SOCIALE ZEKERHEID
2019 – 2020
,INHOUDSOPGAVE
PRAKTISCHE INFORMATIE............................................................................................................. 8
ACTUA ........................................................................................................................................... 8
SITUERING IN CURRICULUM ................................................................................................................. 8
DEEL I: ALGEMEEN DEEL ............................................................................................................... 9
HOOFDSTUK 1: BEGRIP EN SITUERING SOCIALE ZEKERHEID........................................................................... 9
HOOFDSTUK 2. FUNDAMENTELE PROBLEMATIEK .................................................................................... 12
AFDELING 1. DOEL EN OPVATTING VAN DE SOCIALE ZEKERHEID .......................................................................... 12
AFDELING 3. FINANCIERING ......................................................................................................................... 15
AFDELING 3. SOCIALE ZEKERHEID EN ECONOMIE .............................................................................................. 16
AFDELING 4. SELECTIVITEIT EN INKOMENSVERDELING ....................................................................................... 17
AFDELING 5. SOCIALE ZEKERHEID EN PERSOONLIJKE VERANTWOORDELIJKHEID ...................................................... 18
HOOFDSTUK 3. GESCHIEDENIS VAN HET BELGISCHE STELSEL ...................................................................... 19
AFDELING 1. DE VOORGESCHIEDENIS............................................................................................................. 19
AFDELING 2. VAN 1886 TOT DE EERSTE WERELDOORLOG ................................................................................. 20
AFDELING 3. VAN DE EERSTE TOT DE TWEEDE WERELDOORLOG.......................................................................... 21
AFDELING 4. VAN DE TWEEDE WERELDOORLOG TOT DE JAREN ZESTIG ................................................................. 21
AFDELING 5. DE GROTE UITBOUW: 1965-1974 ............................................................................................. 23
AFDELING 6. DE CRISIS VANAF 1975 ............................................................................................................. 23
HOOFDSTUK 4: RECHT OP SOCIALE ZEKERHEID ALS MENSENRECHT .............................................................. 25
AFDELING 1. DE POLITIEKE AANKONDIGING VAN EEN NIEUWE FASE .................................................................... 25
AFDELING 2. VERDRAGSRECHTELIJKE ERKENNINGEN VAN HET RECHT OP SOCIALE ZEKERHEID ................................... 25
AFDELING 3. GRONDWETTELIJKE VERANKERING VAN HET RECHT OP SOCIALE ZEKERHEID......................................... 28
AFDELING 4. RELEVANTIE IN DE RECHTSPRAKTIJK ............................................................................................. 28
HOOFDSTUK 5: BESTUURLIJKE ORGANISATIE ......................................................................................... 30
AFDELING 1. VERHOUDING TUSSEN OVERHEID EN SOCIAAL VERZEKERDE .............................................................. 30
AFDELING 2. DE INSTELLINGEN ..................................................................................................................... 33
DEEL II. BIJDRAGEREGELINGEN ................................................................................................... 39
2
,INLEIDING: DE RSZ-WET ................................................................................................................... 39
HOOFDSTUK 1. TOEPASSINSGEBIED..................................................................................................... 41
AFDELING 1. WERKNEMERS EN OVERHEIDSPERSONEEL ..................................................................................... 41
AFDELING 2. DE ALGEMENE REGEL ................................................................................................................ 41
AFDELING 3. UITBREIDING, BEPERKING EN UITSLUITING .................................................................................... 46
AFDELING 4. TERRITORIAAL TOEPASSINGSGEBIED ............................................................................................ 54
AFDELING 5. HET SOCIAAL STATUUT DER ZELFSTANDIGEN ................................................................................. 54
HOOFDSTUK 2. BIJDRAGEN ............................................................................................................... 57
AFDELING 1. WERKNEMERS EN OVERHEIDSPERSONEEL ..................................................................................... 58
AFDELING 2. DE ZELFSTANDIGEN .................................................................................................................. 72
HOOFDSTUK 3. BIJZONDERE CRISISMAATREGELEN .................................................................................. 76
AFDELING 1. BIJDRAGEVERMINDERING .......................................................................................................... 76
AFDELING 2. NIEUWSOORTIGE, QUASIFISCALE BIJDRAGEN................................................................................. 78
AFDELING 3. INHOUDINGEN OP DE UITKERINGEN............................................................................................. 79
OEFENINGEN ................................................................................................................................. 80
DEEL III. ARBEIDSONGEVALLEN EN BEROEPSZOEKTEN ................................................................. 82
HOOFDSTUK 1. ARBEIDSONGEVALLEN ................................................................................................. 82
AFDELING 1. SITUERING .............................................................................................................................. 82
AFDELING 2. ESSENTIËLE KENMERKEN ........................................................................................................... 85
AFDELING 3. TOEPASSINGSGEBIED ................................................................................................................ 87
AFDELING 4. BEGRIP EN BEWIJS .................................................................................................................... 87
AFDELING 5. DE SCHADELOOSSTELLING ......................................................................................................... 93
HOOFDSTUK 2. BEROEPSZIEKTEN ...................................................................................................... 101
AFDELING 1. KORT HISTORISCH OVERZICHT EN SITUERING ............................................................................... 101
AFDELING 2. TOEPASSINGSGEBIED RATIONE PERSONAE .................................................................................. 101
AFDELING 3. BEGRIP EN BEWIJS VAN DE BEROEPSZIEKTE ................................................................................. 102
AFDELING 4. SCHADELOOSSTELLING ............................................................................................................ 103
OEFENINGEN ............................................................................................................................... 103
DEEL IV. GENEESKUNDIGE VERZORGING ................................................................................... 106
3
,INLEIDING ................................................................................................................................... 106
HOOFDSTUK 1. TOEPASSINGSGEBIED ................................................................................................. 106
AFDELING 1. GERECHTIGDEN ..................................................................................................................... 107
AFDELING 2. PERSONEN TEN LASTE ............................................................................................................. 108
HOOFDSTUK 2. VOORWAARDEN ...................................................................................................... 109
AFDELING 1. ALGEMENE VOORWAARDEN .................................................................................................... 109
AFDELING 2. BIJZONDERE VOORWAARDEN VOOR DE GENEESKUNDIGE VERZORGING ............................................ 110
HOOFDSTUK 3. UITSLUITINGSGRONDEN ............................................................................................. 110
AFDELING 1. PRESTATIES IN HET BUITENLAND VERLEEND ................................................................................ 110
AFDELING 2. SCHADE VERGOED OP BASIS VAN EEN ANDERE WETGEVING ........................................................... 111
AFDELING 3. OVERIGE REDENEN VAN UITSLUITING......................................................................................... 112
HOOFDSTUK 4. PRESTATIES............................................................................................................. 112
AFDELING 1. VERGOEDBARE VERSTREKKINGEN.............................................................................................. 113
AFDELING 2. NOMENCLATUUR ................................................................................................................... 113
AFDELING 3. NIET VERGOEDE PRESTATIES .................................................................................................... 114
AFDELING 4. BIJZONDERE REGELS VOOR BEPAALDE VERSTREKKINGEN................................................................ 114
AFDELING 5. UITGAVENBEPERKING ............................................................................................................. 115
AFDELING 6. VERZEKERINGSPRESTATIES ....................................................................................................... 116
HOOFDSTUK 5. VASTSTELLLING VAN DE TARIEVEN ................................................................................ 120
AFDELING 1. GENEESHEREN EN TANDARTSEN ............................................................................................... 120
AFDELING 2. ANDERE VERSTREKKERS........................................................................................................... 121
DEEL V. ARBEIDSONGESCHIKTHEID ........................................................................................... 122
HOOFDSTUK 1. DE WERKNEMERS EN DE ZIV-UITKERING ........................................................................ 123
AFDELING 1. TOEPASSINGSGEBIED .............................................................................................................. 123
AFDELING 2. FORMALITEITEN ..................................................................................................................... 125
AFDELING 3. UITKERINGEN ........................................................................................................................ 126
AFDELING 4. GEDEELTELIJKE WERKHERVATTING ............................................................................................ 129
AFDELING 5. SOCIAALPROFESSIONELE RE-INTEGRATIE .................................................................................... 129
AFDELING 6. MOEDERSCHAP ..................................................................................................................... 130
AFDELING 7. VADERSCHAPSVERLOF ............................................................................................................ 131
4
,AFDELING 7. GEBOORTEVERLOF ................................................................................................................. 131
AFDELING 8. ADOPTIEVERLOF .................................................................................................................... 131
AFDELING 9. PLEEGOUDERVERLOF .............................................................................................................. 132
HOOFDSTUK 2. ZELFSTANDIGEN ....................................................................................................... 132
MOEDERSCHAPSVERZEKERING.................................................................................................................... 137
AMBTENAREN (NIET TERUG TE VINDEN IN HET HANDBOEK – MAAR WEL TE KENNEN) ........................................... 138
HOOFDSTUK 2. UITKERINGEN VOOR GEHANDICAPTEN ........................................................................... 144
AFDELING 1. VOORWAARDEN .................................................................................................................... 144
AFDELING 2. HANDICAP ............................................................................................................................ 145
AFDELING 3. INKOMENSONDERZOEK ........................................................................................................... 145
AFDELING 4. SAMENLOOP MET ANDERE UITKERINGEN .................................................................................... 146
DEEL VI. WERKLOOSHEID .......................................................................................................... 147
HOOFDSTUK 1. EIGENLIJKE WERKLOOSHEIDSVERZEKERING ...................................................................... 147
AFDELING 1. INLEIDING ............................................................................................................................. 147
AFDELING 2. TOTSTANDKOMING VAN DE WETGEVING .................................................................................... 147
AFDELING 3. TOELAATBAARHEIDSVEREISTEN ................................................................................................ 148
AFDELING 4. TOEKENNINGSVOORWAARDEN ................................................................................................. 151
AFDELING 5. HET BEDRAG VAN DE UITKERING ............................................................................................... 161
AFDELING 6. AANVRAAG EN PROCEDURE ..................................................................................................... 171
HOOFDSTUK 2. OVERBRUGGINGSRECHT ZELFSTANDIGEN ........................................................................ 171
AFDELING 1. TOEPASSINGSGEBIED .............................................................................................................. 171
AFDELING 2. TOEKENNINGSVOORWAARDEN ................................................................................................. 172
AFDELING 3. PRESTATIES ........................................................................................................................... 172
AFDELING 4. BETALING ............................................................................................................................. 172
AFDELING 5. OVERBRUGGINGSRECHT EN CORONACRISIS COVID-19 ................................................................ 172
HOOFDSTUK 3. RECHT OP MAATSCHAPPELIJKE INTEGRATIE ..................................................................... 173
OEFENINGEN ............................................................................................................................... 174
DEEL VII. PENSIOENEN .............................................................................................................. 175
INLEIDING ................................................................................................................................... 175
5
,AFDELING 1. PENSIOENFINANCIERING ......................................................................................................... 175
HOOFDSTUK 1. WERKNEMERSPENSIOEN ............................................................................................ 177
AFDELING 1. HISTORIEK EN BRONNEN ......................................................................................................... 177
AFDELING 2. BESTUURLIJKE ORGANISATIE .................................................................................................... 177
AFDELING 3. HET RUSTPENSIOEN ................................................................................................................ 177
AFDELING 4. HET OVERLEVINGSPENSIOEN EN DE OVERGANGSUITKERING ........................................................... 190
AFDELING 5. AANVULLENDE PENSIOENEN (TWEEDE PENSIOENPIJLER) ............................................................... 193
AFDELING 6. INDIVIDUEEL PENSIOENSPAREN (DERDE PENSIOENPIJLER) .............................................................. 193
HOOFDSTUK 2. DE ZELFSTANDIGEN ................................................................................................... 193
AFDELING 1. HISTORIEK ............................................................................................................................ 193
AFDELING 2. TOEPASSINGSGEBIED .............................................................................................................. 193
AFDELING 3. VOORWAARDEN VOOR HET RUSTPENSIOEN ................................................................................ 194
AFDELING 3. BEDRAG EN BEREKENING VAN HET RUSTPENSIOEN ....................................................................... 194
AFDELING 5. HET OVERLEVINGSPENSIOEN .................................................................................................... 196
AFDELING 6. GESCHEIDEN ECHTGENOTEN .................................................................................................... 196
AFDELING 7. AANVRAAG EN UITBETALING .................................................................................................... 196
HOOFDSTUK 3. PENSIOENEN OVERHEIDSPERSONEEL.............................................................................. 196
AFDELING 1. HISTORISCHE ACHTERGROND ................................................................................................... 196
AFDELING 2. DE RUSTPENSIOENEN.............................................................................................................. 197
AFDELING 3. DE OVERLEVINGSPENSIOENEN .................................................................................................. 200
HOOFDSTUK 4. INKOMENSGARANTIE VOOR OUDEREN ........................................................................... 201
OEFENINGEN ............................................................................................................................... 202
DEEL VIII. SUPRANATIONAAL EN REGIONAAL RECHT ................................................................. 203
HOOFDSTUK 1. EUROPEES RECHT ..................................................................................................... 203
AFDELING 1. HARMONISATIE VAN DE SOCIALE ZEKERHEID ............................................................................... 203
AFDELING 2. COÖRDINATIE VAN DE SOCIALE ZEKERHEID ................................................................................. 204
HOOFDSTUK 2. REGIONAAL RECHT .................................................................................................... 210
AFDELING 1. DE STAATSHERVORMING ......................................................................................................... 210
AFDELING 2. DE ZORGVERZEKERING (THANS HET ‘ZORGBUDGET VOOR ZWAAR ZORGBEHOEVENDEN’ IN DE ‘VLAAMSE
SOCIALE BESCHERMING’) ........................................................................................................................... 210
AFDELING 3. DE VOORZIENINGEN VOOR GEHANDICAPTEN............................................................................... 211
6
,AFDELING 4. KINDERBIJSLAG ...................................................................................................................... 211
ACTUA ..................................................................................................................................... 215
7
,PRAKTISCHE INFORMATIE
ACTUA
Taxshift: korting op de loonlast (op het brutoloon van de werknemer)
• Theorie: om bijkomende tewerkstelling te creëren
• Praktijk: bedrijven gebruiken dit om winst te maximaliseren
Coronavirus: volgens RVA kan het Coronavirus gekwalificeerd worden als tijdelijke werkloosheid
Moeten we effectief langer werken? “Het is een mythe dat we langer moeten werken”.
• Pensioenleeftijd koppelen aan levensverwachting?
Baby Pia: wat met de terugbetaling van medicijnkosten?
• Steeds actueler probleem: farmaceutische bedrijven dienen investering te doen, willen hieruit
ook winst maken
Stijging langdurig zieken vooral bij jonge mensen
• O.a. burn-out
• Veel kosten aan vervanginginkomens
Voetbal
• Er bestaat een speciale regeling qua profvoetballers (sociale zekerheid)
SITUERING IN CURRICULUM
Sociale zekerheid is verbonden met heel wat andere opleidingsonderdelen, sterk verweven met elkaar:
• Arbeidsrecht
• Schadevergoedingsrecht, fiscaal recht (bv. voordelen toegekend aan de werknemer),
Europees en internationaal recht, strafrecht, personen- en familierecht, staats- en
bestuursrecht (organisatie van de sociale zekerheid)…
• Methodologische vakken: kunnen omgaan met bronnen, sociale zekerheid is een zeer
technische materie waarvan het grootste deel in de codex staat
8
, • Algemeen vormende vakken: onderhevig aan alle factoren die de samenleving vormen
(economie, sociologie, politicologie, ethiek en rechtsfilosofie…).
EXAMEN:
- Casussen (beoordeling van concrete situaties).
- Stellingsvragen (met motivering).
- De vragen testen de parate kennis van de beginselen van het socialezekerheidsrecht en de
intellectuele vaardigheid van de studenten om deze kennis toe te passen op concrete situaties.
Daarnaast zijn de vragen gericht op het beoordelen van het inzicht van de studenten in de
verbanden en de interactie tussen de verschillende onderdelen van het socialezekerheidsrecht
en tussen die rechtstak en andere domeinen van het recht.”
WAT IN DEZE SAMENVATTING TUSSEN HAAKJES STAAT IS LEERSTOF DIE WEL BEHANDELD WORDT IN
HET HANDBOEK, MAAR WAAR NIET OP IS INGEGAAN IN DE LESSEN. VOLGENS DE PROF IS DIT OOK TE
KENNEN, MAAR HET IS VAN ONDERGESCHIKT BELANG.
DEEL I: ALGEMEEN DEEL
HOOFDSTUK 1: BEGRIP EN SITUERING SOCIALE ZEKERHEID
1. TERMINOLOGIE EN DEFINITIE
Wat is sociale zekerheid? Een sociaal vangnet voor personen die bepaalde risico’s/feiten ondergaan
➢ Risico? Werkloosheid, werkonbekwaamheid, ouderdom (pensioenen), jaarlijkse vakantie…
Het begrip heeft een hele evolutie doorgemaakt. Heel wat benamingen aan gekoppeld:
➢ Sociaal recht: eerste sociale wetgeving was arbeidswetgeving, als uitloper daarvan ontstond
het sociale zekerheidsrecht.
o Sociaal recht is een overkoepelende term voor arbeidsrecht en sociale zekerheidsrecht
➢ Sociale zekerheid: concept komt van president Roosevelt, daarna ook ontwikkeld op Europees
niveau.
o In België wordt voornamelijk het woord sociale zekerheid in de mond genomen in
verband met het “algemeen” stelsel voor de werknemers.
➢ Sociale verzekering.
o Vaak in context van zelfstandigen.
➢ Sociaal statuut.
o Vaak in context van zelfstandigen en overheidspersoneel (hebben een eigen
bescherming, verschillend van de reguliere sociale zekerheid).
➢ Sociale bijstand: de minimumvoorzieningen voor de niet-actieven.
o Menswaardig bestaan (veel hedendaagsere invulling van sociale zekerheid,
samenleving dient hiervoor voldoende rijk te zijn).
➢ Ook: sociale voorzieningen (huisvesting), arbeidsmarkt en tewerkstelling, welzijnsrecht.
Hangt af van de ontwikkeling van de verzorgingsstaat/sociale welvaartsstaat.
9
, 2. DEFINITIE
Het is een sociaal recht; deze benaming komt voort uit het arbeidersvraagstuk van de negentiende
eeuw dat vaak de ‘sociale kwestie’ wordt genoemd. Uiteindelijk kwam men tot een consensus dat het
sociaal recht twee rechtstakken bevatte:
1) Het arbeidsrecht;
2) Het recht van de sociale zekerheid.
Duitse Bondsrepubliek verruimde deze invulling door te poneren dat zij een ‘sociale rechtsstaat’
waren. Langzaamaan in ons land dan ook een ruimere opvatting; niet alleen het arbeidsrecht en de
sociale zekerheid, maar ook de volksgezondheid, de sociale bijstand en het maatschappelijk werk.
Sociaal recht = het recht van de overheidsinterventies om de welvaart en het welzijn van de bevolking
te garanderen op alle gebieden waarop dit door de burgers zelf niet of niet in maatschappelijk
aanvaardbare mate kan worden verwezenlijkt.
Maar wat is dan sociale zekerheid? Dit is zekerheid of veiligheid die door de sociale structuren, d.w.z.
door de gemeenschap, tot stand gebracht of gegarandeerd wordt.
- ILO Verdrag nr. 102 betreffende de minimumnormen der sociale zekerheidin 1952 – negen
sociale risico’s:
o Gezondheidsverzorging, loonvervanging bij ziekte, moederschap, invaliditeit,
ouderdom, vroegtijdig overlijden, arbeidsongeval of beroepsziekte, kinderlast en
werkloosheid.
- Europese Verordeningen nr. 1408/71 en 574/72 over de sociale zekerheid van de werknemers
en de zelfstandigen, en hun gezin, die zich binnen de Gemeenschap verplaatsen → deze
bevatten een definitie van het begrip sociale zekerheid.
- België:
o Algemene Beginselenwet Sociale Zekerheid (art. 3) en Wet Kruispuntbank Sociale
Zekerheid (art. 2, 1°):
▪ “De sociale zekerheid der werknemers omvat het geheel van de sociale
prestaties waarop de sociaal verzekerden recht hebben en die tot doel hebben
het arbeidsinkomen van de werknemer te vervangen of aan te vullen ten einde
hem te vrijwaren tegen de gevolgen van bepaalde arbeidsrisico's, tegenover
bepaalde gezins- en levensomstandigheden en sociale risico's volgens de in
artikel 21 opgesomde regelingen”
o Grondwet (art. 23): verankering menswaardig leven → recht op sociale zekerheid.
▪ Sociale zekerheid niet als dusdanig gedefinieerd
o Wet Handvest Sociaal Verzekerde (art. 2, 1°): definitie uit de Kruispuntbankwet wordt
hierdoor overgedragen op een terrein dat direct te maken heeft met de rechten en
plichten van de burgers.
▪ Ruimer: ook overheidspersoneel, zelfstandigen, sociale bijstand.
▪ Zeven onderdelen: de regelingen voor werknemers, voor zelfstandigen en
voor het overheidspersoneel, het zgn. ‘stelsel van sociale bijstand’, de
aanvullende regelingen van de fondsen voor bestaanszekerheid, de
‘overzeese sociale zekerheid’ en ‘alle’ regels betreffende de heffing en
invordering van bijdragen en andere inkomsten voor de sociale zekerheid.
- Sociale verzekering:
10
