2020-
2021
Zakenrecht, met
inbegrip van zakelijke
zekerheden
PROFESSOR: M. MUYLLE
LAUREN ROBEETS
VUB
,Hoorcollege 1: 21/09/2020
Mathieu.muylle@vub.be
Zakenrecht met inbegrip van zakelijke zekerheden
Praktische afspraken
Zakelijke rechten
- Eigendom: het eigendomsrecht zorgt ervoor dat iemand rechten, verplichtingen,
bevoegdheden heeft over wat van hem/haar is
- Zakelijke genotsrechten zoals;
o VG
o Opstal (komt zeer vaak voor)
Bijvoorbeeld: projectontwikkelaar gaat bouwen op iemand anders perceel met een
recht van opstal: de grondeigenaar gaat de grond verkopen, de projectontwikkelaar
gaat zijn opstalrecht deels verkopen en op het einde van de rit komt er een volledig
eigendomsrecht voor de consument (de koper van dat huis)
o Erfpacht: gebouwen die toebehoren aan iemand anders maar via erfpacht voor een
gedurende tijd ‘uitgeleend’ worden aan iemand anders = een lang gebruiksrecht
Bijvoorbeeld: de gebouwen op de campus van de VUB behoren de stad Brussel toe
o Erfdienstbaarheden
Bijvoorbeeld: je hebt een bepaald perceel. Je buurman heeft nog een achterliggende
weide en zou een stuk van je grond willen gebruiken om naar die achterliggende
weide te kunnen gaan. Er kan dan een erfdienstbaarheid bij de notaris worden
vastgelegd zoals het recht van doorgang
Bijvoorbeeld: een ladderrecht
➔ Wat zijn de rechten, verplichtingen, bevoegdheden … wanneer je over deze zakelijke rechten
beschikt?
Zakelijke zekerheden en voorrechten
- Pand
Bijvoorbeeld: een oude computer in pand geven aan de bank in ruil voor geld
- Hypotheken
Bijvoorbeeld: je hebt een huis gekocht waarvoor de bank geld ter beschikking heeft gesteld.
De bank vraagt hier een waarborg voor om zeker te zijn dat het geld wordt terugbetaald. Het
zou kunnen dat de bank verlangt dat er een hypotheek wordt gevestigd op het huis. Indien
de lening niet wordt afbetaald, kan de hypotheek worden omgezet in een uitvoerend
onroerend beslag en kan met de opbrengst daarvan de lening worden terugbetaald.
- Voorrechten
Inhoud: 6 grote delen
I. Inleiding
II. Indeling der goederen
III. Zakelijke hoofdrechten (VG, opstal, erfpacht, erfdienstbaarheden)
IV. Zakelijke zekerheden
V. Publiciteit van de zakelijke rechten
VI. Zakelijke rechten: gemeenschappelijke principes (gemeenschappelijke manieren van
ontstaan van zakelijke rechten, gemeenschappelijke manieren van tenietgaan van
zakelijke rechten …)
,Eindtermen
- Bestudeerde begrippen en concepten begrijpen, kunnen uitleggen in
duidelijke/coherente/volledige zinnen, kunnen hanteren/plaatsen in het geheel van de
cursus = verbanden kunnen leggen, praktisch kunnen toepassen, kunnen duiden aan de hand
van voorbeelden
Voorbeeld praktische examenvraag: je hebt een appartement aan zee en een buitenverblijf in de
Ardennen. Plots mag je niet meer gaan omwille van COVID-19. Geef je zakenrechtelijke mening
hierover.
→ mogelijke schending van het eigendomsrecht: het eigendomsrecht is een mensenrecht, inmenging
van de overheid kan niet zomaar, zij hebben hiervoor een wettelijke basis nodig!!
Evaluatie/examen
- Digitaal schriftelijk examen
- Mix van vragen
o Duiden van essentiële begrippen en rechtsregels
o Situeren van wetsbepalingen
o Goed of fout-vragen die gemotiveerd moeten worden
o Casussen
o Vergelijkingsvraag of reflectievragen: juridische en maatschappelijke relevantie;
kritische reflectie; eigen mening
o Gebruik van een actueel wetboek is noodzakelijk: niet in geschreven, geen
kruisverwijzingen, onbeschreven post-its
- Wetsartikelen vermelden!!
Inleiding: Wat is zakenrecht of goederenrecht?
Zakenrecht en goederenrecht zijn synoniemen
Situering
- Onderdeel van het privaatrecht/burgerlijk recht: regelt rechtsverhoudingen tussen
particulieren ≠ publiek recht: regelt rechtsverhouding tussen particulieren en de OH en de
samenstelling, werking … van overheidsinstellingen
o Er kunnen in het zakenrecht ook publiekrechtelijke aspecten zijn zoals een
erfdienstbaarheid van publiek nut, bijvoorbeeld een elektriciteitslijn die onder uw
perceel loopt, die elektriciteitslijn ligt daar niet in het voordeel van een andere
particulier maar wél in die van het algemeen belang, nl. zodat je aansluiting kan
hebben op de nutsleidingen. MAAR hoofzakelijk situeert het goederenrecht zich in
het privaatrecht
- Nauw verbonden met het verbintenissenrecht en het contractenrecht
Bijvoorbeeld: bij een koop-verkoop wordt het eigendomsrecht van het onroerend goed
overgedragen
- Privaatrecht wordt opgedeeld in:
o Patrimoniaal recht = vermogensrecht (er is een bepaalde waarde aan verbonden die
in geld uit te drukken is)
o Extrapatrimoniaal recht
- Onderdeel van het vermogensrecht: heeft betrekking op actieve en passieve samenstelling
van het vermogen/patrimonium
o Vermogen bestaat uit actieve bestanddelen = goederen en rechten
o Vermogen bestaat uit passieve bestanddelen = schulden en plichten
,Omschrijving
- Waarom heeft men het ooit gecreëerd? De toe-eigening door de mens van voordelen uit de
natuur → de mens heeft het subjectief gebruik ervan veilig gesteld
- Een zakelijk recht is een subjectief recht: het veronderstelt een concrete rechtsverhouding
tussen personen waarop het objectief recht (het goederenrecht) wordt toegepast
o Een subjectief zakelijk recht laat toe om bepaalde bevoegdheden uit te oefenen over
een goed
- Subjectieve zakelijke rechten = concrete bevoegdheden en aanspraken t.a.v. andere
personen betreffende zaken wanneer de toelatingsvoorwaarden van de algemene
zakenrechtelijke regels vervuld zijn
Bijvoorbeeld: je bent vruchtgebruiker van een onroerend goed. Mag je de bomen kappen die
zich op dat onroerend goed bevinden? Mag je dat onroerend goed verhuren? Mag je de
appelen van de appelboom plukken?
- <-> subjectieve obligatoire rechten → ‘verbintenisrechtelijke’ aanspraak
- Bijvoorbeeld: een verkoop doet verbintenissen ontstaan over en weer, maar doet ook een
zakelijk recht overgaan, namelijk het eigendomsrecht. Ten opzichte van de gekochte zaak kan
de eigenaar verregaande bevoegdheden uitoefenen, of verbintenissen afsluiten, finaal wordt
de koper eigenaar van het goed, wat hem bevoegdheden oplevert
Uitsluiting
Wat zijn extrapatrimoniale rechten? Bijvoorbeeld het recht om te huwen, het recht op vaderschap,
persoonlijkheidsrechten …
- Niet in geld waardeerbaar of toeëigenbaar
- Behoren niet tot het vermogen
- Zijn onvervreemdbaar: je kan er niet over beschikken
MAAR over bepaalde aspecten van deze rechten zijn toch overeenkomsten mogelijk
bijvoorbeeld: toelating om foto te gebruiken in een publiciteitscampagne, publicatie van persoonlijke
briefwisseling, bloed- of orgaangift
Een schending van een extrapatrimoniaal recht kan aanleiding geven tot een schadevergoeding (in
geld)
Wat zijn verbintenissen en vorderingsrechten?
- Een verbintenis is een rechtsverhouding tussen 2 of meer personen, die ontstaan krachtens
de wet ingevolge een rechtshandeling of rechtsfeit op grond waarvan de ene persoon t.o.v.
de andere gehouden is tot het leveren van een prestatie: iets geven, iets doen of iets niet
doen
- Een vorderingsrecht
Wat zijn intellectuele rechten?
- Het geheel van rechten die zijn toegekend aan een auteur of een uitvinder ter bescherming
van de voortbrengselen van zijn geest, zoals kunstwerken, boeken, uitvindingen
- Bijvoorbeeld auteursrechten, octrooien, merkenrecht …
- Dubbel aspect, nl. een extrapatrimoniaal aspect (moreel) en een patrimoniaal aspect:
o Moreel recht: recht om boek uit te geven, kunstwerk tentoon te stellen, auteurschap
op te eisen, illegale kopieën aan te vechten
o Vermogensrecht: economische exploitatie van de creatie (reproductie, licenties)
,Waar momenteel te vinden?
- Burgerlijk wetboek (het ‘oude’ Burgerlijk Wetboek)
o Boek II ‘Goederen en verschillende beperkingen van de eigendom’: art. 516 – 710bis
Oud BW
o Boek III ‘Op welke wijze eigendoom verkregen wordt’: algemene bepalingen: art. 711
– 717 Oud BW
o Art. 2071 – 2091 Oud BW: pand → hervormd door Wet van 11/7/2013: nieuwe titel
XVII Inpandgeving (in werking sinds 1 januari 2018)
o Art. 2219 – 2280 Oud BW: verjaring en bezit
- Bijzondere wetten
o Wetten van 18 januari 1824 betreffende erfpacht en opstal
▪ Opstalwet gewijzigd door Wet van 25/4/2014
o Wet van 16 december 1851 op de voorrechten en hypotheken (hypotheekwet)
o Wet van 25 oktober 1919 inzake handelspand (zie hervorming pandrecht)
o Art. 1 eerste Aanvullend Protocol EVRM
Het ‘nieuwe’ Burgerlijk Wetboek wordt het ‘Burgerlijk Wetboek’
Waar te zoeken in de toekomst?
In het ‘oude’ Burgerlijk Wetboek was de wetgeving heel wijd verspreid. Hieraan heeft men gesleuteld
bij de hervorming van het Burgerlijk Wetboek
Twee parallelle hervormingsoefeningen :
- In uitvoering van Regeerakkoord:
o Wijziging appartementswet (Wet van18 juni 2018 (in werking 1 januari 2019))
o Boek 3, nieuw BW, ter vervanging van Boek 2 (art. 516-710bis oud BW)
- Wet van 13 april 2019 tot invoering van een nieuw Burgerlijk Wetboek
1° boek 1. Algemene bepalingen;
2° boek 2. Personen, familie en relatievermogensrecht;
3° boek 3. Goederen;
4° boek 4. Nalatenschappen, schenkingen en testamenten; 5° boek 5.
Verbintenissen;
6° boek 6. Bijzondere overeenkomsten;
7° boek 7. Zekerheden;
8° boek 8. Bewijs;
9° boek 9. Verjaring.
- Architecten van dat Wetboek: P. Lecocq (ULiège) en V. Sagaert (KUL) (2016)
- Wet van 4 februari 2020 houdende boek 3 “Goederen” van het Burgerlijk Wetboek, BS 17
maart 2020, thans dus nieuw Boek 3
- Automatische inwerkingtreding op 1 september 2021 (wat betreft de hypothecaire
publiciteit uiterlijk op 1 juli 2022)
- Overgangsrecht:
o Eerbiedigende werking, dus enkel van toepassing voor rechtshandelingen vanaf 1
september 2021
o Mogelijkheid tot anticipatieve toepassing van de nieuwe Wet
▪ Bij notaris in een akte laten schrijven
o Eeuwigdurend opstalrecht reeds declaratief van toepassing
, Krachtlijnen nieuw goederenrecht:
- Geïntegreerde benadering van het goederenrecht
o Integratie van diverse delen van het goederenrecht: structuur brengen door alles
samen te brengen → afschaffing van verschillende wetten omdat zij geïntegreerd
worden in de artikelen van boek 3
o Structuur van boek 3 art. 3.1 t.m.t. 3.188 BW
▪ Titel 1: Algemene bepalingen
▪ Titel 2: Goederen
▪ Titel 3: Eigendom
▪ Titel 4: Mede-eigendom
▪ Titel 5: Burenrelaties
▪ Titel 6: Vruchtgebruik
▪ Titel 7: Erfpacht
▪ Titel 8: Opstal
- Instrumentalisering van het goederenrecht
o Het goederenrecht als middel, niet als doel
o Aanpassing aan de 3D-aard van goederenrecht voor goederenrechtelijke
structurering: grond wordt in 3D betekenis omschreven art. 3.64 BW
o Maatschappelijke impact in hoofdstuk over burenverhoudingen
o Zo groot mogelijke transparantie bij zakelijke rechten
- Modernisering van het goederenrecht
o Het goederenrecht wordt afgestemd op de actuele maatschappelijke verhoudingen
▪ Geen gerichtheid op de agrarische maatschappij van 1804 (inkrimping van
natuurlijke natrekking, VG op bomen, onderscheid tussen de vruchten)
▪ Integratie van onlichamelijke goederen, het begrip ‘volume’, VG op feitelijke
algemeenheden, intellectuele rechten en financiële instrumenten
o Modern gebruik en rentabilisering van het openbaar domein
▪ Kun je zakelijke rechten vestigen op het openbaar domein? Ja, dit kan
- Flexibilisering van het goederenrecht
o Grondslag: “De partijen kunnen afwijken van de bepalingen van dit Boek, behalve
indien het om definities gaat of indien de wet anders bepaalt.” Art. 3.1 BW
▪ Veel contractuele vrijheid voor de partijen
o Eenheid en ondeelbaarheid van het vermogen
o Verlenging van de duurtijd van zakelijke gebruiksrechten zoals voor erfpacht en
opstal, soms zelfs eeuwigdurend mogelijk
o Flexibilisering op het niveau van degene die een zakelijk recht kan vestigen
o Flexibilisering op het niveau van de bevoegdheden van de vruchtgebruiker
Waar vinden we het oud goederenrecht?
- RS
- RL
