Mediasociologie 2024-2025
Introductie: Wat is mediasociologie
Bouwt voort op sociale theorie
o = Mediasociologie gebruikt sociale theorieën om te begrijpen
Hoe media gebruikt worden in het sociale leven
Hoe ze vormgeven aan het sociale leven
Hoe betekenissen die door de media worden verspreid sociale
gevolgen hebben
Sociale theorie buigt zich over deze kwesties (Andreas Reckwitz & Hartmut
Rosa)
o In wat voor samenleving leven we?
o In welke richting is de samenleving aan het evolueren?
o Wat is ‘la condition sociale moderne’?
Het modern-zijn, de sociale conditie van moderniteit, de sociale
toestand van moderniteit
Het modern-zijn
‘There can be no modernity without the media. There can be no media without
modernity.’ - Richard Barbrook
Moderne samenleving 20ste – 21ste eeuw.
Focus op westerse samenleving in verandering.
I. Zijn we nog modern?
Er zijn 3 verschillende fasen in de moderniteit.
Vroege moderniteit, Industriële moderniteit Late moderniteit
(1500-1800) (1800-1970) (1970-…)
’bourgeois Industriële evolutie: Postindustrieel
modernity’ stoom en staal; meer IT-revolutie
Mercantilisme effectieve wapens Globalisering
Innovaties: Verlichtingsdenken – versnelt: transport
wetenschappelijke de mens als rationeel Transnationalisme
vooruitgang; grote wezen, gelijkheid (bedrijven, diaspora
overzeese reizen; Industrieel gemeenschappen)
drukpers kapitalisme: Religie als
Reformatie, massafabrieken, ‘supermarkt’ – een
renaissance, begin massaplantages, individuele keuze,
‘pick & choose’
van secularisering, ondergrondse
‘onttovering van de fabrieken
wereld’ (de wereld is (mijnen)massaprodu
materie) ctie (voeding, brand-
Opkomst van staten en grondstoffen,
consumptiewaren)
Liberale democratie
Zijn we nog modern? Ja, 4 argumenten!
1. Het in vraag stellen van tradities
2. De blijvende rol van industrialisering
3. Kapitalisme als drijvende kracht
4. Democratie als doorslaggevende kracht
1
,Mediasociologie 2024-2025
a. Tradities
Secularisering Hybriditeit
Rol van secularisering Het moderne en het traditionele
o Spiritualiteit maakt plaats bestaan naast elkaar; dat is niet
voor rationaliteit en postmodern, dat is inherent aan
efficiëntie het modernisatieproces.
o Efficiëntie denken: we o VB: Japan.
kunnen de wereld begrijpen
door technologie en
wetenschap
Tradities schrijven minder en
minder voor wat we doen, welke
keuzes we maken – individualisme.
o ‘Zelf tradities maken’
b. Industrialisering
Massaproductie en massaconsumptie
Informatiesamenleving
o Einde van het industriële tijdperk?
o Alles wordt informatie: industriële productieprocessen, fabrieken,
monotone arbeid, seriële arbeid, gestandaardiseerde producten… is dat
voorbij?
Heavy industry
c. Kapitalisme
Vorm van maatschappelijke organisatie gebaseerd op vrije markt, privé-
eigendom, accumulatie, expansionisme, uitputting.
Meer dan een economisch systeem, ook ingebed in sociale, culturele en
politieke processen
o ‘Culturele logica’
‘Unlike in 1818, when Marx was born, today every society in the world is
beholden to capitalism.’ (Gerard Delanty, 2019).
Wat is de toekomst van kapitalisme? Toekomstige scenario’s (Gerard Delanty,
2019):
Accumulatie van kapitaal zal beknot worden.
Grenzen aan accumulatie van kapitaal.
i. Toekomstige scenario’s van het kapitalisme
Varianten VB: Aziatische export gedreven industrialisering
van VB: Neoliberaal – sociaal kapitalisme
kapitalisme
Systeemcrisi Hegemonie van VS uitgedaagd.
s van
kapitalisme
Catastrofale Kapitalisme is weerbaar en gewend om met crisissen om te
instorting gaan.
Late groei Stagnatie
2
,Mediasociologie 2024-2025
kapitalisme
Digitalisering leidt ertoe dat we anders gaan denken over
werk, productie en waarde.
Postkapitalis Economie die gebaseerd is op markten en privé-eigendom
me brokkelt af deeleconomie, circulaire economie, co-
operatieven, self-management.
d. Democratie
Democratie en kapitalisme kunnen niet zonder elkaar, al botsen ze ook vaak met
elkaar.
II. Late moderniteit
De afgelopen 15 jaar accumulatie van crisissen:
2008 – globale financiële en economische crisis
Sociale ongelijkheid die niet verdwijnt
Klimaatverandering
Extreemrechtse, antidemocratische ideologieën
‘Age of anger’ Burgers komen vaak op straat om te protesteren.
‘Deep uncertainty’
De winnaars en verliezers van het moderniteitsproject.
De rijken worden rijker en de arme moeten harder werken om te overleven.
De kloof wordt groter en groter.
Hoe kunnen we al die fenomenen uitleggen? En welke rol spelen media daarin?
Wil je communicatiemedia en hun impact in sociologische termen begrijpen, dan
moet je hen vooral analyseren in termen van de vormen van actie en interactie
die ze mogelijk maken, en de sociale relaties die op die manier vorm krijgen
(Thompson, 2020).
III. Change – Continuity
Kijkt naar de rol van media in sociale veranderingen, maar steeds vanuit een
historisch bewustzijn – vandaar ook veel aandacht voor continuïteit.
IV. ‘Defamiliarize the familiar’
3
, Mediasociologie 2024-2025
Leert ons datgene wat wij vanzelfsprekend, natuurlijk en onvermijdelijk achten in
ons leven, te problematiseren en te begrijpen in een ruimere sociale context.
Hoofdstuk 0: Situering en centrale begrippen (H0)
Readers van toepassing:
Thompson, John B. (2020). Mediated Interaction in the Digital Age. Theory,
Culture & Society, 37(1), 3–28.
I. Introductie
Wederzijdse beïnvloedingsproces tussen media en maatschappij:
Media en maatschappij moeten worden gezien als voortdurend op elkaar
inwerkende processen, niet als afzonderlijke entiteiten.
Co-constructie als kernidee: Het concept van co-constructie of ‘two-way
connection’ benadrukt de voortdurende interactie tussen media en ‘het
sociale’, zoals ondersteund door hedendaagse onderzoekers en theoretici.
Wat begrijpen mediasociologen onder media?
Media als instellingen Media als communicatiemiddelen
Voeren op diverse manieren macht Communicatie gebeurt op een
uit. gemedieerde wijze via de
Belang van de institutionele tussenkomst van een technisch
dimensie van mediacommunicatie medium en waarbij de productie
te erkennen. (het maken), distributie (het
o = De technologische productie, verspreiden) en de receptie (het
distributie en receptie van ontvangen) op een grootschalige
media-inhouden worden op een en geïndustrialiseerde wijze
specifieke sociale wijze verlopen.
georganiseerd.
II. Media als instellingen
Institutionele dimensies van communicatie
o Sociale organisatie van technologische productie en distributie van media-
inhouden
Media-instellingen hebben zowel technologische productie als
distributie in handen.
De organisatie van dat productie en distributieproces is in handen
van een kleine machtige groep in de samenleving.
o Sociale infrastructuur met allocatie, gebruik en inzet van middelen en
hulpbronnen – industrieën, mediaondernemingen.
Machtsinstellingen in de samenleving.
a. Macht definitie (John B. Thompson)
Macht = Het vermogen om in je eigen belang te kunnen handelen en je eigen
doelen te kunnen najagen. Het vermogen om te kunnen interveniëren in het
verloop van de gebeurtenissen en op die manier de uitkomst van gebeurtenissen
te kunnen beïnvloeden en sturen.
4