HET OUDE NABIJE OOSTEN
1
,H1: Verantwoording
1. Het oude Nabije Oosten in historisch perspectief
Hoe keek men in het verleden naar de periode van het oude Nabije Oosten?
Het Nabije Oosten werd eerder beschouwd als een buitenbeentje. Men is steeds meer gaan geloven dat de
oorsprong van onze westerse cultuur en samenleving te vinden is in de oude beschavingen van het Nabije Oosten.
Nu ziet men het Nabije Oosten als de ‘bakermat/wieg van de beschaving’, de roots van de Europese (westerse)
superioriteit.
Geschiedschrijver Herodotos ondernam in de 5e eeuw v.C. een reis in onder meer Egypte en Mesopotamië en
noteerde zijn indrukken in ‘Het verslag van mijn onderzoek.’ De kennis over mummificatie en publieke rituelen in
Babylon danken we aan hem.
Verplaatsingsmotieven:
Alexander de Grote slaagde er dan in om in de 4e eeuw v.C. het Nabije Oosten aan zich te onderwerpen. De
Romeinen verscheepten op hun beurt dan heel wat Egyptische voorwerpen mee naar hun thuisbasis. De obelisk op
het Sint-Pietersplein als getuige.
In de christelijke middeleeuwen reisden heel wat pelgrims een bedevaart naar het Heilig Land / Jeruzalem.
In de vroegmoderne tijd veranderen de motieven andermaal en souvenirjagers verzamelden speciale voorwerpen
voor hun rariteitenkabinetten / privé collecties. In de 18e eeuw maakte Napoleon van zijn campagne naar Egypte
een staatszaak tegen de Engelse op om het toe-eigenen van de beschaving. De Steen van Rosetta als voorbeeld
waar men hoopte als eerste het hiërogliefenschrift te ontcijferen. Met als gevolg dat er een heuse stroom was aan
voorwerpen op weg naar Europese privéverzamelingen.
De fascinatie voor het rijk van de farao’s was zo groot dat het later bestempeld werd door de term egyptomanie.
Deze idealisering staat in schril contrast met het traditionele negatieve beeld van de prehistorie.
In de loop van de 19e eeuw had een academische discipline zich ontpopt, bedreven door assyriologen (studie van
het oude Mesopotamië) én egyptologen (studie van het oude Egypte).
2. Het oude Nabije Oosten in vakdidactisch perspectief
Hoe kijkt men vandaag in het geschiedenisonderwijs naar de periode van het oude Nabije Oosten?
Bij het opzetten van het historisch masker rekening houden met:
o Vanuit meerdere standpunten willen en durven kijken
o Aandacht hebben voor de vertroebeling van de veelal eenzijdige bronnen
2
,H2: Mesopotamië - de Warkavaas
1. De Warkavaas
Wat zegt de Warkavaas over het oude Mesopotamië?
Material turn.
Context achterhalen door middel van analyse:
a. Verkennen
Ontdekt in de 20e eeuw bij opgravingen in Warka – de Arabische naam voor de oude Sumerische stad Uruk – in het
huidige Zuid-Irak.
b. Begrijpen
• In stukken gevonden in de resten van een tempel
• Werd gedateerd ca. 3200-3000 v.C.
Dramatisch & Prominent
Statisch
• Uit albast
• Onderverdeeld in vijf registers. Een wijze van voorstellen die
voor die tijd nieuw en revolutionair was.
Rondtrekkende beweging
Wat je ziet / indicatie :
Repetitief en klein
▪ 1 : Golvende lijnen / water - Repetitief
▪ 2 : Bloemen en planten / graanhalmen en dadelpalmtakken –
Repetitief
▪ 3 : Dieren / rammen en ooien – Repetitief
▪ 4 : Naakte mannen / Dragen van manden en vazen – Niet repetitief
▪ 5 : Sleutelscene
Sleutelscene had ontbrekend stuk, later ingevuld door vergelijkingen met andere objecten (rolzegel).
3
, c. Interpreteren
Priester-koning Inanna Tempel van de godin Inanna
Topontmoeting tussen:
o Priester-koning / lugal als baas op wereldlijk en religieus vlak
o Godin Inanna
Inanna / Isjtar als godin van liefde, seks en oorlog en werd speciaal vereerd in Uruk. Men bouwde er een tempel voor
haar, hier werd de Warkavaas gevonden. Godin met een vrouwelijke fysiek maar gedraagt zich als een man volgens
de normen van deze samenleving. Ze had als bijnaam ‘de gebiedster van de hemel.’
De vijf registers vertolken een hiërarchische kijk op de werkelijkheid / wereldbeeld.
Deze topontmoeting kan geïnterpreteerd worden als een voorstelling van het heilig huwelijk. Het is een ritueel uit
het oude Mesopotamië die werd uitgevoerd naar aanleiding van het begin van het landbouwjaar. Dit gebeurt één
keer per jaar met ‘de hoop dat het een geslaagd landbouwjaar wordt.’ Dit ritueel verwijst naar de mythe van Inanna
en Dumuzi:
In een van de meest opvallende Sumerische mythes reist Inanna door zeven Hellepoorten naar de onderwereld
naar haar zus Eresjkigal. Bij het passeren van elke poort verliest zij kledingstukken en attributen, totdat zij de
laatste poort volkomen naakt doorgaat. De koningin van de onderwereld vermoordt haar, en hangt haar dode
lichaam aan een haak aan de muur (symbool vergankelijkheid). Wanneer Inanna uit de onderwereld terugkeert
door tussenkomst van haar oom, de slimme god Enki, moet zij volgens de regels van de onderwereld iemand
vinden om haar plaats in te nemen. Op weg naar huis komt zij haar vrienden tegen in diepe rouw, maar in de stad
van haar cultus, Kulaba, zit haar minnaar Dumuzi, (een zoon van Enki), plechtig op een troon (hij miste haar niet).
Zij laat hem arresteren en hij wordt van de troon gesleept om als haar vervanger te dienen in de onderwereld.
Later mist zij hem, en regelt het zo dat zijn zuster hem 6 maanden van het jaar vervangt.
Inanna is de godin van de liefde, van de oorlog, van liefde en vruchtbaarheid en groei. Dumuzi is de god van de
vegetatie, van de lente, van wedergeboorte. Hij is de klassieke stervende-en-opstanding god; en in sommige
contexten was hij ook de god van de herders, een pastorale god, wat zijn epitheton, "de herder", verklaart.
Het wordt allemaal volledig ondergeschikt gemaakt aan deze landbouwmetafoor, van de seksuele daad als een
daad van wel, landbouw, van het planten van zaad dat dan zal groeien. Het woord "sperma" komt trouwens van
het Latijnse woord voor "zaad".
Bijna alsof hun seksuele vereniging ofwel nieuwe overvloed en groei in de natuurlijke wereld veroorzaakt, nieuwe
groei, in de natuurlijke wereld – de wereld van de natuur die hen omringt, en de agrarische wereld, de velden die
de steden van Mesopotamië onderhouden, de velden waarin de natuurlijke wereld is gedomesticeerd, voor
menselijk gebruik. De vrucht van hun vereniging is de hele groene aarde.
Elk jaar, in het vroege voorjaar, neemt de priester-koning van de stad de rol van Dumuzi op zich, de hogepriesteres
van de tempel neemt de rol van Inanna op zich, en in een ritueel waarvan ik geloof dat de meeste details voor ons
verloren zijn gegaan, voltrokken zij, in die rollen als god en godin, het huwelijk dat de terugkeer van natuurlijke
overvloed in het voorjaar garandeerde.
4
