RECHTSECONOMIE
KU Leuven
Samenvatting Rechtseconomie
De samenvatting is gebaseerd op de PowerPoint slides van Prof. Dr. P. Van Cayseele en
lesnotities. Alle onderworpen die aan bod gekomen zijn tijdens de lessen, zijn opgenomen in
de samenvatting.
Schooljaar 2020-2021
,Inhoudsopgave
1 RECHTSECONOMIE .................................................................................................................................3
1.1 SPELTHEORIE ............................................................................................................................................3
1.2 DOELSTELLINGEN VAN HET COLLEGE RECHTSECONOMIE .....................................................................................3
2 GAME THEORY AND THE LAW ................................................................................................................4
2.1 GAME THEORY AND STRATEGIC BEHAVIOR .....................................................................................................4
2.2 NORMAL FORM GAMES, DOMINANT STRATEGIES AND THE HIDDEN ROLE OF LAW .................................................4
2.3 EXTENSIVE FORM GAMES AND BACKWARDS INDUCTION ...................................................................................5
2.4 EMBEDDED GAMES: CAVEAT LEGISLATOR.......................................................................................................7
2.5 CONCLUSIE ...............................................................................................................................................8
3 CONTRACT THEORY AGHION – BOLTON .................................................................................................9
3.1 STEL: ER KOMT GEEN CONTRACT ...................................................................................................................9
3.2 STEL: ER KOMT EEN CONTRACT .....................................................................................................................9
3.3 CONCLUSIE: IS DIT EEN TOETREDINGS-BELEMMEREND CONTRACT?.....................................................................10
4 CONTRACTS .........................................................................................................................................11
4.1 DEFINITIE EN VOORBEELDEN ......................................................................................................................11
4.2 MODEL: MUSSA EN ROSEN (1978) ............................................................................................................11
4.3 MODEL: VAN CAYSEELE (1991) .................................................................................................................13
5 BEHAVIORAL ECONOMICS AND THE CASE FOR ‘ASYMMETRIC PATERNALISM’ ......................................16
5.1 INLEIDING ..............................................................................................................................................16
5.2 BOUNDED RATIONALITY (BR) AND BEHAVIORAL ECONOMICS (BE)....................................................................17
5.3 ASYMMETRISCH PATERNALISME ..................................................................................................................18
5.3.1 Enkele algemeenheden ..................................................................................................................18
5.3.2 AP-regelgeving ...............................................................................................................................18
5.4 CONCLUSIES ...........................................................................................................................................20
6 MENTAL ACCOUNTING IMPLICATIES VOOR RECHTSECONOMIE ............................................................21
6.1 DEFINITIE ...............................................................................................................................................21
6.2 EEN VERMAAND EXPERIMENT .....................................................................................................................21
6.3 BEPERKTE RATIONALITEIT EN MENTAAL BOEKHOUDEN ALS EEN (VEREENVOUDIGDE) HEURISTIEK VOOR NEOKLASSIEK
CONSUMENTENGEDRAG ..........................................................................................................................................21
6.4 IMPLICATIES VOOR MAALTIJDCHEQUES .........................................................................................................22
6.5 PRODUCTIVITEIT, BELASTINGEN EN HERVERDELENDE AANSPRAKELIJKHEID ............................................................22
6.6 ENKELE UITBREIDINGEN EN EEN WAARSCHUWING ...........................................................................................23
6.7 CONCLUSIE .............................................................................................................................................25
7 CHOICE ARCHITECTURE VERSUS PRICE: COMPARING THE EFFECTS OF CHANGES IN THE US STUDENT
LOAN MARKET ..............................................................................................................................................26
7.1 DIFF-IN-DIFF ANALYSE (COMPARATIVE LEGAL STUDIES) ....................................................................................26
7.2 THE US STUDENT LOAN MARKET BEFORE 2010 .............................................................................................27
7.3 EXTENSIEVE EN INTENSIEVE MARGINS...........................................................................................................27
7.4 CHOICE ARCHITECTURE CHANGES FROM 2010...............................................................................................28
7.5 EMPIRICAL RESEARCH STRATEGY: PERSOONLIJKE OPBOUW VAN HET REGRESSIEMODEL ...........................................28
7.6 CONCLUSIE .............................................................................................................................................29
8 BAYESIAN PERSUASION (BP) ................................................................................................................30
8.1 BP VERSUS MECHANISM DESIGN ALS ALTERNATIEVEN OM TOT BETERE MAATSCHAPPELIJKE UITKOMSTEN TE KOMEN ...30
8.2 BP: BASIC SET UP .....................................................................................................................................30
8.3 WAAROM WERKT HET? ............................................................................................................................31
8.3.1 Kritiek .............................................................................................................................................31
8.4 HOE WERKT HET IN DE PRAKTIJK? ................................................................................................................32
1
,9 COOPERATIVE GOVERNANCE AND THE EU MERGER REVIEW GUIDELINES: COMPETITION CONSTRAINTS
EMERGING FROM ‘THE THEORY OF THE FIRM’ ..............................................................................................33
9.1 DOEL ....................................................................................................................................................33
9.2 EU MERGER GUIDELINES ...........................................................................................................................33
9.3 THEORY OF THE FIRM................................................................................................................................34
9.4 ASSET SPECIFICITY AND COOPERATIVE FIRMS .................................................................................................35
9.5 CONCURRENTIEBEPERKINGEN VOOR COÖPERATIEVE ORGANISATIES ....................................................................36
9.6 CONCLUSIE .............................................................................................................................................37
2
,1 Rechtseconomie
Rechtseconomie= de economische analyse van het recht (wetten, decreten, rechtsregels…).
Rechtseconomie is ontstaan aan de Universiteit van Chicago en leunt daardoor heel erg op de
micro-economie (Price Theory).
KRITIEK: micro-economie veronderstelt rationele economische agenten, maar niet iedereen
is (even) rationeel en rechtsregels moeten ook gelden voor de ‘simpele’/niet rationele
individuen.
à De zuivere economie zou moeten worden aangevuld door psychologie etc.
è Behavioral economics
1.1 Speltheorie
Micro-economie (= vraag en aanbod, snijpunt zoeken en dat is het evenwicht) is geëvolueerd
naar speltheorie met als essentiële componenten:
• Strategisch gedrag
• Beperkte (asymmetrische) informatie
• Beperkte (bounded) rationaliteit
Speltheorie is een formeel en rigoureus denkkader, maar is niet heel wiskundig, het steunt
vooral op het logisch denken.
Speltheorie houdt expliciet rekening met strategisch gedrag van anderen en is daardoor het
ideale instrument om een rechtsregel te toetsen.
Het is een algemeen geldend kader en wordt ook wel de multi-persoons-beslissingstheorie
genoemd en is als dusdanig een wetenschappelijke discipline op zichzelf.
à Je kan de speltheorie onderbrengen in een tak van de wiskunde, maar het is een
veel breder kader (vb. ook biologen kunnen de speltheorie gebruiken om een strategie
uit te werken); het is een economische wetenschap bij concurrentie om schaarse
producten.
1.2 Doelstellingen van het college Rechtseconomie
• Introductie van de methodologie van ‘law and economics’
• Discussie over de perspectieven die deze toelaat
• Definitie van de grenzen van de discipline
• Discussie van de rationale, alsook de kritieken
• Evaluatie van de wetenschappelijke stand van zaken in dit veld
à Op het einde van de cursus moeten studenten in staat zijn op kritische wijze reguleringen
alsook hun economische effecten te analyseren aan de hand van een interdisciplinaire aanpak.
3
,2 Game theory and the law
2.1 Game Theory and Strategic Behavior
Game theory= een tak van de wiskunde die zich bezighoudt met het analyseren van
strategische situaties en is gebaseerd op bepaalde axioma’s/assumpties en waarmee men zo
dingen kan voorspellen (keuzes van de spelers).
Voorbeeld – Prisoner’s dilemma: gedachte instrument dat aantoont dat individuele belangen
soms voor een uitkomst zorgen die voor geen enkel van de spelers optimaal is.
2.2 Normal Form Games, Dominant Strategies and the Hidden Role of Law
Het Prisoner’s dilemma is een voorbeeld van een normal form game waarbij:
• De spelers: gevangene 1 en gevangene 2
• De strategieën: zwijgen of bekennen
• Payoffs:
o (-2, -2) als zowel gevangene 1 als gevangene 2 zwijgen: ze zullen beide voor
twee jaar naar de gevangenis gaan
o (-10, 0) als gevangene 1 zwijgt en gevangene 2 bekent: gevangene 1 zal voor 10
jaar naar de gevangenis gaan en gevangene 2 zal niet naar de gevangenis gaan
o (-6, -6) als zowel gevangene 1 als gevangene 2 bekennen: ze zullen beide voor
zes jaar naar de gevangenis gaan
Dit kunnen we voorstellen in een payoff matrix:
Gevangene 2
Zwijgen Bekennen
Zwijgen -2, -2 -10, 0
Gevangene 1
Bekennen 0, -10 -6, -6
Doel: elke gevangene maximaliseert zijn payoff
à In dit geval willen ze dus de gevangenistijd minimaliseren.
Assumpties:
• Beide zijn onverschillig over hoeveel tijd de andere in de gevangenis moet spenderen
• We negeren de mogelijkheid van altruïsme of een wrok overhouden
• We negeren de reputatiekwesties
• De gevangenen kunnen niet met elkaar communiceren
Oplossing – wat zullen de gevangenen kiezen gegeven de bovenstaande assumpties?
• Dominante strategie= indien de speler deze strategie kiest, is hij altijd beter af dan bij
de andere strategie ongeacht wat de andere doet.
• Gedomineerde strategie= indien de speler deze strategie kiest, is hij altijd slechter af
dan bij de andere strategie ongeacht wat de andere speler doet.
• Een speler zal altijd zijn dominante strategie kiezen wanneer mogelijk en zal nooit een
gedomineerde strategie kiezen (= first solution concept).
4
, à De gevangenen zullen dus allebei voor hun dominante strategie kiezen, namelijk bekennen,
en komen zo terecht bij een payoff van (-6, -6). Hierbij zijn ze slechter af dan allebei te zwijgen,
dus interventie zou wenselijk zijn (zonder interventie komt men namelijk terecht bij een sub-
optimaal evenwicht).
Een ander voorbeeld van een normal form game is the law of Torts: neem een accident tussen
een autobestuurder en een voetganger; de kans dat het accident plaatsvindt hangt af van hoe
voorzichtig beide spelers zijn.
1) Stel er is geen interventie en spelers moeten dus hun kosten door het accident zelf
bekostigen (voorzichtig zijn kost €10), dan kan men volgende payoff matrix opstellen:
Autobestuurder
Niet voorzichtig Voorzichtig
Niet voorzichtig -100, 0 -100, -10
Voetganger
Voorzichtig -110, 0 -10, -10
Men zal hier dus in de uitkomst (Niet voorzichtig, niet voorzichtig) komen via het ‘iterated
elimination of dominated strategies’ solution concept: de dominante strategie van de
autobestuurder is niet voorzichtig zijn, de voetganger heeft geen dominante strategie, maar
weet dat de autobestuurder voor niet voorzichtig zal kiezen en kiest dus ook voor niet
voorzichtig.
à Dit is geen optimale uitkomst, de uitkomst die we willen bereiken is (voorzichtig,
voorzichtig). Hiervoor zal men moeten interveniëren.
2) Stel er is wel interventie: de voetganger kan zijn kosten van het accident terugvorderen
indien de autobestuurder niet voorzichtig is en de voetganger wel. De payoff matrix is:
Autobestuurder
Niet voorzichtig Voorzichtig
Niet voorzichtig -100, 0 -100, -10
Voetganger
Voorzichtig -10, -100 -10, -10
Hier zal men in de uitkomst (voorzichtig, voorzichtig) komen zoals gewenst. De voetganger
heeft als dominante strategie voorzichtig zijn; de autobestuurder heeft geen dominante
strategie, maar weet dat de voetganger voorzichtig zal zijn en zal er dus ook voor kiezen om
voorzichtig te zijn.
à Dit is wel een optimale uitkomst met slechts een heel beperkte interventie
(interventie zal nooit nodig zijn, maar de dreiging is al genoeg).
2.3 Extensive Form Games and Backwards Induction
Vervolgens bekijken we extensive form games die niet meer zo simpel zijn op te lossen via
ons ‘first solution concept’, namelijk dominante strategieën. Dit doen we weer a.d.h.v. een
voorbeeld.
Probleem: men moet kiezen aan welke kant van de straat men moet rijden in afwezigheid van
een overheidssetting hierover. De Payoffs kunnen worden voorgesteld als volgt:
Speler 2
Links Rechts
Links 4, 3 0, 0
Speler 1
Rechts 0, 0 3, 4
5
