Maatschappelijke inbedding van orthopedagogie: paradigma’s doorheen de
West-Europese geschiedenis.
3.1 Orthopedagogisch handelen = werken in de samenleving
3.1.1 Waarden en normen in orthopedagogiek als wetenschap
Kritische orthopedagogiek is een wetenschappelijke pedagogische stroming die zich onderscheidt
van andere stromingen door het standpunt dat wetenschap niet enkel tot doel heeft de werkelijkheid
te beschrijven, begrijpen en verklaren, maar ook verandering moet bewerkstellen.
- Normen en waarden betreffen niet enkel de methoden, maar ook de doelen van de opvoeding.
- Kernbegrip = bevrijding en emancipatie als doel (= burgerschapsparadigma).
- Gaat in tegen onderdrukkende maatschappelijke verhoudingen.
3.2 Evoluties in de tijd
3.2.1 Paradigma
Paradagima = het algemeen aanvaard systeem van vooronderstellingen, methoden,
uitgangspunten, mens- en wereldbeeld, waarden en normen. Het is op een bepaald moment, in een
bepaalde (sub)cultuur het gemeenschappelijke referentiekader waarbinnen gehandeld wordt.
M.a.w.: overheersende visie binnen een maatschappij, (sub)cultuur.
Voordelen van een paradigma:
- Brengt eensgezindheid: alle neuzen staan in dezelfde richting, er is een gemeenschappelijke manier
van kijken naar de dingen, van nadenken over de wereld.
Nadelen van een paradigma:
- Werkt belemmerd, omdat het geen afwijking toelaat.
- Zeer stevig geïnstalleerd systeem, wat bepaalt wat juist is en wat niet.
3.2.2 Paradigmawissel
Paradigmawissels vloeien in elkaar over. Het is belangrijk de verschillende paradigma’s te kennen,
zodat je ze kunt herkennen waar ze nog doorweken. Sporen van “oude” paradigma’s kunnen
namelijk nog “nawerken”.
Als hulpverlener is het immers belangrijk dat je beroepshalve denkt, handelt en voelt binnen een
bepaald paradigma. Zowel in je dagdagelijks handelen op de praktijkplaats, in je relatie met cliënten,
in de manier waarop je iemand wast, traint of in de teamvergadering over hem of haar spreekt, als
de manier waarop je dienst gestructureerd is, de omschrijving van je takenpakket, de missie en de
visie van de organisatie … als ook de manier waarop wij als samenleving de hulp en de zorg voor
‘bijzondere’ mensen organiseren, financieren, evalueren, … enz.: dat alles wordt getekend door een
omvattend, onderliggende paradigma dat maar zelden geëxpliciteerd wordt.
1
, 3.3 Historiek in vogelvlucht
2
