BELGISCH EN VERGELIJKEND BUITENLANDS BELEID
Criekemans, 2024
Cursus lezen tot op het moment dat we snappen waarom we zien wat we zien in de les
- De federalisering is belangrijk in het boek
- Niet ppts van presentaties studeren. Wel de gemeenschappelijke conclusies over de patronen
van grote landen, of van de zich ontwikkelende landen (Brazilië en Z-Afrika) of kleine staten en
regio’s. De conclusies die we vragen als groep kunnen voorwerp zijn van een examen. Het gaat
over reflectie & op een kritische manier naar die vraagstukken te kunnen kijken.
INHOUDSOPGAVE
Les 1: 25/9: Inleiding tot het Vergelijkend Buitenlands niveau ............................................................... 8
1. Wat is buitenlands beleid? .................................................................................................................... 9
1.1 Een definitie .................................................................................................................................... 9
1.2 Aandachtspunten ivm “buitenlands”; ........................................................................................... 10
1.3 Aandachtspunten ivm “beleid”; ..................................................................................................... 11
1.4 Foreign policy analyisis ................................................................................................................. 12
1.5 Interpretaties buitenlands beleid; ................................................................................................ 13
1.6 Types buitenlandse beleidsstudies; .............................................................................................. 14
1.7 Verschillende visies: wie kan een buitenlands beleid voeren? ..................................................... 15
1.8 Enkele concepten .......................................................................................................................... 15
2. Van Comparative Foreign Policy (CFP) naar Foreign Policy Analysis (FPA) ......................................... 17
2.1 Het “level of analysis”-probleem .................................................................................................. 17
2.2 Tweede generatie foreign policy analysis ..................................................................................... 18
3. Drie fundamentele basiswerken.......................................................................................................... 19
3.1 Decision-Making as an Approach to the Study of International Politics ....................................... 19
3.2 Pre-theories and theories of foreign policy .................................................................................. 19
3.3 Man-milieu relationship hypotheses in the context of international politics ............................... 20
3.3.1 De wereld gezien vanuit nieuw-zeeland ................................................................................ 23
4. Klassiek onderzoek in de cfp/fpa (1954-1993) .................................................................................... 23
5. Het psychologische en maatschappelijke milieu van de besluitvorming over buitenlands beleid ...... 24
6. Zelf-reflectie in de foreign policy analysis (eind jaren ’70-begin jaren ’80) ......................................... 24
7. Hedendaags onderzoek in de foreign policy analysis .......................................................................... 25
Les 2: 2/10: Variabelen van de FPA ...................................................................................................... 26
Niveau 1: het mondiaal niveau ............................................................................................................... 26
1.1 De structuur van het internationaal systeem ............................................................................... 26
Staten met Sterke Militaire Capaciteiten ........................................................................................ 29
1
, Staten met Beperkte Militaire Capaciteiten ................................................................................... 30
Staten met Weinig Capaciteiten ..................................................................................................... 30
Liberalisme ...................................................................................................................................... 30
1.2 Klassieke geopolitieke factoren of omgevingsvariablen ............................................................... 31
1.2.1 Impact van locatie en afstand op het buitenlands beleid: ..................................................... 31
1.2.2 Impact van ‘fysische kenmerken’ op het buitenlands beleid: ................................................ 33
Enkele ‘landlocked’ staten in Afrika: welke impact op hun buitenlands beleid? ............................ 33
1.2.3 De centrale vraag is; welke invloed hebben dergelijke omgevingsvariabelen? .................... 34
HOUDING 1: GEOGRAFISCH DETERMINISME: ............................................................................. 34
Houding 2: vrije wil omgevingsdenken: ...................................................................................... 35
HOUDING 3: OMGEVINGSVARIABEL POSSIBILISME .................................................................... 39
Niveau 2: het statelijke niveau ................................................................................................................ 41
2.1. Militaire capaciteiten ................................................................................................................... 41
2.2. Economische kenmerken ............................................................................................................. 42
2.3. Maatschappelijke kenmerken ...................................................................................................... 45
2.4. Binnenlands politiek systeem: ..................................................................................................... 46
2.4.1. Culturele variabelen; ............................................................................................................. 46
2.4.2. Structurele variabelen ........................................................................................................... 46
2.4.3. In het verlengde van beide; “bureaucratic politics”; ............................................................ 46
2.5. Media en publieke opinie ............................................................................................................ 47
Welke impact hebben onderstaande media op het buitenlands beleid van welke landen? .......... 47
Niveau 3: het individuele niveau ............................................................................................................. 49
3.1. De rol van de leider in het buitenlands beleid ............................................................................. 49
3.2. De rol van kleine elites in het buitenlands beleid Op dit niveau, vaak aandacht voor “cognitieve
factoren” ............................................................................................................................................. 50
Militair industrieel complex in de vsa ............................................................................................. 50
Les 3: Theorieën van de FPA ................................................................................................................. 51
1. Inleiding............................................................................................................................................... 51
1.1 Eerst was er realisme .................................................................................................................... 51
1.2 Comparative foreign policy = reactie op realisme ........................................................................ 52
2. Buitenlands beleid als rationeel besluitvormingsproces ..................................................................... 52
2.1 Rational choice .............................................................................................................................. 52
2.2 Bounded rationality ...................................................................................................................... 54
2.3 Verschil tussen het rational actor model en de bounded rationality ........................................... 54
3. Buitenlands beleid als een cognitief proces ........................................................................................ 54
3.1 Subjectieve omgeving ................................................................................................................... 55
3.2 Ole Holsti: Belief systems .............................................................................................................. 56
3.3 Robert Jervis: perceptie en misperceptie ..................................................................................... 56
4. Buitenlands beleid als een bureaucratisch-organisatorisch proces .................................................... 57
4.1 Groupthink (Janis) ......................................................................................................................... 57
4.2 Cybernetisch model (John Steinbruner) ....................................................................................... 58
5. Buitenlands beleid als een politiek onderhandelingsproces ................................................................ 59
6. Buitenlands beleid vanuit een constructivistisch perspectief ............................................................. 59
6.1 Wat is constructivisme? ................................................................................................................ 59
7 Constructivisme en ‘Foreign Policy analysis: 3 bijdragen ..................................................................... 61
7.1 Bureaucratieën en hun belangen:................................................................................................. 61
7.2 Besluitvorming – onderhandelen en argumenteren..................................................................... 62
7.3 Internationale gemeenschap en staten ........................................................................................ 62
8. Rational choice vs constructivisme.............................................................................................. 62
Deel 2 les 4: Geschiedenis van het belgisch buitenlands beleid 1815-1870........................................... 63
1. 1815-1830: de prelude: de bufferstaat “het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden” .......................... 64
1.1 Tegenstanders van koning Willem I: ............................................................................................. 65
2. De Belgische Revolutie van 1830 en de periode tot de scheidingsverdragen 1839 ............................ 65
2.1 Hoe reageerden de andere Europese landen? ............................................................................. 67
2.2 Conferentie van Londen (4 november – 20 december 1830) ....................................................... 67
2.2.1 Koning Leopold I..................................................................................................................... 68
2.3 Vervolg revolutie ........................................................................................................................... 69
2.4 Het Voorlopig Bewind (België) vraagt te Londen: ......................................................................... 70
2.5 1835-1837: het Vestingsconflict met Pruisen ............................................................................... 70
2.6 Buitenlandse zaken in de eerste jaren; ......................................................................................... 71
3. 1840-1870: België in een steeds spannender internationale context ................................................. 73
3.1 Buitenlandse zaken terug apart in 1840 ....................................................................................... 74
3.2 Europa in 1870; ............................................................................................................................. 76
3.3 Pruisen wint de Frans-Pruisische oorlog ....................................................................................... 76
4. Algemene evaluatie 1848-1870 .......................................................................................................... 77
4.1 Bevoegdheidsverschuiving ............................................................................................................ 77
4.2 Karakter van de economische diplomatie .................................................................................... 78
4.3 Karakter van de politieke diplomatie ............................................................................................ 78
4.4 Neutraliteit en natievorming ........................................................................................................ 79
Deel 2 Les 5: Geschiedenis van het Belgisch buitenlands beleid 1870-1914 .......................................... 80
Mahan ................................................................................................................................................. 80
Mackinder ........................................................................................................................................... 80
Friedrich Ratzel’s “laws of nature” ..................................................................................................... 81
1. De “kwestie Congo” ............................................................................................................................ 82
1.1 Conferentie van berlijn 1885 ........................................................................................................ 83
1.2 15 november 1908: België wordt een koloniale mogendheid ...................................................... 86
2. De diplomatieke luwte na 1870 .......................................................................................................... 86
3. 1905-13: België van crisis naar crisis................................................................................................... 87
4. De spiraal van 1914 ............................................................................................................................. 88
4.1 Von schlieffen plan........................................................................................................................ 90
4.2 De spiraal van 1914: Albert I en poor little Belgium ..................................................................... 90
4.3 De Belgische regering in Le Havre ................................................................................................. 91
4.3.1 Belgische vluchtelingen in neutraal Nederland ..................................................................... 91
3
, 4.3.2 1914: Antwerpen gebombardeerd door zeppelins ................................................................ 92
4.3.3 10 okt 1914: Duitse troepen op de Grote Markt in Antwerpen ............................................ 92
5. Algemene evaluatie: 1870-1914 ......................................................................................................... 94
5.1 Herinterpretatie van de Belgische neutraliteit ............................................................................. 94
5.2 De actoren van de Belgische buitenlandse politiek ...................................................................... 94
Les 30 oktober (les 6): Geschiedenis van het Belgisch Buitenlands Beleid 1914-1934 ........................... 95
Recap vorige les ...................................................................................................................................... 95
(Extra: de weg naar 1914) ....................................................................................................................... 96
Duitse marinebouw komt “op stoom” ............................................................................................ 96
Britse zeemacht als reactie op Duitse marinebouw ....................................................................... 96
De tweede Marokkaanse crisis (1911) ................................................................................................ 97
RESULTAAT: MARINEGESPREK GROOT-BRITTANNIË-FRANKRIJK .................................................... 97
1878-1914: de “Oostelijke Kwestie” ................................................................................................... 97
Eerste balkanoorlog (1912): ................................................................................................................ 98
Tweede balkanoorlog (1913) .............................................................................................................. 98
De balkan in 1911 vergeleken met 1914 ............................................................................................ 99
............................................................................................................................................................ 99
Resultaat: bewapening en oorlogspsycho .......................................................................................... 99
Midden 1914 leek de situatie evenwel te verbeteren: ..................................................................... 100
28 juni 1914: sarajevo - stadhuis .................................................................................................. 100
De juli-crisis, 1914 ............................................................................................................................. 100
De reactie van oostenrijk-hongarije.................................................................................................. 101
De "blanco cheque" van duitsland .................................................................................................... 102
Het oostenrijkse ultimatum aan servië ............................................................................................. 102
Reactie op het ultimatum van duitsland ........................................................................................... 104
Reactie op het ultimatum van rusland.............................................................................................. 104
Reacties uit frankrijk en brittannië ................................................................................................... 104
Structuur ............................................................................................................................................... 105
VOORAF: dec. 1912, memorandum BuZa ......................................................................................... 105
Krachtlijnen in de houding van Albert I ............................................................................................ 106
1. Buitenlands beleid tijdens de Grote Oorlog ...................................................................................... 107
1.1 De Belgische regering in Le Havre ............................................................................................... 107
1.1.1 Buitenlandse zaken in Le Havre: onduidelijkheid en verwarring! ........................................ 108
1.1.2 1915: Belgische oorlogsdoelstelling: terugkeer van de in 1839 verloren
gegane gebieden ...................................................................................................................... 109
1.2 Juli 1918: Albert I laat neutraliteit varen .................................................................................... 110
2. De conferentie van versailles ............................................................................................................ 110
2.1 Verdrag van Versailles (28 juni 1919) ......................................................................................... 110
3. Na 1919: militair akkoord als pasmunt voor een economische unie ................................................ 112
3.1 Nieuwe crisis Ruhrgebied ............................................................................................................ 113
4. Een militaire bezetting in ruil voor een begrotingsevenwicht .......................................................... 114
5. Resultaat der Ruhrbezettingen: een nieuwe economisch-diplomatieke oriëntatie?......................... 114
4
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur chavanlerberghe. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €10,46. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
