NCL: samenvatting
Heinric de von Veldeke was geboren
Heinric Von Veldeke
o Oudste met naam bekende dichter
o Tweede helft 12e E (1150 ev)
o Hasselt
Veldeke’s oeuvre: heel uitzonderlijk dat we zoveel werken hebben
o Servaaslegende / Sente Servas (1170-1180)
o Eneasroman (1186)
o 30 hoofse minneliederen
Servaaslegende
o Deel 1: leven van Sint-Servaas
Heilig leven
Bisschop van Tongeren
Werd verjaagd uit Tongeren
Stierf te Maastricht ca 384
o Deel 2: wonderen na zijn dood
o Vertaling/bewerking van een Latijns heiligenleven
o Opdrachtgevers: staan in tekst vermeld
Gravin Agnes van Loon
Kapittel van Servatiuskerk te Maastricht
o Laten schrijven = duur
o Priesters: eerste intellectuelen, geschoold, in kapittel (groep geestelijken)
worden ze betaald
Kapittelkerk Sint-Servaas: Maastricht, basiliek van Sint-Servaas
o Romaans, ronde bogen, groot wijst op rijkdom
o Kerkbouw, edelsmeedkunst, boekkunst
Schrijn met beenderen Sint-Servaas
o Relikwie (stoffelijk overschot heilige)
o Zou wonderen kunnen verrichten
o Pelgrims komen ervoor bidden ‘toerisme’ voor de stadtoerisme’ voor de stad
Veldeke
o Schreef in opdracht (mecenaat) van bv gravin
Adellijke opdrachtgever = vrouw
o Had contacten in adellijke en geestelijke kringen contact in die kringen ~
er geboren (halfadel)
o Veldeke kende Latijn
o Wss van halfadellijke afkomst
Sociale ladder = stedelijk idee
o Opleiding tot klerk
Klerken
o Opleiding tot priester
o Niet gewijd (geen priester)
, o Kunnen lezen en schrijven in het Latijn
o Werken in kanselarij of ambtenarij administratief werk
o Miniatuur = klein prentje in handschriften
pp: links = magister, rechts = klerken
o Perkament = dierenhuid (lammeren) boek = zeer duur omdat je kudde
schapen moet slachten voor papier
Artes liberales
o Trivium: 3 vd vrije kunsten / vaardigheden
Grammatica
Retorica
Dialectica
Deze vakken hebben we nog steeds in BA
o Lectuur klassieke Latijnse auteurs! schakelfiguren middeleeuwse en
romeinse literatuur en cultuur
o Quadrivium: wetenschappelijk (Pythagoras etc)
Rekenkunde
Geometrie
Muziek
Astronomie
Het Latijn
o Tot laat in de middeleeuwen
o Taal van de Kerk
Eredienst, bijbel, openbaring, theologie
o Taal van de universiteit (en school)
Wetenschap
o Wie leerde lezen en schrijven, leerde dat in het Latijn
o Lage Landen: pioniers in onderwijs in eigen taal (volkstaal)
Volkstaal = alles wat niet Latijn is
Eneasroman (ca 1186)
o Bewerking van Oudfranse Roman d’Eneas (1155) op zijn beurt bewerking
van Aeneis van Vergilius
Veldeke kende dus ook de Franse taal en nieuwste Franse literatuur
o Over stichting van Rome
o ‘toerisme’ voor de stadroman’ betekent ‘toerisme’ voor de stadin het romaans’
Aeneis
o Latijns epos van Vergilius (70-19 VC)
o Verhaal over Aeneas, Trojaan die uit Troje vlucht en Rome sticht
Trojaanse cultuur verplaatsen naar Rome
Roman d’Eneas
o In het romaans (Frans volkstaal)
o Eerste (hoofse) roman omdat liefde sterk op de voorgrond treedt
o Hoofdpersonage = ridder Eneas
o Minder lof voor Rome, adellijke vorm van leven promoten hopen dat
mensen het adopteren
o Dido en Eneas: hartstochtelijke liefde loopt slecht af Eneas verlaat Dido,
Dido verbrandt spullen en pleegt zelfmoord met zwaard
, o Eneas en Lavinia: Lavinia is koningsdochter met wie Eneas in Latium in het
huwelijk treedt maatschappelijk aanvaardbare liefde wordt positief en
voorspoedig voorgesteld
Eneasroman (Veldeke)
o Veldeke = positieve dichter
o Nog meer aandacht voor liefde
o Liefde nog positiever bron van alle deugden
o Strijd, leed, drama naar de achtergrond: weinig verzen over vechten, veel
meer over liefde
o Leven op aarde is mooi en bron van vreugde en geluk
o Personages hebben ‘toerisme’ voor de stadperfecte’ leven: mooi gekleed, nooit schelden, …
HOOFS
o Dido en Eneas door Veldeke (miniatuur): positief, licht, mooi verzorgd paard,
droomwereld
Veldeke’s Eneasroman
o Wss gericht op hof van Duitse keizer Barbarossa (rijkste man West-EU)
o Vergelijking huwelijksfeest van Eneas en Lavinia met hofdag van Barbarossa
te Mainz (1184)
“het was nog mooier etc dan feest Barbarossa” wss voor hen
opgeschreven want zij waren daar bij
o Duitse keizers beschouwen zichzelf als erfgenamen van Romeinse keizers
Minneliederen (Veldeke)
o Geen vertalingen of bewerkingen, maar origineel origineel in
middeleeuwen: ?
o Origineel is niet: iets totaal nieuws
o Thematiek staat vast hoofse liefde
o Verwoording stereotiep, bv Natureingang
o Registrale kunst
Registraal = register, verzameling mogelijkheden die dichter heeft,
beperkt
Kunst = nieuwe variatie maken
Hoofse liefde bij Veldeke
o Geïnspireerd op de ‘toerisme’ voor de stadFine Amour’ van de trouvères en ‘toerisme’ voor de stadFin d’Amors’ van de
troubadours
Troubadours = trouvères zangers die zingen over hoofse liefde
o Onderdanig aanbidden door ridders van een hooggeplaatste dame die vaak
onbereikbaar (getrouwd) is vaak ook getrouwd met man die boven ridder
staat
o Verlangen is heel belangrijk, maar wordt niet vaak ingelost
o Hartstochtelijke liefde met intense vreugde en verdriet
Veldeke’s liederen zijn gebaseerd op deze liefde, maar dan vooral de
positieve aspecten
o Veldeke: liefde leidt naar zelfveredeling en vreugde
Zelfveredeling = opmaken, goed voordoen voor geliefde
o Verlangen = belangrijk!!
Intertekstualiteit
o Teksten verwijzen naar andere, al bestaande teksten/liederen
, o Verwijzingen door middel van herhaling van of variatie op rijmschema’s,
beeldspraak of thematiek
o Overtreffen of ironisch stellingnemen (kanttekeningen plaatsen)
elitaire kunst voor ingewijden die verwijzingen herkenden
o Intertekstuele spel: eerste gelijkenis, dan afstand van oorspronkelijke tekst
Veldeke’s Vierde Lied
o Repliek op lied van Chrétien de Troyes lied van CdT op zijn beurt reactie
op literair debat tussen twee troubadours over Tristanverhaal
o Je begrijpt Veldeke’s liedje pas als je liedje snapt waarover Veldeke’s gaat
o Chrétien de Troyes: Noord-Franse minnezanger, antwoordt op twee liedjes
troubadours, daarbovenop antwoordt Veldeke
Tristan
o Neef van koning Marc van Cornwall (dus hij is ook ridder/leenman)
o Gaat Isolde, toekomstige bruid van Marc, halen in Ierland
o Marc =/= de jongste, daarom maakt moeder v Isolde een potentiedrankje
voor Marc
o Tristan drinkt het potentiedrankje dat voor Marc bestemd was, ze worden
hartstochtelijk verliefd geheime liefdesverhouding, en zeker niet
platonisch: liegen etc
o Gedoemde liefde, beiden plegen zelfmoord slecht beeld
maatschappij/orde
o Chrétiens boodschap: vindt toverdrank niet OK, liefde moet uit vrije wil
komen, men moet trouw blijven zelfs als de geliefde afwijzend is
o Veldeke’s Vierde lied (repliek): zie pp voor tekst
Deel 1: als je Tristanverhaal niet kent kan je niet volgen
intertekstuele verwijzing
Deel 2: zegt hetzelfde als CdT, hij is tegen de toverdrank. Verwijzing
naar Tristan, verhaal + lied van CdT
Deel 3: gaat niet meer akkoord met CdT (stellingname), wil dat liefde
kan doorgaan. Niet trouw blijven als je niet wil positiever, wil
geen zelfmoord, wil goede afloop
Veldeke’s publiek
o Veldeke’s lyriek verwijst naar Franse trouvères en Duitse Minnesänger
o Gecultiveerd en internationaal georiënteerd publiek
o Hof van Duitse keizer Veldeke schreef voor toplaag maatschappij
(waarom anders zo internationaal?)
Veldeke ook eerste Duitse (hoofse) dichter
o Schreef in soort mengtaal van Maaslands en Hoogduits
o Nederlands of Duits dichter?
Modern probleem, grenzen liepen toen anders er was toen geen
grens tussen Maas- en Rijnland
o Nederlandse en Duitse literatuur zijn in het Maasland ontstaan
o Veldeke gebruikt bewust mengtaal om groter publiek aan te spreken
Veldeke
o Schreef voor de hoogste kringen
o Breed (Latijn en mengtaal mix) en baanbrekend (nieuw) oeuvre
o Veel succes
