Bij een sociale overeenkomst doet men afstand van aanspraken op zaken, beperkt tot
middelen die zonder conflict met anderen kunnen worden gebruikt.
Respecteren van afspraken: Overeenkomsten moeten worden nageleefd.
Vereiste van politieke orde:
