PSYCHOMOTRISCHE
ONTWIKKELING
HOOFDSTUK 1: INLEIDING
1. PSYCHOMOTORIEK
Psychomotoriek (psychomotorische ontwikkeling) = de ontwikkeling van de motoriek in
relatie tot de cognitieve, sociaal-affectieve en motorische elementen
Motorische aspecten Cognitieve aspecten Sociaal-affectieve
aspecten
Bewegingsapparaat Lichaamsschema Emotioneel aspect
(spieren, gewrichten,
zenuwen) Tijd Affectief – dynamisch
aspect
Houdingsapparaat Ruimte
(evenwicht, coördinatie) Karakter, persoonlijkheid
Perceptie
Belang van CZS (praxis) Attitude
Oog-hand coördinatie
Grove en fijne motoriek Interesse
Gnosis
Durf
Voorbeeld: spelen met een bal:
- Motorisch: de bal vastpakken, de bal omhooggooien, op de bal slaan…
- Cognitief: de juiste kracht en afstand inschatten
- Sociaal-affectief: enthousiasme en bekwaamheidsgevoel
2. ONTWIKKELING & GROEI
Ontwikkeling = een dynamisch, levenslang proces van kwalitatieve verandering. Het
omvat de rijping en differentiatie van organen en functies, waardoor deze op specifieke
momenten beginnen te functioneren. Ontwikkeling wordt gekenmerkt door:
- Differentiatie: vaardigheden worden complexer (gebruik van beide handen).
- Variatie: samenwerking van verschillende psychomotorische componenten.
- Interactie: invloed van nature, nurture en zelfbepaling.
Ontwikkeling in het eerste levensjaar
- Verwerven van vermogen om problemen op te lossen
- Leren beide handen te gebruiken
- Leren rechtop zitten
1
, - Spraak eigen maken
- Als individu beschouwen
5 ontwikkelingsvelden volgens Gesell
- Groot motorische ontwikkeling (hoofdbalans tot lopen)
- Fijn motorische ontwikkeling (kijken tot grijpen en manipuleren)
- Spraak en taalontwikkeling (communicatieve vaardigheden)
- Persoonlijkheid en sociale vaardigheden (sociaal contact met leeftijdsgenoten)
- Adaptatie (toepassing van de motoriek in het dagelijks leven)
Groei = een kwantitatieve verandering, bestaande uit een toename van cellen,
lichaamsafmetingen en veranderingen in lichaamssamenstelling. Groei wordt beïnvloed
door:
- Inwendige factoren zoals genetica en hormonale werking.
- Externe factoren zoals socio-economische omstandigheden en voeding.
Beoordeling van de groei
- Parameters
- Standaard curven
Lengte vs. leeftijd
Gewicht vs. leeftijd
Hoofdomtrek vs. leeftijd
Gewicht vs. lengte
Percentielen verdelen een dataset in 100 ongeveer gelijke delen. Het 50 e
percentiel wordt ook de mediaan genoemd.
Deze baby komt op 32 weken op de 90ste plaats van de 100 baby’s.
Dit het tiende percentiel. Dit betekent dat 10% van de baby’s groter
is en 90% kleiner
Wat is de groeilijn
- Het is een juiste verhouding tussen lengte en gewicht bij de geboorte, maar
premature en dismaturen loop het een tijd achter, maar ze doen achteraf een
inhaalbeweging.
Knik in de gewichtslijn = belangrijk
Daling in gewicht: ondervoed, ziekte, verwaarlozing
Stijging in gewicht: ziekte, overvoeding
Belangrijk verschil tussen ontwikkeling en groei
- Groei is een kwantitatieve verandering in lichaamsafmetingen,
terwijl ontwikkeling een dynamisch proces is van kwalitatieve veranderingen.
2
,Factoren die de groei en ontwikkeling beïnvloeden?
- Nature = er wordt vanuit gegaan dat er na de geboorte vrijwel geen
veranderingen meer plaatsvinden in de eigenschappen van mens. Er
zijn latente (onzichtbaar) en manifeste (zichtbaar) eigenschappen.
- Nurture = het kind wordt geboren als een tabula Rassa (wit blad) en zal doorheen
de ontwikkeling nog veel veranderen aan de hand van levenservaringen,
omgeving enzovoort.
- Zelfbepaling = de eigen vrije keuze, de mens kan zelf omstandigheden
scheppen, hij kan zelf kiezen en verwerpen
Wat is het belang van de gulden middenweg tussen nature, nurture en zelfbepaling?
- De samenwerking van deze 3 factoren beïnvloed de ontwikkeling van het kind.
Hoe omgaan met ontwikkeling
- De opvoeder en therapeut hebben een grote rol in de ontwikkeling. Het is van
belang om te werken in de zone van de naaste ontwikkeling, en om nature-nurture
visie aan te houden.
- Nature- Nurture visie = We leren van elkaar en met elkaar, ons referentiekader
wordt grotendeels bepaald door onze cultuur en hun waarden en normen.
Hoe kan een opvoeder of therapeut de ontwikkeling van het kind ondersteunen?
- Door actief helpen, in te spelen op ontwikkelingsniveau en om kind een stapje
verder te helpen.
Zone van naaste ontwikkeling = geeft de moeilijkheidsgraad aan waarop het kind, via
mediatie, tot leren kan komen. Het is de zone waar het kind begeleid zelfstandig kan
leren
- Te moeilijke opdrachten vermijden want leidt tot frustraties en demotivatie.
- Niet te ver op de ontwikkeling vooruitlopen want is negatief voor het zelfbeeld.
3
, Dit kan ik al Zone van de Dit is nog te
naaste moeilijk
ontwikkelling
Zelfstandig Leren via Zelf met hulp
beheert en mediatie, nog falen, blokkeren
weinig bij te niet alleen uit veiligheid
leren
Waarom is differentiatie belangrijk in de ontwikkeling?
- Het zorgt ervoor dat taken en opdrachten worden aangepast aan de ontwikkeling
van elk individueel kind.
Zone van de zelfstandige ontwikkeling = er is geen mediatie meer nodig, het is wel het
vertrekpunt waar het kind zelfstandig op verder kan bouwen (fietsen, huiswerk)
- Kind zal fouten maken maar hieruit leren
- Het is van belang om het kind niet te laten falen en op tijd in te grijpen
Mediatie = het ondersteunend leren waarbij begeleiding wordt gegeven. Het is een
actief, doelgericht interactief leerproces met hulp van een mediator (opvoeder,
therapeut).
(Re) mediërend = (opnieuw) aanpakken van het leerproces.
Mijlpalen = het verwerven en beheersen van bepaalde onmisbare vaardigheden en
functies binnen de verschillende ontwikkelingsdomeinen.
Sleutelleeftijden: = de leeftijd waarop mijlpalen moeten bereikt zijn (= 50 e perciel)
4 weken oud controle oogspieren
16 weken oud hoofdbalans
3. WETMATIGHEDEN IN DE ONTWIKKELING
Basale wetmatigheden = bepalen de volgorde en het tempo van de ontwikkeling, de
volgorde waarin de kinderen iets leren is vaak hetzelfde, maar de leeftijd waarop ze de
vaardigheid verwerven kan variëren
Wat is het verschil tussen orde en chaos in de ontwikkeling?
- Orde verwijst naar en gestructureerde volgorde van leren, terwijl chaos een
gebrek is aan structuur en voorspelbaarheid in de ontwikkeling. Chaos is ook
afhankelijk van de fysiologische rijping, milieu en het geslacht.
Afgeleide wetmatigheden schema
HOOFDSTUK 2: GROOT MOTORISCHE ONTWIKKELING
4