Vande Moortel - Recht voor verpleegkundigen
1 Algemene inleiding
Praktisch
1. We leven in een rechtstaat: dit staat los van de praktijk
2. De wet is niet altijd zoals ze zou moeten zijn, juristen stellen deze op
Structuur van de wetgeving: ministerieel besluit mag niet in tegenspraak zijn met KB – wet – grondwet
1.1 Wat is recht?
Geen gemeenschap zonder recht, geen recht zonder gemeenschap voorspelbaarheid en afspraken nodig
om samenleven mogelijk te maken bv. we stoppen voor rood licht
Recht wss ouder dan we denken: Babylonië 2000 vC al codex met reglementering over oa erf- en strafrecht
Recht = geheel van gedragsregels dat ons gedrag wilt sturen in een bepaalde richting, dit is afdwingbaar via
het staatsapparaat (het ontleent gezag aan de overheid – bij overtreding politie en rechtbanken in actie)
1.2 Bronnen van recht
Hoe komt recht tot stand? Wie schrijft het recht? Waar vindt men gedragsregels terug?
1.2.1 De wet
De wet in formele zin: wet tot stand gebracht door tussenkomst v/d wetgevende macht
- Federale wetgever: Federale Kamers (K van Volksvertegenwoordigers + beperkt Senaat) met Koning
- Parlementen van de gemeenschappen en gewesten met hun regeringen
De wet in materiële zin: bespreekt bindende voorschriften uitgeschreven door een bevoegde overheid ter
bevordering v/h algemeen welzijn
1. Internationale verdragen uitgeschr. door supranationale organen door België bij wet goedgekeurd
bv. Europees verdrag tot bescherming v/d rechten v/d mens en de fundamentele vrijheden
steeds belangrijker voor gezondheidszorg, men kan hierop beroepen in de rechtbank
bv. Verdrag houdende Europese economische gemeenschap dit houdt in dat verordeningen en
richtlijnen worden uitgeschreven vanuit Europa die gelden voor België
richtlijn = gerechtelijk doel voor alle lidstaten – lidstaat vult zelf in hoe ze dit doel bereiken
verordening = gerechtelijk bindend voor alle lidstaten (bv. GDPR)
1
, 2. Grondwet is belangrijkste fundamentele wet die inrichting +onderlinge verhouding van
staatsmachten regelt en essentiële grondrechten en vrijheden (politieke, persoonlijke en
maatschappelijke rechten bv. kiesrecht, eigendomsrecht, onderwijs, taalvrijheid) v burgers vastlegt
3. Federale wetten, gemeenschaps- en gewestdecreten van invloed op het geografisch gebied
waarvoor het gevormd is een decreet kan een federale wet wijzigen, aanvullen, vervangen of
opheffen (indien binnen bevoegdheid decreetgever
decreten = wetten door deelstaatregering – deelstaatparlement (gemeenschap/gewest)
ordonnanties = wetten door Brussels hoofdstedelijk gewest
4. Wetskrachtige KB’s (worden genummerd) bv. KB nr. 78
5. KB’s genomen door Koning + ondertekend door ministers. Zij maken de uitvoering v/e wet mogelijk
6. Besluiten en verordeningen v/d deelstaatregeringen van gewesten en gemeenschappen. Zij
maken de uitvoering v/e decreet mogelijk.
7. Ministriële besluiten bevatten algemeen bindende voorschriften die de technische modaliteiten v/
d uitvoering van wetten en KB’s beschrijft, beschreven door minister
1.2.2 De gewoonte
----
----
Ongeschreven rechtsregel: uit de overtuiging dat het zo hoort handelen mensen gedurende lange tijd
----
---- hetzelfde bij een bepaalde situatie om te gebruiken als bron van recht verschillende voorwaarden
----
---- 1.2.3 Rechtspraak
---
Af Rechtspraak = geheel v/d beslissingen v/d verschillende rechtbanken en hoven dit is enkel bindend voor
de betrokken partijen en heeft geen algemene draagwijdte zoals een wet
gel
eid
Toch een vorm van feitelijk gezag:
e
rec - Interpreteren wet: past de wet toe op behoeften en veranderingen in het maatschappelijk leven
- Door o.a. Hof van Cassatie constante rechtspraak die algemeen wordt toegepast
hts
br
1.2.4 Rechtsleer
on
ne
Rechtsleer = geheel v/d opvattingen van rechtsgeleerden zoals in cursussen, handboeken en artikelen
n--
---- beïnvloedt wetgeving en rechtspraak
----
---- 2
----
----
----
, 1.2.5 Billijkheid of redelijkheid
Soms verwijzen wetteksten uitdrukkelijk naar billijkheid of redelijkheid & rekening houden met de
omstandigheden en de toestand v/d partijen
1.3 Indeling van recht
Strafrecht = geheel van normen voor behoud v/d openbare orde en veiligheid– sanctionering met straffen
Burgerlijk recht = regelt elementaire verhoudingen tussen burgers zoals statuut v/d persoon (identiteit,
rechtsbekwaamheid enz.), het huwelijk, verhoudingen ouders – kind, statuut van goederen, erfenis,
overeenkomsten zoals kopen en huren, … voornamelijk in Burgerlijk Wetboek (1804 + vele wijzigingen)
Bijzondere rechtstakken:
o Economisch recht = publiek + privaatrecht, organisatie v economische activiteit en het handelsrecht
o Sociaal recht
Arbeidsrecht = regelt verhoudingen presteren van arbeid (ondergeschiktheid aan werkgever)
Sociale zekerheidsrecht = regelt verzekeringen voor sociale risico’s zoals overlijden,
werkloosheid, arbeidsongeschiktheid, gezondheidszorg, behoeftigheid, ouderdom, …
o Gezondheidsrecht = geheel van rechtsregels met betrekking op de zorg voor de gezondheid
(gezondheidswetgeving zoals ziekenhuiswet, wet op verpleegkunde & bepalingen uit o.a. burgerlijk
wetboek bv. aangifte geboorte of strafwetboek bv. zwangerschapsafbreking) of de toepassingen
van algemene rechtsregels bv. inzake aansprakelijkheid arts of verpleegkundige
Internationaal privaatrecht = geheel van verwijzings- of conflictenregels dat bepaalt welke nationale
rechtbanken bevoegd zijn en welk recht van welk land moet worden toegepast
Volkenrecht = regelt recht tssn staten onderling: dit gebeurt via verdragen en internationale organisaties
zoals de VN Europees verdrag voor de rechten v/d mens waarop men beroep kan doen door een klacht
bij het Europees Hof voor de rechten v/d mens
Staatsrecht = regelt de staat als organisatorisch verband: instelling, bevoegdheden en verhouding van de
staten tot elkaar en tot de burgers
1.4 Elementen van het staatsrecht
1.4.1 Basiselementen
o Democratische staat: vrije verkiezingen en stemrecht
o Staatsorganen zijn representatief: een vrij verkozen meerderheid krijgt de verantwoordelijkheid
o Parlementair regime: regering is verantwoording verschuldigd aan parlement – zij moeten steunen
o Rechtstaat: gezagdragers zijn gebonden aan en moeten naleving van de wet verzekeren
o Erfelijke grondwettelijke monarchie
o Federale staat
Scheiding der machten staatsgezag verdeeld over meerdere functies
3
