HOOFDSTUK 1: KORTE INLEIDING
1. Kinder- en jeugdpsyhopathologie
Studie van kennis en praktijk m.b.t. psychiatrische beelden bij 0-18 j.
Leeftijdsafhankelijke nosologie en classificatie
- 0-5j: DC 0-5
- 6-18j: DSM-5
Afgrenzing 0-18 zorgt voor problemen
- Er zijn bv 16-jarige die door alle problemen mentaal al ouder dan 18 zijn
- Er zijn 18+ die qua leeftijdsorganisatie half en half in volwassenheid en kindertijd zitten
o Die dus ook nog thuis wonen met die problematiek
Kinderpsychiatrie = Gezinspsychiatrie
- Kinderen gaan nooit alleen naar de psychiater
Gedeelde domeinen met volwassenenpsychiatrie
- Peripartale psychiatrie
o Baby wordt geboren → al 9 maanden anticipatie
o Doorheen die tijd kan er veel gebeuren dat daar effect op heeft
o Dus we moeten ook zorgen voor de moeder die in verwachting is
o Soms heeft de moeder zelf een psychiatrisch beeld waar zorg voor moet gedragen
worden
o Het is een overlappingsgebied van zorg
‣ Zorg voor de mama en het 1ste levensjaar
‣ Eerste 3 levensjaren hebben veel impact
- KOPP
o Kinderen van ouders met psychiatrische problemen
o Kindreflex
‣ Stimuleert hulpverleners om met hun volwassen cliënten een gesprek te
voeren over het thema ouderschap
‣ Helpt hulpverleners verontrustende gezinssituaties te detecteren en de
veiligheid zo snel mogelijk te herstellen
‣ Ouders die in de zorg terechtkomen gaan we vragen stellen over kinderen
§ Verplichte gestandaardiseerde vragen die hulpverlener moet stellen
- Transitiepsychiatrie
- Kennisdeling
o Wetenschap, methodieken, therapieën, …
,1.1 Ontwikkeling staat centraal bij kinderen en jongeren
Hersenontwikkeling
- Cruciaal in alles wat een persoon kan veruitwendigen van wat er vanbinnen gebeurt
Nature-nurture transactionaliteit
- Hersenen: use it or lose it
- Gen-omgevingsinteracties
Ontwikkelingsdomeinen
- Psychomotorisch
- Socio-emotioneel
- Cognitief
- Moreel
- Identiteit
Bv. Slachtoffer van seksueel misbruik
- 3 jarige: interpretatie is totaal anders dan voor 8jarige, 15jarige,…
- De manier om om te gaan met trauma is heel verschillende bij de verschillende leeftijden
De hulpverleners die deze kinderen helpen kunnen optreden op een moment dat ze nog in volle
ontwikkeling zijn
- Andere manier van intervineren dan volwassenen die terugblikken op al gevestigde
pathalogiën
- De impact die het gehad heeft op je hersenontwikkeling is al voorbij
Kinderen worden geboren met een bepaalde ongelijkheid, met een bepaald potentieel
- Omgeving vormt dan mee het persoontje
- Zorg kan daarin intervenen
1.2 Domeinen waarin K&J anders is dan volwassenen
School
- Zitten heel vaak op school → belangrijk
deel van de dag en ook het leven
- Problemen worden hier geuit
- En problemen kunnen hier ook vanaf
komen
Cultuur
- Sociale media bv
- Anders dan volwassenen, maar niet helemaal natuurlijk
Diagnostisch
- Klinische beelden zijn anders à andere diagnostische kijk
- Normen zijn anders
- Je verwacht minder van een kleuter dan van een tiener
- Vragenlijsten kunnen niet gebruikt worden bij kleine kinderen,…
,Methoden
- In naam vaak hetzelfde, uitvoering niet
Rechtspositie
- Recht op zorg, recht op beroepsgeheim,…
- Andere rechter!
Overheid → hervormingen
- Aparte netwerken
- Andere sectoren in jeugdhulp (handicap, bijzonder,….)
2. Historiek
2.1 Veranderende positie van het kind doorheen de geschiedenis
Grieken
- Kind heeft bescherming nodig
- Plato (428-348 BC)
o Verwenning à prikkelbaarheid
o Tirannie à somberheid
Middeleeuwen (500-1500):
- Ambivalentie tov “kind”
o Kleine volwassene met economische waarde, manier om meer productiviteit te
genereren
o Toch ook spel: vaak van rijkere afkomst
o Disciplinering – tuchtiging
18de E: Verlichting
- Ontstaan van letterlijke opvoedkunde
o Er werd systematisch geobserveerd
o Kinderen werden bestudeerd, ontwikkeling werd in kaart gebracht, theorieën werden
gevormd
- Rousseau (1712-1778)
o Opvoeding & onderwijs belangrijker dan economisch nut
o Ontwikkelingsgericht leren
2.2 Eerste kinderpsychiatrische behandeling
Itard, 1801:
- Mémoire et Rapport sur Victor de l’Aveyron
o Wolfskind gevonden in bossen
- 5 jaar opvoedingstraining
o Geen taal verworven
o Wel enigszins gesocialiseerd
- We gaan nooit weten of deze wolfskinderen achtergelaten geweest zijn omdat ze AL ontw
problemen hadden, of dat ze niet kunnen spreken omdat ze in het bos zijn achtergelaten
- Discussie: Itard / Pinel:
o Aanleg versus Opvoeding
o Nature versus Nurture
,”We zijn allemaal maakbaar, we kunnen alles leren”
- Is niet zo
- Alle eigenschappen hebben een genetische voorbeschiktheid
Heinrich Hoffman, 1845:
- DER STRUWWELPETER
- Gedichten over hoe misgedraging zal leiden tot nefaste consequenties
- ~ kinderpsychiatrische problemen
Eerste psycho-analyse van een kind: Hans, 5j
- Oedipus-complex
- Castratieangst
- Agressie naar pasgeboren zusje
- Fobie voor paarden
- Adviezen aan vader (Max Graf)
o = Eerste mediatietherapie
3. Classificatie
Van DSM-IV naar DSM-5
- Exit hoofdstuk “Disorders Usually First Diagnosed in Infancy, Childhood or Adolescence”
- Hoofdstukken “ontwikkelingschronologisch” geordend (inter & intra)
o Bv. Angststoornissen:
‣ Separatieanggstst.
‣ Selectief mutisme
‣ Specifieke fobie
‣ Sociale angstst.
‣ Paniekst.
‣ Gegeneraliseerde angstst.
‣ Angstst. door middel
- Nieuwe hoofdstukken
o Neurobiologische ontwikkelingsst.
o Disruptieve, Impulscontrole en Gedragsst.
DSM-V
- Hoop dat het een tot al ander boek zou zijn
- Grotere categorieën in plaats van kleine labeltjes
- Is niet gebeurd maar wel een paar veranderingen
o Vroeger:
‣ Groot hoofdstuk vooraan in DSM: “stoornissen die zich meestal eerst
presenteren op kinderleeftijd”
‣ De meeste klinische beelden stonden daarin
o Nu:
‣ Verspreid doorheen de hele DSM + in het begin hfst “Neurobiologische
ontwikkelingsstoornissen”
‣ Zitten veel dingen in maar de rest zit ergens anders in het boek
‣ En geordend op leeftijd
,Grootste verdriet
- Meer assen stelsel is verlaten
- Groot problem, onbegrijpelijk
- As IV was enorm belangrijk voor K&J
o Alle stressfactoren, omgeving, context,… moesten ze daar
vermelden
o Dus men werd verplicht om zo te denken, maar nu is dit helemaal verlaten
o Er is alleen maar de uitnodiging om in heel het boek dingen te kiezen die passen voor
het kind
- AS IV à Vervangen door V-codes
o Relatieproblemen
o Mishandeling/verwaarlozing
o Problemen met onderwijs
o Problemen ivm justitie,…
3.1 Classificatie DC0-5
Wat?
- Ontstaan vanuit 0-3 en uitgebreid tot 0-5
- DC 0-5: Diagnostic Classification of mental health and developmental disorders of infancy
and early childhood
- Meerassig
o As I: Klinische stoornissen
o As II: Relationele context
o As III: Lichamelijke gezondheid
o As IV: Psychosociale stressoren
o AS V: Ontwikkeling competenties
- Kijken op het kind op niveau is of een ontwikkelingsachterstand heeft
ALGEMENE – op vroegkindermaat
- Neurobiologische ontwikkelingsstoornissen (bv. autisme)
- Angst- en stemmingsstoornissen (bv. separatieangst)
- Trauma- en deprivatiestoornissen (bv. reactieve hechtingsst.)
SPECIFIEKE
- Slaap- eet- en huilstoornissen (bv. excessief huilen stoornis)
- Zintuiglijke verwerkingsstoornissen (bv. hyper/hyporeactiviteit)
- Relatiestoornissen (bv. relatiespecifieke stoornis)
VOORBEELD
- As I: Slaapstoornis:
o Pas vanaf 8 maanden
o Meeste nachten van de week, langdurige periodes van wakker zijn en signalen geven, met invloed op ontwikkeling of
gezinsleven
- As II: Bedreigde relatie
o Ouder(s) zijn erg gespannen geraakt, geïrriteerd, gevoelens van verwerping t.a.v. baby
- As III: Lichamelijk OK
o Slechts in 5% echte lichamelijke oorzaak
- As IV: Psychosociale stressoren:
o Conflicten tussen ouders, stressvol werk
- As V: Ontwikkeling
o Socio-emotioneel, cognitief, motorisch, taal-spraak
o Op niveau
,HOOFDSTUK 2: NEUROBIOLOGISCHE ONTWIKKELINGS-
STOORNISSEN
1. Inleiding
Normale ontwikkeling = het bereiken van bepaalde ijkingspunten van fysieke, cognitieve,
linguistische en sowio-emotionele ontwikkeling rond bepaalde tijdstippen
Jonge ouders → kindjes gaan niet alles op de exact juiste leeftijden kunnen!
- Er is een drive naar alles te vroeg verwachten van kinderen & het tempo op te drijven
Wat drijft deze ontwikkeling?
- Genen
o Sturing van ontwikkeling grotendeels hieruit
- Omgeving
- Transactionele processen
2. Neurobiologische ontwikkeling
Rond de geboorte ligt het aantal hersencellen vast
- Maar ze zijn nog niet af
- Ze zitten er als potentieel
- Ze moeten migreren en verbindingen aanleggen
- Synaptogenese: uitgroei van dendrieten die (eerst)
korte en (dan) lange verbindingen aangaan
o Korte afstand: alles momentaan fragmentair
o Lange afstand: alle aparte stukken gaan samen
werken doordat er over de stukken op lange afstand verbindingen gelegd zijn
- Myelinisatie: isoleren van de dendrieten zodat prikkeloverdracht sneller kan
- Synaptic pruning: snoeien van dendrieten die overbodig zijn geworden
o Use it or lose it
Voorbeeld synaptogenese: Reflex baby
- Laat baby naar achter leunen, hoofdje valt naar beneden en een total body reflex
- Na een tijdje doet het dat niet meer
- Bewijs dat als er 1 plekje gechallenged wordt dat het hele lichaam mee gaat doen, omdat
alles nog door elkaar is en nog geen specifieke banen gelegd zijn
o 1 baan wordt geprikkeld en andere banen worden mee geprikkeld
- Hersenbanen worden uiteindelijk geïsoleerd
o Begint vanaf geboorte en gaat door tot 24j
,Aantal connecties in hersenen
- Piek op 2 jaar
- Connecties die veel gebruikt worden
overleven en anderen sterven af
Extreme verwaarlozing
- Ontstaat een complete microcefalie
o Gemiddeld veel kleiner hoofd-volume
- Kleinere totale hersenmassa
- Als je tussen 0 en 3j jaar kinderen niet de juiste hoeveelheid
stimulatie geeft, zijn er kansen voorbij gegaan die niet meer
goed te maken zijn
- Bv. Weeshuizen in Roemenië
Synaptic proliferation and myelinisation proceed through the brain in a specific order
- Autonomous nervous system (survival)
- Sensory system
- Motor system
- Emotional system
- Cognitive system
Er zijn sensitieve en kritieke periodes voor het leren van bepaalde skills
- Best/gemakkelijkst
- Bijvoorbeeld:
o Leren skieën op 4jaar ipv 19jaar
o Taalverwerving
o Lui oogje corrigeren op jonge leeftijd anders kan het nooit meer gecorigeerd worden
Filmpje: meisje die door ouders gedwongen is geweest om bij honden op het erf te leven
- Had ooit wel taal gehoord, er waren andere mensen op het erf
- Ze hoorde taal maar er werd nooit met haar gesproken
o Door passieve input heeft ze een taal pad gehad
- Heel haar motoriek is gevormd door hond
- Ze kan taal, lopen,…
, 3. Neurobiologische ontwikkelingsstoornissen
Wat?
- Vroeg in de ontwikkeling !
- Ontwikkelingsachterstand
- Veroorzaken op een of andere manier beperkingen in het leven van kind
o Intelligentie
o Specifieke leerproblemen
o Communicatiefuncties
o Motorische functies
o Executieve functies
o Sociale vaardigheden
- Abnormale hersenontwikkeling wordt verondersteld
- Vaak familiaal voorkomen
- Meer bij jongens
o Mysterie
- Komen vaak samen voor
o Als er iets fout is zit dat meestal verspreid →
combinatie van ontw stoornissen
Waarom komen ze zo vaak samen voor?
- Gedeelde genetische oorzaken?
o Zelfde genen (pleiotropy) geven aanleiding tot
verschillende eindresultaten die wij opsplitsen in
verschillende beelden
o Genen dicht bij elkaar (linkage)
- Als je een stukje chromosoom erft is er een kans dat je beide genen erft omdat
ze naast elkaar zitten
- GXG interactie?
o Meer impact indien genen samen geërfd
- Gedeelde omgevingsfactoren?
o Lage SES?
- Selectieve koppeling (assortative mating)?
Gevolg van overlap: zelfde kind kan heel verschillende diagnose(s) krijgen naargelang de toevallige
hulpverlener
- Schoolpsycholoog: dyslexie
- Logopedist: specifieke taalstoornis
- Kinderpsychiater: autisme
- Neuroloog: ontwikkelingscoördinatiestoornis
- Psycholoog: ADHD
Goede diagnostiek = betrouwbaarheid verhogen
Een kind heeft geen pech omdat het bv. 3 verschillende stoornissen heeft, het heeft 1 ontwikkelings-
traject afgelegt dat uitliep in 3 stoornissen
