Samenvatting volledig sociale
psychologie 2018-2019
(Politieke en sociale
wetenschappen)
HOOFDSTUK 1 : INLEIDING
DE MENS IS EEN SOCIAAL DIER
We zijn verzot op nadenken over onszelf en anderen en over hoe te reageren in sociale situaties.
Anderen observeren, hun gedrag analyseren, is een fulltime activiteit.
, • We zijn geobsedeerd door hoe mensen met elkaar omgaan
• Van de sociale psychologie wordt verwacht dat de discipline bijdraagt tot het begrijpen en
oplossen van maatschappelijke problemen
• De sociale context oefent een sterke uitvloed uit op het gedrag
SOCIALE PSYCHOLOGIE: DEFINITIE EN VERWANTE DISCIPLINES
DEFINITIE VAN SOCIALE PSYCHOLOGIE
Sociale psychologie = de wetenschappelijke studie naar de wijze waarop gedachten, gevoelens,
motivaties en gedragingen van mensen beïnvloed worden door de aanwezigheid van anderen en
hoe we zelf invloed uitoefenen op hoe andere personen denken, voelen en zich gedragen
(Allport).
• Gericht op het individu
• Enkel wanneer we ‘het innerlijk’ (denkprocessen, affect en motivatie) van actoren
begrijpen, kunnen we correcte uitspraken doen over ‘wat mensen echt drijft’.
• Gebruik van experimenten
Experiment = een vorm van onderzoek waarbij de onderzoeker controle heeft over de
gebeurtenissen en deelnemers volkomen toevallig aan condities worden toegewezen.
• Sociale psychologie is wetenschappelijk en systematisch
• Bestudeert de subjectieve interpretatie van objectieve eigenschappen
• Oog voor coginitieve, affectieve en motivatiecomponenten
Vooroordelen = negatieve gevoelens tegenover andere personen gebaseerd op hun lidmaatschap
van bepaalde sociale groepen.
• Bestuderen van geda hten of gevoelens van personen over niet-sociale objecten, zoals hun
attitudes.
DE KRACHT VAN DE SITUATIE: EEN VOORBEELD VAN EEN SOCIAALPSYCHOLOGISCHE STUDIE
STANFORD PRISON EXPE RIMENT
• Philip Zimbardo
• Mensen onderverdeeld in
• Wij laten ons op continue wijze beïnvloeden door onze sociale omgeving
• Een slechte omgeving zet mensen aan tot het stellen van slecht gedrag
• De studie vormt de perfecte illustratie van het feit dat de sociale context een grote invloed
heeft op ons gedrag
• Belangrijke lessen uit de sociale psychologie voor andere disciplines en toepassingen in
“real life” (bv. Rechtzaken, verkiezingen,…)
VERWANTE DISCIPLINES
1. Sociologie
- Interesse voor soortgelijke onderwerpen die een groot maatschappelijk belang hebben:
geweld, vooroodelen, culturele verschillen,…
, - Klasseert personen volgens nationaliteit, ras, sociaal-economische klasse en andere
groepsfactoren
- Minder gebruik van experimenten, wel multilevel analyse
Multilevel analyse = analyse die effecten bepaalt van de verschillende hiërarchische niveaus op
een uitkomstvariabele, waarbij het individuele niveau het ondergeschikte niveau vormt en de
groep, organisatie of maatschappij het bovengeschikte.
2. Persoonlijkheidspsychologie
- = studie van de structuur en de effecten van stabiele en cross-situationele eigenschappen
van individuen
- Stelt net als sociale psychologen modellen voor die op basis van gedachten, affect en
motivaties gedrag voorspellen.
- Verschil is gerichtheid op respectievelijk individuele verschillen en situaties.
- Ze hebben belangstelling voor cross-situationele consistentie (het ligt aan de persoon zelf)
Interactionisme = er is een dynamische wisselwerking tussen dispositie en situatie, waarbij
uitingen van disposities afhankelijk zijn van de situatie.
3. Sociale psychologie
- Richt zich op individuele niveau
- Gebruik van experimenten
- Aandacht voor cross-individuele consistentie binnen situaties (het ligt aan de situatie)
4. Klinische psychologie
- = proberen personen met psychische problemen of stoornissen te begrijpen en te
behandelen
- Hoe gaan personen om met angst en stress, depressie,…
5. Cognitieve psychologie
- Bestudeert mentale processen die betrekking hebben op informatieverwerking, zoals leren,
onthouden en redeneren.
- Verwerking van informatie
, 6. Arbeids- en organisatiepsychologen
- Bestuderen de mens in relatie tot zijn werk en zijn organisatie
DE GESCHIEDENIS VAN DE SOCIALE PSYCHOLOGIE
DE BEGINJAREN VAN DE SOCIALE PSYCHOLOGIE
Gustave Le Bon (1895): Psychologie des Foules
• Bestudeerde massageweld
• De massa bezorgt het individu een gevoel van anonimiteit waardoor dit individu elk
gevoel van verantwoordelijkheid verliest
Norman Triplett
• Stelde vast dat fietsers de neiging hadden om sneller te fietsen in het bijzijn van anderen
• ‘competitiemachine’: een soort vismolen waarbij deelnemers aan een wieltje dienden te
draaien, waardoor een touw opgewonden werd. Kinderen draaiden sneller aan het
wieltje indien ze in het gezelschap van een ander kind vertoefden.
Ringelmann
• Deelnemers presteren vaak slechter wanneer ze opdrachten met anderen uitvoeren
• touwtrekken
DE JAREN VAN BEVESTIGING
Oprichten van de Society for the Psychological Study of Social Issues
- aandacht voor maatschappelijke problemen
- de geweldadigheid van het naziregime was ongezien, waardoor er ook interesse groeide
in vragen over de oorzaken van geweld, vooroordelen, genocide, conformiteit,
gehoorzaamheid en diverse andere sociale problemen
Kurt Lewin
• Formuleerde fundamentele grondbeginselen van de discipline
1) Gedrag wordt bepaald door hoe we de wereld om ons heen waarnemen en interpreteren
- Het is belangrijk om de situatie te bekijken door de ogen van diegene die we willen
begrijpen
2) Gedrag is afhankelijk van de persoon en de omgeving
- Interne en externe gedragsdeterminanten
3) Sociaalpsychologische theorieën kunnen worden toegepast voor de oplossing van
maatschappelijke problemen
Fundamenteel onderzoek = onderzoek met het oog op een beter begrip van menselijk gedrag,
voornamelijk door het toetsen van hypothesen die uit een theorie zijn afgeleid.
, Toegepast onderzoek = onderzoek met het oog op het verbeteren van onze kennis over
natuurlijke gebeurtenissen en het oplossen van praktische problemen.
GROEI EN DEBAT
Theodor Adorno Publiceerden the Authoritarian Hoofdstuk 17: de Politieke
Personality, gaat over vooroordelen en Wereld
ideologische attitudes
Gordon Allport The Nature of Prejudice, gaat over Hoofdstuk 14: de
onderzoek naar stereotypering, Multiculturele Samenleving
vooroordelen en intergroepcontact
Solomon Asch Demonstreerde de behoefte van Hoofdstuk 4 en 5: Sociale
personen om zich te conformeren aan perceptie en sociale
een meerderheid, hij bestudeerde ook beïnvloeding hoe men
zich over anderen een beeld
vormt
Leon Festinger Sociale vergelijkingstheorie = hoe Hoofdstuk 3 en 7: het
Sociale men zichzel leert kennen door zich met Zelf en Attitudes
anderen te vergelijken; cognitieve disonnantietheorie = de behoefte
aan consistentie tussen cognities en gedrag
bestuderen
Fritz Heider Attributietheorie = hoe personen Hoofdstuk 4 en 8
oorzaken toeschrijven aan eigen gedrag of aan andermans
gedrag; balanstheorie = de behoefte aan consistentie
tussen gedachten
Carl Hovland Voerden experimenten uit over Hoofdstuk 7
attitudes en overtuigende
communicatie
Harold Kelley Attributietheorie; bestudeerde hoe Hoofdstuk 4 en 8 men
de kosten en baten van sociale relaties analyseert
Vertrouwen en uitbreiding
• Sociale psychologie wordt toegepast en bestudeerd (bv. Apathie van omstanders,
agressie, stress)
Crisis
• Sommige experimenten zijn niet ethisch
• De verwachtingen van de experimentatoren beïnvloedden het gedrag van de deelnemers
• Theorieën die in het labo werden getest, waren historisch en cultrueel beperkt
• Gedomineerd door mannelijke onderzoekers
METHODOLOGISCH EN INHOUDELIJK PLURALISME (’75-NU)
Opkomst sociale cognitie = de studie van het waarnemen, onthouden en interpreteren van
informatie over onszelf en anderen
Hete versus koele perspectieven:
