Inhoudstafel
Hoofdstuk 1: Kenmerken van wetenschap
1. Kenmerken van wetenschap
2. Situering tussen wetenschappen
3. Methoden
3.1 Mensenkennis
3.2 Niet – psychometrische methoden
3.3 Experimenten
3.4 Correlationeel onderzoek
3.5 Testen
4. Disciplines
1
, Psychologie: psychologische stromingen vroeger en vandaag
Hoofdstuk 1: Kenmerken van wetenschap
1 Kenmerk van wetenschap
- Psyche = ziel
- Logosch = de reden
Het innerlijk leven van mensen, wat in ons hoofd afspeelt, gevoelens, gedrag van mensen, de context en
interactie van het gedrag in een bepaalde context.
- Psychologie is een wetenschap
Dit is voor interpretatie vatbaar, je kan het eens zijn of niet (zwakte)
Elke mens is zelf het onderwerp van het onderzoek (sterkte)
(zie citaten in PP dat mogelijke examenvragen kunnen zijn)
We bekijken de kenmerken van de wetenschap en overlopen en toetsen in welke mate de psychologie
daaraan voldoet.
1.1 Domein
- iedere wetenschap heeft zijn domein met verschillende eigenschappen
- een domein is een onderwerp van een bepaalde wetenschap of discipline
bij psychologie is dat de mens: zowel zijn innerlijke psyche als gedragingen maar ook de interactie met
de context
- Verschillende stromingen binnen de psychologie concentreren zich vaak op verschillende onderwerpen:
Bijvoorbeeld:
behaviorisme > gedrag
psychoanalyse > onbewuste
cognitieve > denken
- cognitieve psychologen proberen problemen te verklaren vanuit het denkpatroon van een mens
1.2 Hypothesen en Theorieën
- Een theorie is altijd opgebouwd uit getoetste stellingen en inzichten
Bij voorkeur causale verbanden, die hiërarchisch zijn geordend
- Een hypothese is een wetenschappelijke stelling die nog niet bewezen is
- Een hypothese hangt samen met een bepaald gekozen wetenschappelijk domein
- Je start altijd bij theorie of een hypothese = veronderstelling
Bv. De corona maatregelen heeft een invloed op het psychosociaal welzijn en dat is een hypothese dat je
moet aftoetsen
- Klopt die hypothese? dan vul je die aan bij de theorie
1.3 Reductie
- Reductie = we werken met vereenvoudiging
- Wetenschap is altijd reductionistisch (wetenschap is altijd vereenvoudigd) elke wetenschap is een
vereenvoudiging van zijn totale werkelijkheid
2
, - De kracht van de wetenschap ligt nu in het isoleren van deelsystemen: de beweging van een orkaan, het
geluid van een bel
Bv we willen de impact meten van corona op student (veel te groot) je moet verfijnen en kleine dingen
onderzoeken
Bv wat is de impact van corona op studieresultaten dat is klein en dat kan je onderzoeken, bevat niet
de volledige werkelijkheid maar is altijd een vereenvoudiging
- H2o is wetenschappelijk maar het is veel meer dan dat. Het zorgt voor geluk bij een sporter die wint van een
wedstrijd (filosoof Edmund Husserl)
Water is veel meer dan h2o (het is een vereenvoudiging)
- Je kan niet weten hoe het is om een vleermuis te zijn als je het zelf niet bent ook al is je inleving nog zo groot
uiteindelijk zijn je pogingen gedoemd om te mislukken
- Je kan je proberen inleven en observeren in andermans situatie maar je kan het nooit zijn wat je bent haar
niet dus daarom faalt psychologie eigenlijk altijd
Daarom moeten we ons beperken tot de analyse van deelsystemen, zoals het waarnemen van
uitgestoten geluiden en de totaliteit ontglipt ons
Het heeft als gevolg dat iedere psychologische theorie sowieso faalt; als ze een individu wil beschrijven
en verklaren omdat die nu eenmaal zelf zoveel complexer is dan de meest vernuftige theorie
Vooral de psychoanalyse verzet zich tegen kwantitatieve en objectiverende benaderingen binnen de
psychologie. In evidence – based onderzoeken ze of het eigenlijk wel nog om de mens gaat
1.4 Intersubjectieve overeenstemming
- Intersubjectieve overeenstemming = iets is geldig of waar voor elkeen van een aantal subjecten = onderlinge
overeenstemming over bepaalde zaken
Voorbeelden: God, ufo’s, de verzinsels over vak en leerkracht,
- Wetenschap streeft naar intersubjectieve overeenstemming tussen diegenen die zich aan wetenschappelijke
regels houden
- Inter = tussen
- Intra = binnenin
- Wetenschap streeft naar intersubjectieve overeenstemmingen tussen diegene die zich aan
wetenschappelijke spelregels houden
Vaak is het zo, zeker in psychologie dat een bepaalde kennis enkel door de leden van een bepaalde stroming
of school als juist wordt aanvaard
1.5 Formulering
- nauwkeurig, precies, ondubbelzinnig
- communiceerbaar
- afbakenen vakgebied, weren buitenstaanders
- Wetenschappelijke kennis is zo ondubbelzinnig mogelijk geformuleerd. Daarvoor beschikt elke wetenschap
over een vaktaal = vakjargon
Het voordeel van dergelijke vaktermen is dat ze precies omschreven zijn en het zo een economische en
efficiëntere communicatie mogelijk maakt
Vb: frustratietolerantie, oedipuscomplex, ..
Vb: IQ
3
, 1.6 Voortgang
- Wetenschap evolueert, een wetenschap die niet meer vooruit gaat is dood
- Volgens Thomas Kuhn verloopt de ontwikkeling en evolutie van een wetenschap niet homogeen:
paradigma’s volgen elkaar op en de overgangen ertussen zijn vaak bruusk
paradigma’s volgen elkaar op en zijn tijdgebonden
- Paradigma = samenhangende wetenschappelijke visies, theorieën, begrippenkaders en
onderzoeksmethoden
- Een referentiekader: welke vragen zijn er en hoe moeten we die oplossen?
- zienswijze, filosofisch uitgangspunt, grondhouding, wereldbeeld
Paradigma =
Vroeger was er geen plaats in de samenleving voor mensen met een beperking. Nu is dat “not done”
In de samenleving is iedereen burger elke kleur je hebt rijk of arm of je een beperking hebt =
burgerparadisma
We doen ons best maar het zal nog een lange weg zijn
(2) cyclische voortgang (wetenschap evolueert door een cyclische voortgang)
- Vertrekkend bij concreet waargenomen feiten;
- Komt een onderzoeker tot het formuleren van algemeen geldende hypothesen;
- Die probeert hij vervolgens te toetsen in onderzoeken bv een experiment ;
- Als uit onderzoek blijkt dat de hypothese klopt, kan die worden geïntegreerd in de theorie;
- Waaruit dan weer een nieuwe onderzoeksvraag/ hypothesen voortvloeien
Cyclische vooruitgang= een aantal feiten, je ziet een aantal dingen in de samenleving je maakt een
hypothese je toets de hypothese en schrijft die in de theorie
1.7 Kritisch
- alle wetenschappen, ook de psychologie, worden kritisch opgebouwd -> men vraagt zich af of het
verzamelde feitenmateriaal niet te subjectief is door veronderstellingen en verwachtingen
- het is onmogelijk om volledig objectief te zijn daarom word het onderzoek aan een wetenschappelijk forum
voorgelegd;
- pas als ze tot een intersubjectieve overeenstemming komen, dat verschillende onderzoekers het eens zijn,
dat de conclusies worden geaccepteerd binnen de wetenschap
elke psychologische stroming kan dan gezien worden als een visie waarvan de theorieën en
onderzoeksresultaten door een eigen forum van psychologen goed zijn bevonden
1.8 Mensbeeld & filosofische gedachtegoed
- Elke wetenschap impliceert een mens- en wereldbeeld, een visie, een levensbeschouwing is ofwel
onderliggend bij het formuleren van nieuwe paradigma of vloeit als een onlosmakelijke conclusie voort uit
de opgebouwde theorieën.
Bv. Ortho: normalisatie, integratie, inclusie > gelijkheid
4
