Resume
Samenvatting Beleidswetenschap 2024/2025 - Edwin Wouters
- Cours
- Beleidswetenschap
- Établissement
- Universiteit Antwerpen (UA)
Samenvatting beleidswetenschap met lesnotities schooljaar 2024/2025
[Montrer plus]
Aperçu du contenu
BELEIDSWETENSCHAP2024-2025
,
,Inhoudsopgave
Deel 0: Introductie ........................................................................................................................... 5
Deel I: Inleiding en definiëring:.......................................................................................................... 7
Hoofdstuk 1: wat is beleid(swetenschap)? .................................................................................... 7
1.1 Geschiedenis van het woord beleid. .................................................................................... 7
1.2 De nood aan overheidsbeleid .............................................................................................. 8
1.3 Wat is beleid? ................................................................................................................... 13
1.4 Geschiedenis van beleidswetenschap ............................................................................... 16
1.5 Wat is beleidswetenschap?............................................................................................... 17
Voorbeeld van een examenvraag ........................................................................................ 18
DEEL II: De elementaire onderdelen/bouwstenen voor beleidsanalyse ..............................................19
De beleidsanalyse-driehoek: .................................................................................................. 19
Hoofdstuk 2: De beleidsinhoud ................................................................................................... 21
2.1 Typologie van problemen .................................................................................................. 21
2.2 Onderdelen van beleid...................................................................................................... 22
2.2.1 Beleidsdoeleinden: ................................................................................................... 22
2.2.2 Beleidsmiddelen of instrumenten .............................................................................. 23
2.2.3 Tijdskeuzes of timing ................................................................................................. 24
2.3 structuur van het beleid .................................................................................................... 24
Voorbeeld van een examenvraag ........................................................................................ 25
Hoofdstuk 3: de beleidscontext .................................................................................................. 27
3.1 Een voorbeeld: de dioxinecrisis ......................................................................................... 27
3.2 Algemeen kader ............................................................................................................... 27
3.3 De meervoudige context van Beleid ................................................................................... 27
3.3.1 Geografische context................................................................................................. 27
3.3.2 Sociaal culturele context ........................................................................................... 28
3.3.3 Economische context ................................................................................................ 28
3.3.4 Technologische context ............................................................................................. 28
3.3.5 juridische context!!! ................................................................................................... 29
3.3.6 Historische context!!! ................................................................................................ 29
3.3.7 Politieke context ........................................................................................................ 29
3.3.8 Situationele context .................................................................................................. 29
3.4 overzicht .......................................................................................................................... 30
Voorbeeld van een examenvraag ........................................................................................ 30
Hoofdstuk 4: Beleidsactoren ...................................................................................................... 31
4.1 Definitie van een beleidsactor ........................................................................................... 31
4.2 Individuele en samengestelde actoren .............................................................................. 32
4.2.1 verzameling actoren (actor aggregates) ...................................................................... 32
4.2.2 Samengestelde actoren (composite actors) ................................................................ 33
4.3 Belangrijke actoren in het beleidsproces ........................................................................... 35
4.3.1 Burgers ..................................................................................................................... 35
4.3.2 Wetgevende en uitvoerende macht ............................................................................ 36
4.3.3 Politieke partijen ....................................................................................................... 36
4.3.4 Pressiegroepen ......................................................................................................... 36
4.3.5 Massamedia ............................................................................................................. 37
4.3.6 Bureaucratie ............................................................................................................. 37
4.3.7 Externe adviseurs ...................................................................................................... 38
4.4 Beleidsarena’s !!! .............................................................................................................. 38
4.4.1 Constellaties van actoren (Game theory) .................................................................... 39
4.4.2 Bekende constellaties: Prisoners dilemma ................................................................. 40
4.4.3 Actorconstellaties en de realiteit ................................................................................ 43
4.4.4 Wijze van interactie ................................................................................................... 43
Voorbeeld van een examenvraag ........................................................................................ 43
Hoofdstuk 5: Het beleidsproces .................................................................................................. 45
5.1 Definitie en onderdelen van het beleidsproces................................................................... 45
1
, 5.2 Fase 1: Agendasetting....................................................................................................... 46
5.1.2 Inleiding en definitie .................................................................................................. 46
5.2.2 Vier modellen van agendasetting................................................................................ 46
5.2.3 Het kloofmodel ......................................................................................................... 46
5.2.4 Het barrièremodel ..................................................................................................... 47
5.2.5 Het stromenmodel .................................................................................................... 48
5.2.6 Het relatieve-aandacht model.................................................................................... 49
5.2.7 Toepassing van de vier modellen ................................................................................ 50
Voorbeeld examenvraag ..................................................................................................... 50
5.2.8 Einde van de agendasetting ....................................................................................... 50
5.3 Fase 2: Beleidsvoorbereiding: het ontwerpen van beleid (snel)............................................ 51
5.3.1 Vormen van voorbereiding ......................................................................................... 51
5.3.2 Maatstaven voor een goed ontwerp ........................................................................ 51
5.3.3 Acht stappen in het ontwerpproces ............................................................................ 52
5.3.3 De politieke omgeving van het ontwerpproces ........................................................ 53
5.4 Fase 3: Beleidsbepaling (snel) .................................................................................... 53
5.4.3 inleiding en definitie................................................................................................... 53
5.4.2 Wie? Gezagdragers en hoofdrolspelers................................................................... 53
5.4.3 Hoe? Het beslissen ............................................................................................... 53
5.5 Fase 4: De uitvoering van overheidsbeleid (snel) ................................................................ 53
5.6 Fase 5: De naleving en handhaving van beleid (snel) ........................................................... 53
5.8 Besluit (snel) .................................................................................................................... 54
Voorbeeld van een examenvraag ........................................................................................ 54
Deel III: Theoretische perspectieven op beleid .................................................................................55
Theoretische modellen in de beleidswetenschap ................................................................ 55
Hoofdstuk 6: Normatieve theorieën ............................................................................................ 57
6.1 Inleiding ........................................................................................................................... 57
6.2 Rational choice theory ...................................................................................................... 57
6.2.1 Rational choice theory: Inleiding ................................................................................ 57
6.2.2 Rational choice theory: Game theory.......................................................................... 59
6.2.3 Rational choice theory: Principal agent theory ............................................................ 60
6.2.4 Rational choice theory: evaluatie ............................................................................... 61
6.3 Public choice theory!!! ...................................................................................................... 61
6.3.1 Public choice theory: inleiding ................................................................................... 61
6.3.2 Public choice theory: elementen ................................................................................ 62
6.3.3 Public choice theory: oplossingen .............................................................................. 63
6.3.4 Public choice theory: evaluatie .................................................................................. 63
Voorbeeld van een examenvraag ........................................................................................ 63
Hoofdstuk 7: Descriptieve/beschrijvende benaderingen .............................................................. 65
7.1 Inleiding: van normatief naar descriptief ............................................................................ 65
7.2 Bounded rationality .......................................................................................................... 66
7.2.1 Bounded rationality: startpunt.................................................................................... 66
7.2.2 Substantial en procedural rationality .......................................................................... 66
7.2.3 Satisfycing search ..................................................................................................... 67
7.2.4 Beperkingen van de rationaliteit ................................................................................. 67
7.2.5 Toepassingen ............................................................................................................ 68
7.2.6 Kritiek ....................................................................................................................... 69
7.3 Prospect theory ................................................................................................................ 69
7.3.1 Prospect theory: beslissen in onzekere situaties ......................................................... 69
7.3.2 Expected utility theory ............................................................................................... 69
7.3.3 Aanleiding prospect theory ........................................................................................ 70
7.3.4 Prospect theory ......................................................................................................... 71
7.3.5 Toepassingen ............................................................................................................ 72
7.3.6 Kritiek ....................................................................................................................... 72
7.4 Heuristieken .................................................................................................................... 72
7.4.1 Snel beslissen ........................................................................................................... 72
2
, 7.4.2 Soorten heuristieken ............................................................................................. 73
Voorbeeld van een examenvraag ........................................................................................ 74
Hoofdstuk 8: Bestuurskundige benaderingen .............................................................................. 75
8.1 Inleiding: bijdrage van de bestuurskunde ........................................................................... 75
8.2 Incrementalisme of ‘muddling through’ ............................................................................. 75
8.2.1 Theorie van het incrementalisme ............................................................................... 75
8.2.2 Toepassing van het incrementalisme in het beleidsonderzoek ..................................... 76
8.2.3 Kritiek op het incrementalism .................................................................................... 77
8.3 Mixed scanning ................................................................................................................ 77
8.3.1 Theorie van mixed scanning ....................................................................................... 77
8.3.2 Toepassing van mixed scanning.................................................................................. 79
8.4 Garbage can..................................................................................................................... 80
8.4.1 Theorie van de garbage can-benadering/besluitvorming .............................................. 80
8.4.2 Toepassing van de garbage can-benadering ................................................................ 81
8.4.3 Kritiek op de garbage can-benadering ......................................................................... 81
Voorbeeld van een examenvraag ........................................................................................ 82
Hoofdstuk 9: Politieke theorieën ................................................................................................. 83
9.1 Inleiding: een brede waaier ............................................................................................... 83
9.2 Het politieke arenamodel .................................................................................................. 83
9.3 Essence of decision .......................................................................................................... 84
9.3.1 Inleiding .................................................................................................................... 84
9.3.2 Model 1: Rational Actor Model ................................................................................... 84
9.3.3 Model 2: Organizational Behavior Model ..................................................................... 85
9.3.4 Model 3: Governmental Politics Model ....................................................................... 86
9.3.5 Evaluatie ................................................................................................................... 86
9.4 Nieuw institutionalisme .................................................................................................... 87
9.4.1 Inleiding .................................................................................................................... 87
9.4.2 Wat zijn instituties? ................................................................................................... 87
9.4.3 Guy Peters ................................................................................................................ 88
9.4.4 Anton Hemerijck ....................................................................................................... 88
9.4.5 Evaluatie ................................................................................................................... 89
9.5 Netwerktheorieën............................................................................................................. 89
9.5.1 Inleiding .................................................................................................................... 89
9.5.2 Definities en centrale concepten ................................................................................ 90
9.5.3 ‘From government to governance’ .............................................................................. 90
9.5.4 Gedrag en relaties binnen netwerken.......................................................................... 91
9.6 Poliheuristic theory!!! ....................................................................................................... 91
Voorbeeld van een examenvraag ........................................................................................ 92
Examen info ............................................................................................................................... 93
Gastles ...................................................................................................................................... 95
Overzicht: .............................................................................................................................. 95
Inleiding ............................................................................................................................ 95
1. Evidence in policy .......................................................................................................... 95
2. The scuby project ........................................................................................................... 98
3. Theory-based evaluation ................................................................................................ 98
4. Close............................................................................................................................. 98
3
,4
,Deel 0: Introductie
Les 1: 3 oktober 2024
2 grote doelen:
• Theoretische kennis en inzichten in beleid
• Toepassen in opdracht
Info:
Geen handboek, teksten op BB à teksten te kennen voor examen
Hoorcolleges als 3 uur ingepland maar geeft ze op 2 uur.
8-tal hoorcolleges
Opdracht:
25% of 5 van de 20 punten, groepsopdracht, 28 oktober toegelicht, dag erna inschrijven
op BB, deadline vlak voor kerstmis. 4-tal personen
Examen
Schriftelijk, gesloten boek
• 5 punten: 5 kennisvragen, definitie elks op 1 punt. Niet veel uitleg.
bv is dit een indirecte of directe beleidsinstrument, waarom?
• 10 punten: inzicht vragen 1 kleinere en 2 grotere vragen.
Belangrijke woorden en begrippen onderstrepen in de vraag.
Planning:
Zie op bb
Week 4 – 18 oktober geen les
3 delen in het vak
Derde deel: meerderheid van de stof
Tweede deel: gaat over opdracht
DUS examen en 5 begrippen etc zullen vooral uit deel 3 komen ook paar uit andere maar
deel 3 is the key
Verloop van de delen en thema’s
5
,6
,Deel I: Inleiding en definiëring:
Hoofdstuk 1: wat is beleid(swetenschap)?
1.1 Geschiedenis van het woord beleid.
Etymologie van het woord ‘beleid’:
• Beleid < Middeleeuws Nederlanse werkwoord ‘beleiden’
• Beleiden = doen gaan, aanvoeren
• Beleider = iemand die doet gaan, aanvoerder, iemand die den stoot aan iets
geeft, aanstoker
Beleid heeft een zeer brede betekenis:
• Regering
• Manier van doen, wijze van omgang met personen
• Beheer van zaken, bevelvoering
• Prudentie, bedachtzaamheid
Beleider = aanvoerder
Beleid = bedachtzaam iets doen
Beleid veel meer zien verschijnen?
19de eeuw betekenis versmald tot prudentie
20ste eeuw: heropleving en succes van ‘beleid’
Heropleving:
● Contrast met ‘politiek’
● Politiek = ‘handelswijze van een staatsman’
= tweeslachtig: goede – slechte staatslieden
● Gevoelswaarde
- Beleid: zakelijkheid, deskundigheid, objectiviteit, consensus
- Politiek: controverse, partijdigheid, manipulatie, opportunisme
2 trends:
1) Waarom heropleving?
Waarom woord beleid nodig?
Wat is het verschil als hij vraagt loonpolitiek of loonbeleid à antwoord in de klas:
politiek meer ideologie, beleid meer gestructureerd
Politiek = handelswijze van de staatsman, ideologisch want kan betrouwbaar zijn
maar ook geslepen of opportunistisch
Beleid = neutraler
ð Gevoelsverschil tussen de 2 woorden die min of meer hetzelfde betekenen
Nood aan begrip beleid want het andere heeft een andere connotatie
7
, Succes door 2 evoluties
● Evolutie van nomocratie naar teleocratie
- Liberale rechtsstaat: regeren door wetten
- Sociale verzorgingsstaat: regeren door doelstellingen
● Paradox van de moderne samenleving
- Gegeneraliseerde verafhankelijking
- Sociale atomisering
Ruimte voor overheid als ‘beleider’ van de samenleving
2) Waarom is het zo een succes/zoveel gebruikt?
à 2 opties:
A) Van nomocratie naar teleocratie
Nomocratie = liberale, grenzen afbakenen
Teleocratie = soc verozrgingstaat waae er doelen zijn , je wil dingen veranderen in
de SL, niet meer voldoende enkel grenzen afbakenen
à Van grenzen afbakenen -> naar iets waardat je ergens naartoe mee wil gaan
DAN heb je beleid nodig, er is een bestuur nodig
B) Paradox van de moderne samenleving
1. Sociale atomisering
= Gemeenschapszin verdwijnt, bowling alone, verdwijnen van de sociale
lijn
2. Gegeneraliseerde verafhankelijking
= Veel meer regels nodig om ons op te letten
1.2 De nood aan overheidsbeleid
Sturing door de overheid:
● Maatschappelijk verkeer op vreedzame en voorspelbare manier laten verlopen
● Maatschappelijke veranderingen teweegbrengen: “De overheid moet iets doen”
Vb. arbeidsomstandigheden (begin 20ste eeuw)
vrouwenemancipatie (jaren ’60)
klimaatverandering
Alternatieve sturingsvormen:
1. Maatschappelijke zelfsturing
● Organisaties kunnen maatschappelijke ontwikkelingen beïnvloeden
● Vrijwillig en op basis van rationele argumenten
● Geen wettelijke taak, wél cruciale hulpbronnen
=> Bovens et al. (2007): MZ betekent dat groeperingen zonder
tussenkomst van de overheid waarden uitdragen, problemen oplossen of
kansen benutten, veelal door het gezamenlijk opstellen en/of uitvoeren
en/of handhaven van regels of afspraken (indien nodig binnen een wettelijk
kader)
Vb Ontstaan van ziekenhuizen
We moeten gestuurd worden
8
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur feebedg. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €6,66. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
Peut-on faire confiance à Stuvia ?
4.6 étoiles sur Google & Trustpilot (+1000 avis)
75282 résumés ont été vendus ces 30 derniers jours
Fondée en 2010, la référence pour acheter des résumés depuis déjà 15 ans