TEKSTEN PSYCHOLOGIE
Les I.1 - Wat is psychologie
- Therapeutic Orientations
In de afgelopen eeuw hebben een aantal psychotherapeutische oriëntaties aan
populariteit gewonnen bij de behandeling van psychische aandoeningen. Deze
module beschrijft een aantal van de bekendste therapeutische benaderingen en
legt de geschiedenis, technieken, voordelen en nadelen van elke benadering uit.
De meest effectieve moderne benadering is cognitieve gedragstherapie (CGT).
We bespreken ook psychoanalytische therapie, persoonsgerichte therapie en op
mindfulness gebaseerde benaderingen. Behandeling met medicijnen en nieuwe
behandelstrategieën worden ook kort besproken.
Leerdoelen
- Bekend raken met de meest gebruikte benaderingen van psychotherapie.
- Voor elke therapeutische benadering: geschiedenis, doelen, belangrijkste
technieken en empirische ondersteuning.
- De impact overwegen van opkomende behandelstrategieën in de geestelijke
gezondheidszorg.
Inleiding
De geschiedenis van geestelijke ziekten gaat terug tot 1500 voor Christus, toen
de oude Egyptenaren gevallen vaststelden van “verstoorde concentratie” en
“emotioneel leed in het hart of het verstand” (Nasser, 1987). Vandaag de dag
krijgt bijna de helft van alle Amerikanen ooit in hun leven te maken met een
psychische aandoening en meer dan een kwart van de bevolking heeft in een
bepaald jaar te maken met psychische problemen (Kessler e.a., 2005). Gelukkig
bestaan er verschillende psychotherapieën om geestelijke ziekten te behandelen.
Deze module geeft een overzicht van enkele van de bekendste stromingen
binnen de psychotherapie. Op dit moment wordt de meest effectieve benadering
Cognitieve Gedragstherapie (CGT) genoemd; er worden echter ook andere
benaderingen gebruikt, zoals psychoanalytische therapie, persoonsgerichte
therapie en op mindfulness gebaseerde therapieën, hoewel de effectiviteit van
deze behandelingen niet zo duidelijk is als die van CGT. Let in deze module op de
voor- en nadelen van elke benadering, met speciale aandacht voor hun
ondersteuning door empirisch onderzoek.
CGT is een benadering voor de behandeling van psychische aandoeningen die
bestaat uit werk met een therapeut en huiswerkopdrachten tussen de sessies
door. Het is zeer effectief gebleken voor vrijwel alle psychiatrische ziekten.
,Psychoanalyse en psychodynamische therapie
De vroegste georganiseerde therapie voor geestelijke stoornissen was de
psychoanalyse. Deze benadering, beroemd geworden in het begin van de 20e
eeuw door een van de bekendste clinici aller tijden, Sigmund Freud, benadrukt
dat geestelijke gezondheidsproblemen geworteld zijn in onbewuste conflicten en
verlangens. Om de geestelijke ziekte op te lossen, moeten deze onbewuste
conflicten geïdentificeerd en aangepakt worden. Psychoanalyse doet dit vaak
door iemands vroege jeugdervaringen te onderzoeken die een blijvende invloed
kunnen hebben op iemands geestelijke gezondheid in het heden en later in het
leven. Psychoanalyse is een intensieve, langdurige benadering waarbij patiënten
en therapeuten elkaar meerdere keren per week ontmoeten, vaak jarenlang.
Geschiedenis van psychoanalytische therapie
Freud suggereerde aanvankelijk dat geestelijke gezondheidsproblemen
voortkomen uit pogingen om ongepaste seksuele driften uit het bewustzijn te
verdringen (Freud, 1895/1955). Later suggereerde Freud meer in het algemeen
dat psychiatrische problemen het resultaat zijn van spanningen tussen
verschillende delen van het verstand: het id, het superego en het ego. In het
structurele model van Freud vertegenwoordigt de id door genot gedreven
onbewuste driften (bv. onze dierlijke verlangens naar seks en agressie), terwijl de
superego het halfbewuste deel van het verstand is waar moraal en
maatschappelijk oordeel worden geïnternaliseerd (bv. het deel van jou dat
automatisch weet hoe de maatschappij verwacht dat je je gedraagt). Het ego -
ook gedeeltelijk bewust - bemiddelt tussen het id en het superego. Freud
geloofde dat het bewust maken van dit soort onbewuste strijd (waarbij het id het
ene eist en het superego het andere) de stress van het conflict zou verlichten
(Freud, 1920/1955).
-Dit werd het doel van psychoanalytische therapie.
Hoewel psychoanalyse vandaag de dag nog steeds wordt beoefend, is het
grotendeels vervangen door de breder gedefinieerde psychodynamische
therapie. Deze laatste benadering heeft dezelfde basisprincipes als de
psychoanalyse, maar is korter, doet meer moeite om cliënten in hun sociale en
interpersoonlijke context te plaatsen en richt zich meer op de psychodynamische
therapie, sociale en interpersoonlijke context te plaatsen en richt zich meer op
het verlichten van psychologische nood dan op het veranderen van de persoon.
Technieken in de psychoanalyse
Voortbouwend op het werk van Josef Breuer en anderen, ontwikkelde Sigmund
Freud psychotherapeutische theorieën en technieken die algemeen bekend
werden als psychoanalyse of psychoanalytische therapie.
,Psychoanalytici en psychodynamische therapeuten gebruiken verschillende
technieken om het onbewuste brein van patiënten te verkennen. Een
veelgebruikte techniek heet vrije associatie. Hierbij deelt de patiënt alle
gedachten die in hem opkomen, zonder ze te ordenen of te censureren. Als je
bijvoorbeeld pen en papier pakt en gewoon opschrijft wat er in je opkomt, de ene
gedachte naar de andere laat leiden zonder dat je bewuste kritiek toelaat om
vorm te geven aan wat je schrijft, dan doe je aan vrije associatie. De analyticus
gebruikt dan zijn of haar expertise om patronen of onderliggende betekenissen te
ontdekken in de gedachten van de patiënt.
Soms worden vrije associatie oefeningen specifiek toegepast op
jeugdherinneringen. Dat wil zeggen, psychoanalytici geloven dat iemands
jeugdrelaties met verzorgers vaak de manier bepalen waarop die persoon met
anderen omgaat en latere psychiatrische moeilijkheden voorspelt. Het
onderzoeken van deze jeugdherinneringen, al dan niet door middel van vrije
associatie, kan therapeuten dus inzicht geven in de psychologische achtergrond
van een patiënt.
Omdat we deze diepe herinneringen niet altijd bewust kunnen oproepen,
bespreken psychoanalytici ook de dromen van hun patiënten. In de Freudiaanse
theorie bevatten dromen niet alleen een manifeste (of letterlijke) inhoud, maar
ook een latente (of symbolische) inhoud (Freud, 1900; 1955). Iemand kan
bijvoorbeeld dromen dat zijn/haar tanden uitvallen - de manifeste of werkelijke
inhoud van de droom. Maar dromen dat iemands tanden uitvallen kan een
weerspiegeling zijn van iemands onbewuste bezorgdheid over het verliezen van
zijn of haar fysieke aantrekkelijkheid - de latente of metaforische inhoud van de
droom. Het is de taak van de therapeut om de latente inhoud die ten grondslag
ligt aan iemands manifeste inhoud te helpen ontdekken door middel van
droomanalyse.
In psychoanalytische en psychodynamische therapie speelt de therapeut een
ontvankelijke rol: hij interpreteert de gedachten en het gedrag van de patiënt op
basis van klinische ervaring en psychoanalytische theorie. Bijvoorbeeld, als
tijdens de therapie een patiënt begint met het uiten van onterechte woede
jegens de therapeut, kan de therapeut dit herkennen als een daad van
overdracht. Dat wil zeggen, de patiënt kan het verplaatsen van gevoelens voor
mensen in zijn of haar leven (bijvoorbeeld woede jegens een ouder) op de
therapeut. Tegelijkertijd moet de therapeut zich echter bewust zijn van zijn of
haar eigen gedachten en emoties, want in een verwant proces, de zogenaamde
tegenoverdracht, kan de therapeut zijn of haar eigen emoties verplaatsen naar
de patiënt.
De sleutel tot de psychoanalytische theorie is om patiënten de begraven,
tegenstrijdige inhoud van hun geest te laten onthullen en therapeuten gebruiken
verschillende tactieken, zoals het plaatsen van patiënten met hun gezicht naar
hen toe, om een vrijere zelfonthulling te bevorderen. En naarmate een therapeut
, meer tijd doorbrengt met een patiënt, kan de therapeut zijn of haar relatie met
de patiënt gaan zien als een andere afspiegeling van de geest van de patiënt.
Voor- en nadelen van psychoanalytische therapie
Psychoanalyse was ooit de enige vorm van psychotherapie die beschikbaar was,
maar momenteel neemt het aantal therapeuten dat deze benadering beoefent
over de hele wereld af. Psychoanalyse is niet geschikt voor sommige soorten
patiënten, waaronder mensen met ernstige psychopathologie of verstandelijke
beperkingen. Psychoanalyse is niet geschikt voor sommige soorten patiënten,
waaronder patiënten met ernstige psychopathologie of verstandelijke
beperkingen. Verder is psychoanalyse vaak duur omdat de behandeling meestal
vele jaren duurt. Toch vinden sommige patiënten en therapeuten de langdurige
en gedetailleerde analyse zeer de moeite waard.
Misschien wel het grootste nadeel van psychoanalyse en verwante benaderingen
is het gebrek aan empirische ondersteuning voor hun effectiviteit. Het beperkte
onderzoek dat is uitgevoerd naar deze behandelingen suggereert dat ze niet
betrouwbaar leiden tot betere resultaten op het gebied van geestelijke
gezondheid (bijv. Driessen e.a., 2010). En hoewel er enkele reviews zijn die erop
lijken te wijzen dat langdurige psychodynamische therapieën heilzaam zouden
kunnen zijn (bijv. Leichsenring & Rabung, 2008), hebben andere onderzoekers de
geldigheid van deze reviews in twijfel getrokken. Desalniettemin was de
psychoanalytische theorie de eerste poging in de geschiedenis om geestelijke
ziekten formeel te behandelen, waarmee het pad werd geëffend voor de
modernere benaderingen die vandaag de dag worden gebruikt.
Humanistische en persoonsgerichte therapie
Een van de volgende ontwikkelingen in de therapie voor geestelijke ziekten, die
halverwege de 20e eeuw plaatsvond, wordt humanistische of persoonsgerichte
therapie (PCT) genoemd. Hier is de overtuiging dat geestelijke
gezondheidsproblemen het gevolg zijn van een inconsistentie tussen het gedrag
van patiënten en hun ware persoonlijke identiteit. Het doel van PCT is dus om
omstandigheden te creëren waarin patiënten hun eigenwaarde kunnen
ontdekken, zich op hun gemak voelen bij het verkennen van hun eigen identiteit
en hun gedrag kunnen veranderen om deze identiteit beter te weerspiegelen.
Geschiedenis van Persoonlijke Therapie
PCT werd ontwikkeld door de psycholoog Carl Rogers, in een tijd van aanzienlijke
groei in de stromingen van de humanistische theorie en het menselijk potentieel.
Deze perspectieven waren gebaseerd op het idee dat mensen een inherente
drang hebben om hun eigen mogelijkheden en creativiteit te realiseren en tot
uitdrukking te brengen. Met name Rogers geloofde dat alle mensen het
potentieel hebben om te veranderen en te verbeteren en dat het de rol van
