Bedrijfsorganisatie
Inhoudsopgave
Over het examen.......................................................................................................................................... - 5 -
Inleidende les ............................................................................................................................................... - 5 -
Hoofdstuk 1: Organisaties ............................................................................................................................ - 6 -
1.1 Wat zijn organisaties? ....................................................................................................................... - 6 -
1.1.1 Hoe herken je een organisatie? .................................................................................................... - 6 -
1.1.2 Verschillende betekenissen van het begrip organisatie ................................................................ - 6 -
1.1.3 Organisatie, bedrijf en onderneming ............................................................................................ - 6 -
1.1.4 Juridische keuzen ten aanzien van de organisatie ........................................................................ - 7 -
1.2 Hoe werken organisaties en wat heb je eraan? ................................................................................. - 7 -
1.2.1 Transformatieproces ..................................................................................................................... - 7 -
1.2.2 Omgevingsinvloeden ..................................................................................................................... - 8 -
1.2.3 Hiërarchie en arbeidsverdeling in organisaties ........................................................................... - 10 -
1.2.4 Wat heb je aan organisaties ........................................................................................................ - 11 -
1.3 Management in organisaties ........................................................................................................... - 11 -
1.3.1 Management in lagen ................................................................................................................. - 11 -
1.3.2 Managementvaardigheden ......................................................................................................... - 11 -
1.3.3 Managementrollen ...................................................................................................................... - 11 -
1.4 Plannen, organiseren, leidinggeven en beheersen .......................................................................... - 12 -
Hoofdstuk 2: Plannen ................................................................................................................................. - 13 -
2.1 Plannen in organisaties ........................................................................................................................... - 13 -
2.1.1 Criteria voor effectieve plannen ...................................................................................................... - 13 -
2.1.2 Planniveaus en -termijnen ............................................................................................................... - 13 -
2.1.3 Missie .............................................................................................................................................. - 14 -
2.1.4 Planning en omgeving ..................................................................................................................... - 14 -
2.1.5 Het strategische planningsproces in organisaties ........................................................................... - 14 -
2.2 De strategisch plannende organisatie .................................................................................................... - 15 -
2.2.1 Uitgangspunten voor een strategie ................................................................................................. - 16 -
2.2.2 Richtingen voor een strategie ......................................................................................................... - 17 -
2.2.3 Methoden voor een strategie ......................................................................................................... - 17 -
2.2.4 Keuze voor het beste alternatief uit de verschillende strategieën ................................................. - 18 -
2.3 Besluitvorming in organisaties ................................................................................................................ - 18 -
2.3.1 Typen beslissingen en bijhorende plannen ..................................................................................... - 18 -
2.3.2 Scenarioplannen en crisismanagement........................................................................................... - 19 -
2.3.3 Het besluitvormingsproces .............................................................................................................. - 20 -
2.3.4 Besluitvormingsmodellen ................................................................................................................ - 20 -
1BM I Bedrijfsorganisatie -1-
, 2.3.5 Factoren die besluitvorming beïnvloeden ....................................................................................... - 21 -
2.3.6 Besluitvormingsregels ..................................................................................................................... - 21 -
2.3.7 Conflictstijlen en -hantering ............................................................................................................ - 22 -
2.4 Praktische planningstechnieken voor de manager ................................................................................. - 22 -
2.4.1 Budgetteren als planningstechniek ................................................................................................. - 22 -
2.4.2 Het planbord en de Ganttkaart als planningstechniek .................................................................... - 23 -
2.4.3 Netwerkplanning als planningstechniek.......................................................................................... - 23 -
2.4.4 Bedrijfsmodellen en het Canvas Business model als hulpmiddel bij strategische planning ........... - 24 -
Hoofdstuk 3: Organiseren .......................................................................................................................... - 26 -
3.1 Structureren van een organisatie .................................................................................................... - 26 -
3.1.1 Taken ........................................................................................................................................... - 27 -
3.1.2 Functies ....................................................................................................................................... - 27 -
3.1.3 Functies groeperen tot afdelingen .............................................................................................. - 28 -
3.1.4 Organisatiestelsels ...................................................................................................................... - 30 -
3.1.5 Mate waarin de structuur ‘past’.................................................................................................. - 34 -
3.1.6 Informele organisatie .................................................................................................................. - 34 -
3.2 Coördinatie in organisaties .............................................................................................................. - 34 -
3.2.1 Mintzbergs coördinatiemechanismen ......................................................................................... - 35 -
3.2.2 Andere vormen van coördinatie ................................................................................................. - 35 -
3.3 De 7 organisatiestructuren van Mintzberg ...................................................................................... - 35 -
3.3.1 De ondernemingsorganisatie van Mintzberg .............................................................................. - 36 -
3.3.2 De machineorganisatie van Mintzberg ....................................................................................... - 37 -
3.3.3 De professionele organisatie van Mintzberg............................................................................... - 37 -
3.3.4 De gediversifieerde organisatie van Mintzberg .......................................................................... - 37 -
3.3.5 De innovatieve organisatie van Mintzberg ................................................................................. - 38 -
3.3.6 De missionaire organisatie van Mintzberg .................................................................................. - 38 -
3.3.7 De politieke organisatie van Mintzberg ...................................................................................... - 38 -
3.4 Humanresourcesmanagement (HRM) ............................................................................................. - 39 -
3.4.1 Hoe kun je het juiste personeel aantrekken? ............................................................................. - 39 -
3.4.2 Hoe ontwikkel je effectief personeel? ........................................................................................ - 40 -
3.4.3 Hoe houden we goed personeel in de organisatie? .................................................................... - 40 -
3.5 Cultuur in organisaties ..................................................................................................................... - 40 -
3.5.1 Cultuurtypering volgens Hofstede .............................................................................................. - 41 -
3.5.2 Lagen in een organisatiecultuur .................................................................................................. - 42 -
3.6 Veranderen van organisaties ........................................................................................................... - 42 -
3.6.1 Niet-planmatige organisatieverandering .................................................................................... - 42 -
3.6.2 Planmatige organisatieverandering ............................................................................................ - 43 -
Besluit ........................................................................................................................................................... - 44 -
Hoofdstuk 4: Leidinggeven ......................................................................................................................... - 45 -
4.1 Leiders, leidinggevenden en managers in organisaties .......................................................................... - 45 -
4.1.1 Leiders en managers........................................................................................................................ - 45 -
4.1.2 Vorming van het leiderschap: aangeboren of aangeleerd .............................................................. - 46 -
1BM I Bedrijfsorganisatie -2-
, 4.1.3 Factoren die leiderschapskwaliteiten beïnvloeden ......................................................................... - 46 -
4.2 Stijl van de leidinggevende ..................................................................................................................... - 46 -
4.2.1 Autoritair versus democratisch leiderschap .................................................................................... - 47 -
4.2.2 Resultaatgericht versus relatiegericht leiderschap ......................................................................... - 47 -
4.2.3 Transformerend en transactioneel leiderschap .............................................................................. - 48 -
4.2.4 Populaire benamingen voor leiderschapsstijlen ............................................................................. - 48 -
4.3 De motiverende leidinggevende ............................................................................................................. - 49 -
4.3.1 Extrinsieke en intrinsieke motivatie ................................................................................................ - 49 -
4.3.2 De behoeftepiramide van Maslow .................................................................................................. - 49 -
4.3.3 De tweefactorentheorie van Herzberg ............................................................................................ - 50 -
4.4 Gedrag in organisaties, in relatie tot leiderschap ................................................................................... - 50 -
4.4.1 Macht .............................................................................................................................................. - 50 -
4.4.2 Weerstand ....................................................................................................................................... - 51 -
4.4.3 Attitude ........................................................................................................................................... - 52 -
4.4.4 Perceptie ......................................................................................................................................... - 53 -
4.4.5 Persoonlijkheid ................................................................................................................................ - 53 -
4.5 De leidinggevende als coach ................................................................................................................... - 54 -
4.5.1 De essentie van coaching is léren leren .......................................................................................... - 54 -
4.5.2 Instrumenten van de coach ............................................................................................................. - 55 -
4.5.3 Coachingstijlen ................................................................................................................................ - 56 -
4.6 De communicerende leidinggevende ...................................................................................................... - 56 -
4.6.1 Het communicatieproces ................................................................................................................ - 56 -
4.6.2 Communicatie op organisatieniveau ............................................................................................... - 57 -
4.6.3 Verbeteren van communicatie ........................................................................................................ - 58 -
Hoofdstuk 5: Beheersen ............................................................................................................................. - 59 -
5.1 Beheersing in organisaties: de planning en controlcyclus ............................................................... - 59 -
5.2 Beheersing in vormen, bronnen en criteria ...................................................................................... - 59 -
5.2.1 Waarom beheersen? ................................................................................................................... - 59 -
5.2.2 Vormen van beheersing .............................................................................................................. - 60 -
5.2.3 Uitganspunten van beheersing ................................................................................................... - 60 -
5.2.4 Criteria voor de effectiviteit van beheersing ............................................................................... - 60 -
5.2.5 Externe factoren die van invloed zijn op het meest geschikte beheersingssysteem .................. - 60 -
5.2.6 Managementmethoden voor beheersing ................................................................................... - 61 -
5.2.7 Beheersing via een systeembenadering ...................................................................................... - 61 -
5.2.8 Meetpunten ten behoeve van de beheersing: productiviteit, effectiviteit en efficiëntie .......... - 62 -
5.3 Beheersing volgens Merchant ......................................................................................................... - 63 -
5.3.1 Resultatenbeheersing ................................................................................................................. - 63 -
5.3.2 Activiteitenbeheersing ................................................................................................................ - 63 -
5.3.3 Personeelsbeheersing ................................................................................................................. - 64 -
5.4 Veranderende beheersingsfilosofie ................................................................................................. - 65 -
5.4.1 Van bureaucratische naar gedecentraliseerde beheersing ......................................................... - 65 -
5.4.2 Open-bookmanagement ............................................................................................................. - 65 -
5.4.3 De balanced scorecard ................................................................................................................ - 65 -
1BM I Bedrijfsorganisatie -3-
, 5.5 Kwaliteitsbeheersing........................................................................................................................ - 65 -
5.5.1 Kwaliteitsbeleid ........................................................................................................................... - 65 -
5.5.2 Totale kwaliteitszorg ................................................................................................................... - 66 -
5.5.3 Traditionele kwaliteitszorg .......................................................................................................... - 67 -
5.5.4 Kwaliteitskosten .......................................................................................................................... - 68 -
6. ERP / MRP & Lean ................................................................................................................................ - 68 -
6.1 Productieplanning ....................................................................................................................... - 68 -
6.2 Product en productieplanning ......................................................................................................... - 68 -
6.3 Kwaliteitsmanagement en resultaatverbetering ............................................................................. - 69 -
6.4 LEAN ............................................................................................................................................ - 69 -
Extra hoofdstuk: Ondernemerschap ........................................................................................................... - 71 -
1. Wat is ondernemersschap? .................................................................................................................. - 71 -
2. Het belang van ondernemerschap ....................................................................................................... - 75 -
3. Ondernemerseigenschappen ............................................................................................................... - 75 -
4. Ondernemerschap in Vlaanderen......................................................................................................... - 75 -
1BM I Bedrijfsorganisatie -4-
,Over het examen
- Enkel meerkeuzevragen
o Kennis, inzicht, toepassingen/oefeningen
o GIS-correctie: +1 -1/3
- Rekenmachine meebrengen!!
Inleidende les
→ Organisatie in haar omgeving
- “Bedrijfsorganisatie is overal
Planning
om ons heen en maakt deel uit van
• Doelstellingen
ons dagdagelijks leven!”
o We verwachten dat als we
naar de winkel gaan dat onze
producten voorradig zijn en dat ze
Organiseren kwalitatief in orde zijn
• Logistiek o Als we geld afhalen
Controleren • Organogram
• Werking verwachten we dat dit in de
•I nkoop/verkoop automaat zit
Kenmerken voor een organisatie
Leiden 1. Samenwerking van mensen
• Mensen leiding 2. Werken aan een
geven
• Delegeren
gemeenschappelijk doel
• Motivatie 3. Uiteindelijke doel =
voortbestaan van de organisatie
Ondernemingen zijn vaak veel geld waard:
- Ze zijn de motor van de samenleving
- Innoveren om voort te bestaan
- Creëren waarde, tewerkstelling, inkomen en waarde die terug in de economie en de
samenleving vloeit
1BM I Bedrijfsorganisatie -5-
,Hoofdstuk 1: Organisaties
- Wat zijn organisaties?
- Hoe werken ze en wat heb je eraan?
- Management in organisaties
- Managementproces / managementfuncties: plannen, organiseren, leidinggeven en
beheersen
1.1 Wat zijn organisaties?
1.1.1 Hoe herken je een organisatie?
Organisatie = samenwerking door mensen aan een gemeenschappelijk doel met het streven naar
continuïteit
- Samenwerking door mensen:
o Synergie-effect: mensen bereiken meer als ze samenwerken dan wanneer ieder voor
zich werkt
o Schaaleffecten: wanneer vele mensen samen aan iets gaan werken, is het
economisch gezien interessant hierin te investeren. Voor 1 persoon is dit minder
interessant
- Gemeenschappelijk doel: zorgt ervoor dat je weet wat er juist moet gebeuren
- Doel voortbestaan organisatie (continuïteit):
o Interne hoofddoelstelling van de organisatie: voortbestaan organisatie
o Externe hoofddoelstelling van de organisatie: voorzien in maatschappelijke behoefte
▪ Vb coca cola: drinken; autofabrikant = mobiliteit. Manier waarop verschilt
van bedrijf tot bedrijf
▪ Indien niemand wacht om de producten of diensten van het bedrijf af te
nemen of niemand wacht om er te gaan werken → bedrijf is overbodig
1.1.2 Verschillende betekenissen van het begrip organisatie
Organisatie = menselijke samenwerking die doelgericht en blijvend is
- Functioneel = het effectief op elkaar afstemmen van activiteiten
o vb: organisatie van een feest door een paar mensen
- Institutioneel = organisatie als instituut met een bepaalde naam en locatie
o vb: Philips met hoofdkantoor in Amsterdam
- Instrumenteel = de manier waarop men de zaak geregeld heeft in de organisatie: manier van
taken verdelen, zaken afstemmen, afdelingen creëren,…
1.1.3 Organisatie, bedrijf en onderneming
- Niet alle organisaties zijn een bedrijf: bedrijf is enkel de organisaties die goederen en
diensten maken om op een afzetmarkt te verkopen
o Belastingsdienst is dus geen bedrijf, wel ene organisatie
1BM I Bedrijfsorganisatie -6-
, - Bedrijven onderling zijn onder te verdelen in bedrijven mét
winstoogmerk en zonder. Organisatie
o Zonder: vaak maatschappelijk doel: vb waterleidingbedrijf
o Met: Gamma, Coca Cola… Bedrijf
- Organisatie = niet gefixeert op winst maken, ze hebben wel geld nodig,
maar om hun maatschappelijk doel te volbregen (vzw’s)
Onderneming
- Bedrijf = voorzien in maatschappelijk nut (vb drinkbaar water)
- Onderneming = commerciële organisaties (vb Pepsi, Coca Cola)
1.1.4 Juridische keuzen ten aanzien van de organisatie
Organisaties kunnen verschillende juridische gedaanten aannemen → rechtsvormen
- Rechtsvormen voor natuurlijke personen: mensen van vlees en bloed
o Eenmanszaak: eigenaar is met gehele privévermogen aansprakelijk voor schulden
▪ → belastingen eenmanszaak komen op personenbelasting terecht →
duurder!
o Maatschap: vnl door beoefenaars van vrije beroepen die willen samenwerken (zgn
maten). Deze maten zijn voor een gelijk deel van mogelijke schulden aansprakelijk
o Vennootschap onder firma (vof): firma; samenwerkingsverband tussen 2/+ personen
onder 1 naam. Firmanten brengen (start)kapitaal, arbeid of vergunning in. Ze zijn
allemaal aansprakelijk voor de schuld van de vo, met hun privévermogen
o Commanditaire vennootschap (cv): vergelijkbaar met firma, verschil is dat bij de cv
sprake is van actieve en stille (commanditaire) vennoten. De stille brengen enkel geld
in als financier, maar werken niet mee in vennootschap. Wettelijk gezien kan deze
niet meer verliezen dan zijn totale inbreng en is niet meer aansprakelijk.
- Rechtsvomen voor instanties: organisatie als geheel → rechtspersonen
o Naamloze vennootschappen: aandelen “aan toonder”. Iedereen die de aandelen kan
betalen, kan ze kopen op de beurs. 1x per jaar worden aandeelhouders
samengeroepen in de algemene vergadering van aandeelhouders (ava). NV ken een
raad van bestuur en toezichthouders in vorm van raad van commisarissen (rvc) . Alle
beursgenoteerde ondernemingen zijn nv
o Besloten vennootschap (bv): vergelijkbaar met nv, aar aandelen op naam. Indien
houder de aandelen niet kwijt wil, kan niemand er aan. Aandeelhouder niet
aansprakelijk met privékapitaal voor schulden vd bv
o Coöperatieve vereniging (cv): vereniging van leden die hetzelfde doel nastreven (vb
gezamenlijke inkoop producten bij winkeliers). Heeft ook een raad van bestuur en
toezicht in vorm van raad van toezicht
1.2 Hoe werken organisaties en wat heb je eraan?
1.2.1 Transformatieproces
Stel: je bent een meubelfabrikant en je wil tafels maken. Welke informatie heb je nodig uit de markt
en welke informatie kun je geven?
1BM I Bedrijfsorganisatie -7-
, - Materialen (hout, metaal), middelen (arbeiders,
machines) en overige factoren (wetgeving, klimaat)
- Informatie: (trends -ronde of vierkante tafels?
Houten of metalen?-); Goederen (tafels); geld; informatie
- Transformatie door een organisatie: zo efficiënt
mogelijk houden
- Gewenste en ongewenst output:
o Gewenst: verkoopbare producten
o Ongewenst: restproducten, beschadigde tafels --> proberen zo laag mogelijk te
houden
- Organisaties worden opgericht met bepaalde doelstelling. Hiervoor moet input worden
omgezet in output
- Waardeketen van Porter:
o Primaire activiteiten: wanneer je hier 1 activiteit uit weghaalt, valt
transformatieproces stil
o Voor elke stap moet bekeken worden op welke manier ze dit het meest efficiënt
kunnen volbrengen
1.2.2 Omgevingsinvloeden
- Organisatie is in rechtstreeks contact met de omgeving: politiek, economie,
bevolkingsopbouw…
- 3 schillen in de omgeving:
o Interne belanghebbenden: werknemers, management, aandeelhouders…
▪ Aandeelhouder ➔ brengt geld binnen ➔ krijgt eigendom en zeggenschap
o Externe belanghebbenden: concurrenten, klanten, leveranciers, overheden…
▪ Leverancier ➔ levert grondstoffen ➔ krijgt marktprijzen
▪ Klanten ➔ betalen de marktprijzen ➔ krijgen producten
o Indirecte omgeving of DESTEMP:
▪ Demografische variabelen: omvang, groei en samenstelling bevolking
• Vb vergrijzende bevolking: goed voor rollatorfabrikant, slecht voor
babywinkels
▪ Economische variabelen: besteedbare inkomen, loonkosten, conjunctuur
▪ Sociale variabelen: percentage tweeverdieners, mogelijkheden van en
gedachten over kinderopvang, arbeidsmoraal, sociale zorg van de staat
▪ Technologische variabelen: hoe wordt er geproduceerd en wat is de stand
van de techniek?
▪ Ecologische variabelen: hoe gaat het land of de regio waar de organisatie
zich bevindt om met het milieu?
▪ Markt- en bedrijfstak variabelen: omvang van de markt, hevigheid
concurrenten
▪ Politieke variabelen: overheid die zich actief bemoeit met economie en
marktverhoudingen?
1BM I Bedrijfsorganisatie -8-
