Resume
Samenvatting Algemene Rechtsleer
- Cours
- Algemene rechtsleer
- Établissement
- Universiteit Gent (UGent)
Algemene rechtsleer van Frederik Peeraer les + slides + boek
[Montrer plus]
Vendeur
S'abonnerAperçu du contenu
Samenvatting Algemene RechtsleerRechten
Algemene Rechtsleer
Inhoudstafel achteraf
DEEL I: Wat is recht?
Inleiding: Een moeilijke vraag
Immanuel Kant (2e helft 16e E): “nog steeds zoeken juristen naar een definitie van hun rechtsbegrip”
Juristen weten niet hoe ze rechtsbegrip moeten definiëren (ook definitie basisbegrippen niet volledig)
= Geheel van gedragsregels en ermee samenhangende institutionele voorschriften, uitgevaardigd en
gehandhaafd door of krachtens het maatschappelijk gezag, met het oog op een doeltreffende,
rechtszekere en rechtvaardige ordening van de maatschappij
Deze definitie is van een bepaald soort recht elke soort recht heeft eigen definitie
EX -> kritisch bekijken van de definitie van basisbegrippen
Is een definitie nodig?
In sommige vakgebieden geen behoefte (chemie, fysica …), in recht WEL
- Rechter moet ‘het recht’ toepassen (interpreteren en verder ontwikkelen)
-> Rechter mag geen andere regels toepassen dan rechtsregels DUS rechter moet weten wat
recht is
- Onderzoek naar ‘het recht’ riskeert verkeerd te worden begrepen zonder definitie -> nog meer
verwarring
Twee opvattingen:
1) Essentialistische opvatting: recht heeft essentie (= kernelement dat altijd en overal aanwezig is en dat
toelaat ‘recht’ te onderscheiden van andere fenomenen)
o Recht heeft meerdere kernelementen die zouden toelaten om rechtsregels te kunnen
onderscheiden van andere regels
o Alles wat hier niet aan beantwoordt, is GEEN recht
2) Conventionalistische opvatting: vergelijking met families
- Vele vormen (statelijk, gewoonte-, religieus natuur- en internationaal recht) > als familieleden van elkaar
o Zij hebben ook allemaal de stempel recht gekregen
- Verhouden zich tov elkaar zoals familie (niet per se genetisch) > vormen van recht evenmin
- Gevolg: moeilijk te definiëren omdat er geen specifiek, gemeenschappelijk kenmerk is
o Het is moeilijk om 1 criterium te vinden die al dit soort recht verbindt en waardoor het
onderscheden wordt van de rest v/d wereld
natuurrecht en int’l recht kunnen bv wel een gemeenschappelijk kenmerk hebben
MAAR dit kenmerk wordt niet gedeeld met de andere soorten recht
1 kenmerk die alle soorten recht verbindt, gaan we niet vinden
Recht? Geen essentiële kenmerken
> Recht heeft geen essentiële kenmerken die altijd en overal waar zijn
Brian Tamanaha: “Recht is eender wat mensen door hun sociale praktijken en behandelen als recht”
1
,Recht = conventie en dus ‘standpunt- of maatschappelijk afhankelijk
Hangt af van standpunt en omschrijving van ‘recht’
Hangt af van omschrijving die men aan ‘recht’ geeft
- Of iets als recht geldt, hangt af van het ‘familielid’ dat men voor ogen heeft
- Antwoord op ‘Wat is recht?’ hangt af van persoon aan wie je het vraagt (volgens welk recht)
- Hoe biologie of chemie wordt gedefinieerd, hangt niet samen met uitkomst van onderzoek >
bij recht WEL (onderzoeksobject = standpuntafhankelijk)
voorbeeld:
maatschappij 1:
recht is hetgeen wat overeenstemt met morele overtuigingen (gezaghebbende leiders) enkel
wat daarmee overeenkomstig is, zien wij als recht
maatschappij 2:
recht is wat overeenkomstig de grondwet is uitgevaardigd
vraag: ‘Is abortus toegelaten volgens het recht?’ → ‘het’ recht vs. ‘welk’ recht (welk recht gaan
we toepassen)
maatschappij 1: ‘niet toegelaten, wie dat zegt, heeft duidelijk de essentie van recht niet
begrepen’
maatschappij 2: je vraagt eig of abortus is toegelaten volgens het Belgische statelijk recht? Ja,
dit is toegelaten
Dit soort vragen kun je niet algemeen beantwoorden je gaat altijd volgens een bepaald
recht de vraag moeten beantwoorden -> een perspectief innemen
Conventionalistische opvatting
Gevolgen conventionalistische opvatting
Recht is niet absoluut te omschrijven: recht is relatief naar tijd en plaats
- geen absolute essentie
- Doorheen tijd en geografische ruimte: verschillende vormen
- Sociale constructie (geconstrueerd door handelingen van mensen) met geschiedenis
- Sociale praktijken variëren doorheen de geschiedenis recht is geconstrueerd met de
geschiedenis
Nieuwe focus op recht (focus verleggen)
- Niet op essentie van recht (recht in universele en tijdloze geheel)
- Wel op diverse kenmerken die ermee in verband staan
o Geheel aan regels?
o Gericht op normatieve ordening?
o Rol handhaving? (maatschappelijk gezag)
o Rol rechtvaardigheid
Titel 1: Fundamentele transformaties van
mensenmaatschappijen
Proloog: mensen zijn sociale wezens
Mensen = sociale wezens: leven krijgt betekenis in relaties tot anderen
Sociale ontwikkeling binnen gemeenschap = gevolg van
2
, Materiële facetten: zaken die het mogelijk maken om als mens samen te leven (econ, ecol, tech …)
Ideële facetten (kennis, overtuigingen, waarden, concepten, gewoonten …) die ons gedrag vormen en
sturen
Sociale instituten = patronen van sociale orde die maatschappelijke behoeften lenigen/ voldoen (gezin,
kinderopvang, onderwijs, gezondheidszorg, sportclub …)
Gezin komt tegemoet aan sociale en emotionele (plicht om voor ontplooiing te zorgen) en
economische behoeften (onderhoudsplicht, erfrecht …)
kinderen komen tot ontplooiing binnen een gezin
gezin gaat consumeren
Sportclub mogelijkheid om fysiek te trainen + ontspanning met andere mensen
Sociale praktijken = alledaagse handelingen en de manier waarop die gebruikelijk worden
verricht in (groot deel van een) bepaalde maatschappij: gedragspatronen (schaken, met andere in de
wachtkamer bij de dokter wachten, ruzies oplossen, op kraambezoek gaan …)
Bv gezelschapsspel spelen, samen koffie drinken
Patronen terug te vinden in deze sociale praktijken groeten elkaar, babbelen, … =
gedragspatronen
Dit is anders in elke sociale praktijk
Niet elke samenleving is sociaal even complex: groter = organisatorisch meer uitgewerkt
Een zekere hiërarchie is onvermijdelijk om beslissingen te nemen
= Leiders hebben een cruciale rol
In kleinere gemeenschappen is het mogelijk dat leiders rechtstreeks zeggenschap
hebben over de gemeenschap
Elke gemeenschap neemt basisbehoeften van maatschappij voor haar rekening
- Watervoorziening, voedselbedeling, bescherming gezond- en veiligheid, behoud van
interne orde en verdediging tegen buitenstaanders …
- Hoe? Sociale instituten > 2 vormen van specialisatie
1) Horizontale specialisatie = planning, inrichting en uitvoering van taken verdeeld over hetzelfde
niveau, verdeeld over mensen die gelijkwaardig tegenover elkaar staan soortgelijke taken
Niemand heeft de bevoegdheid om iemand anders aan te sturen, zeggen wat die moet
doen
2) Verticale specialisatie = planning, inrichting en uitvoering verdeeld over hiërarchisch
verschillende niveaus
Bv Belgische staat, bedrijf, gezin …
Er is een zekere coördinatie
Mensen die hoger staan in de rangorde die gezag uitoefenen
Betekenis en functie van het recht niet altijd en overal hetzelfde
Hangt af van organisatorische structuur van gemeenschap
‘Recht’ is anders en vervult in weinig complexe gemeenschappen andere functies dan in complexere
gemeenschappen
Soorten gemeenschappen
1. Samenlevingen van jager-voedselverzamelaars
2. Chiefdoms
3. Rijken
4. Moderne staten
Verschillen, kenmerken, … (kennen)
3
, Chronologisch overzicht, maar niet teleologisch > moderne staten staan niet per se verder (slechts
organisatorisch complexer)
HS 1: Samenlevingen van jager-voedselverzamelaars
(manier waarop men samenwerkt in woonwagengemeenschappen is erg gelijkend aan SJVV)
Ontstaan vanaf mensheid tot intrede landbouwsamenleving (12 000 v. Chr.) = paleolithicum
Kenmerken
• Clans van +/- 25 mensen (familiebanden)
• Maken deel uit van groter netwerk (leven niet in isolatie van de rest) samen verzamelen ze voedsel,
maar bewegen afzonderlijk van elkaar
• Grotendeels egalitair (geen hiërarchie: hoop mensen die allemaal iets in de pap te brokken hebben) problemen >
leiderschap kan zich manifesteren
• Heel weinig verticale specialisatie, vooral horizontaal (sommigen gaan meer jagen, meer koken,
…)
MAAR GEEN hiërarchie -> in sommige situaties moet iemand een beslissing nemen (initiatief nemen
om beslissing te nemen en mensen luisteren hiernaar, maar is tijdelijk!)
• Basis voor leiderschap: persoonlijke kwaliteiten
o Vaardigheden als jager of krijger, overtuigingskracht, status van oudere, …
• Goederendeling en wederkerigheid: erg gebruikelijk (heel sterk op elkaar aangewezen, goederen worden verdeeld
en steunen elkaar)
Regels en gebruiken over persoonlijk letsel, huwelijksbeperkingen (diefstal, overspel, incest en fysiek geweld
(doodslag, moord …) )
Regels en gebruiken over bezit en gebruik van goederen:
• Geschoten wild, geoogst voedsel en dergelijke
• Mensen (hun arbeid en hun seksuele en reproductieve capaciteiten)
• Heilige kennis (inzicht van de Goden)
• Land en waterbronnen
o Vaak collectieve aanspraken op opbrengsten van landen water
o individuele aanspraken? Ook mogelijk, maar dan op één specifiek iets,
geconcentreerde voorzieningen bv. Waterput
o Heilige plekken? Niet voor iedereen toegankelijk voorbehouden voor specifieke personen
o Stel: andere clan verzoekt toegang tot uw land die moeten de geldende regels respecteren
en wederkerige toegang tot land van de clan
bij overtreding van de regels: soms doodstraf
• Roerende goederen (gereedschap, wapens, kookgerei, vergaard voedsel…)
o Individuele aanspraken (weerspiegelt investering voor verwerving/vervaardiging)
belangrijk want motiverend (wrm zou ik er moeite is steken als ik er niets voor
terugkrijg)
o Daardoor: basis om roerende goederen te kunnen schenken en uitwisselen (ook
tussen clans)
* In SJVV neemt die maatschappelijke structuur van wederkerigheid de vorm aan van kosteloze
hulpverlening; in andere (complexere) samenlevingen: contractenrecht
2 Soorten clans
1) Onmiddellijk wederkerige clans
Kortetermijnoriëntatie
Goederen en voedsel worden onmiddellijk verbruikt
Gebruiken gereedschappen met grote vaardigheid, maar gemaakt met weinig
arbeid
4
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur maudvandenhoucke. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €15,48. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
Peut-on faire confiance à Stuvia ?
4.6 étoiles sur Google & Trustpilot (+1000 avis)
59063 résumés ont été vendus ces 30 derniers jours
Fondée en 2010, la référence pour acheter des résumés depuis déjà 15 ans