Examen
Puntenverdeling:
- examen: 12 punten
- individuele taak: 2 punten
- groepstaak: 6 punten
Moet op alle 3 geslaagd zijn!!
Les 1: inleiding
Ethiek
- Ethiek:
- De theorie van de moraal;
Morale vraagstukken in samenleving
- De wetenschappelijke discipline die de moraal bestudeert
- Moraal:
- Opvattingen over goed en kwaad
- Gaat over waarden en normen; niet neutraal
- Relatief en veranderlijk
bv: pedagogische tik op hand om gedrag te corrigeren. Is dat goed handelen of doen we
daar kwaad mee? Achterliggende reden: geweld hoort niet thuis in opvoeding.
: zo leer je hen respect opbrengen
Waarom vinden we iets goed of niet goed?
Verschillende antwoorden, verschillende waarden en normen.
Positie kan veranderen naarmate je er meer mee te maken krijgt. Gedachte veranderd ook
met tijd.
- Waarde:
- Wat mensen waardevol vinden, waarnaar ze streven
Willen we gerealiseerd zien.
- Idealen over hoe het leven moet zijn: vrijheid, gelijkheid, solidariteit.
- Abstract + op verschillende niveaus:
- micro- (individu), meso- (organisatie), macro- (samenleving)
- wanneer interveniëren in conflictsituaties, wanneer behandeling
starten?,
We kiezen wat we belangrijk vindt. Waarden op verschillende niveau’s. Bv inclusieonderwijs
komt nu meer naar boven, wordt een waarde.
- Norm:
- Handelingsvoorschriften, concreet, laten je zien hoe je moet handelen
Verdere concretisering van waarden
- Dezelfde waarde kan zich vertalen in verschillende normen:
- Bv. solidariteit: “dagelijks bij ouders op bezoek” of “zorgen voor
deskundige hulp”
1
, - Bij conflicten over normen: achterliggende waarden onderzoeken:
- Bv. te laat komen op school/in de leefgroep
Wordt gezien als geen respect. Moet kijken naar wat erachter ligt.
- Normen evolueren doorheen de tijd + cultureel bepaald
- ≠ soorten normen
- Morele normen (bv. geen vlees eten)
- Fatsoensnormen (ongeschreven regels, bv. sms'en tijdens de les,
kledij, op tijd komen)
- Juridische normen (bv. Inzage- of hoorrecht); soms moreel juist, maar
onwettelijk (bv. kraakpanden)
➔ Waarde ≠ norm: solidariteit vs. “je laat niemand in de steek, ook geen illegaal”
waarde = solidair zijn: ik ga bij mijn ouders langs/ik zorg voor een professional = normen
Wat is achterliggende norm en aan wat appelleert het.
- Deugd:
- = een goede persoonseigenschap (eerder dan een eenmalige keuze) die
bepaalt hoe iemand zal handelen (respectvol, zorgzaam, …)
- bv. moed, respect,
- Houden verband met waarden, maar zijn gekoppeld aan een persoon +
verinnerlijkte waarden
Kennis, achtergrond, eigen waarde = persoonseigenschap. Verinnerlijkte waarde. Wat vind
je van anderen?
- Descriptieve ethiek:
- feitelijke moraal in een samenleving
- beschrijven hoe mensen zich gedragen in morele kwesties
beschrijvende ethiek. Zo precies mogelijk. Hoe voelen mensen zich op bepaalde momenten.
- Normatieve ethiek:
- reflectie over juistheid van morele opvattingen (waarden);
- hoe moreel juist handelen? (cf. ethische theorieën)
- Prescriptieve ethiek:
- voorschrijven van morele regels, bv. voor een bepaalde (beroeps)groep
(beroepsethiek) = ideaaltypische beschrijving
Wat is goed en niet goed. Geven handelingsvoorschriften. Je moet zo handelen.
- Meta-ethiek:
- morele vragen van hoog abstractieniveau (bv. bestaat een universele ethiek,
is moraal cultureel bepaald, zijn mensen vrij in hun handelen,…?)
Vragen
3 belangrijke waarden?: onvoorwaardelijkheid, respect, zelfbepaling
Waar kan jij niet tegen?: onbetrokkenheid, afhankelijkheid
Welke deugd apprecieer je het meest bij anderen?: geduld, doorzettingsvermogen
2
,Deontologie
- Deontologie:
- Plichtenleer/plichtenethiek
- Geheel van gedragsregels (van een beroepsgroep beroepscode)
Gedragscode: aantal afspraken waarin ze afspreken wat goede
gedragsregels zijn voor hun specifiek
- Beroepsethiek (ethische theorievorming) aan de basis ervan
Beroepsgeheim
- Niet louter juridische regelgeving
Kunnen ook morele voorschriften zijn
- Maatschappelijke bewustwording en aandacht voor deontologie:
- Grensoverschrijdend Gedrag (GOG) door hulpverleners
- Gevallen van (seksueel) misbruik in tehuizen voor geplaatste
kinderen/kinderen (met een beperking)
#metoo
- Extreme gevallen van geweld en mishandeling (Jonathan J.)
Psychiatrie weigert JJ tot tweemaal toe met een voorschrift. Hij is heel
gewelddadig, artsen hebben ook angst om gewond te raken. Politie haalt er
BBT (bijzonder bijstandsteam) bij om hem onder controle te houden. BBT
gaat op heel gewelddadige manier om met JJ, later sterft hij door
verwondingen. -> heeft veel knelpunten blootgelegd.
- Maar ook bv. Prof. Diederik Stapel, die onderzoeksdata zelf verzon
Gemanipuleerde data gebruikt, zo een hele carrière uitgebouwd.
-> Maatschappelijk bewustzijn over wat in bepaalde situaties kan en wat niet.
Meisje met anorexia en depressie:
“In de derde klas van de middelbare school kreeg ik een leraar voor economie. Al mijn
leraren van dat moment werden ingelicht omdat ik toen psychische problemen, begin van
anorexia en depressie, had. Ook hij dus. En daar maakte hij misbruik van. Hij begon met het
maken van opmerkingen over mijn lichaam. Hij zei vaak dat hij mij erg aantrekkelijk vond,
dat hij me wilde zoenen en dat hij wel mijn vriend zou willen zijn. Ik werd hierdoor erg bang
van hem en mijn leerlingen-begeleidster van toen zag dat er iets meer met mij aan de hand
was. Ik heb haar toen alleen gezegd dat ik het niet fijn vond dat die leraar bepaalde
opmerkingen maakte. Zij wist dat ik het eng vond om het zelf tegen hem te zeggen en zij
wilde dat wel voor mij doen. En dat deed ze ook, maar dat had ze beter niet kunnen doen.
Die leraar sprak mij erop aan en werd erg kwaad op mij, omdat ik het had verteld. Ik werd
erg bang en durfde hem niet meer aan te kijken. Ik rende huilend weg. Ik hoopte dat hij zou
stoppen, maar het ging verder.
Hij ging mij nu ook aanraken bij mijn borsten en streelde me vaak op plaatsen waar het niet
hoort en hij hijgde en maakte andere vieze geluiden. Ik viel steeds meer af, omdat ik hoopte
dat hij me dan minder aantrekkelijk zou gaan vinden. En dat werkte. Hij kwam een keer
kwaad naar mij toe en beval me dat ik niet meer mocht afvallen van hem. Hij wilde dat ik
aantrekkelijk voor hem bleef en dat mijn vrouwelijke vormen zichtbaar zouden blijven. Ik wist
niet meer wat ik moest doen. Tijdens het misbruik ben ik ook gaan automutileren om mijn
lichaam zo lelijk mogelijk te maken en om mezelf te straffen. Ook voelde ik me vaak vies en
3
, besmet en wilde dit eruit snijden, maar dat werkte maar tijdelijk. Het gevoel kwam weer
terug.”
Kaart het aan bij PMS: wij zullen het met hem aankaarten. Leerkracht valt haar nog meer
lastig. Raakt haar aan. Zij ging daardoor nog meer vermageren, met de gedachte dat hij
haar dan niet meer ging willen.
Wat is hier fout gelopen bij deontologische code?
Deontologie binnen een evoluerende en complexere hulpverleningscontext:
1. Professionalisering van de hulpverlening: beroepskrachten i.p.v. vrijwilligers/religieuzen
- Microniveau: cliënt – hulpverlener
- Mesoniveau: nood aan een beroepsdeontologie of –organisatie
- Macroniveau: theorievorming binnen de beroepsgroep; leidt tot maatschappelijke
erkenning en autonomie voor de hulpverlener
-> Belang van discretionaire ruimte!!
= handelingsruimte. Ruimte die je krijgt/neemt om te handelen. Binnen regels proberen
handelen..Soms is bepaald gedrag moreel te verdedigen, maar juridisch toch verkeerd.
-> Professionalisering van hele pedagogiek. Steeds meer beroepskrachten, gebruiken
professioneel handelsvoorschriften. Zorgt voor duidelijke afspraken.
2. Verdwijnen van het ‘colloque singulier’
= zwijgplicht (is beroepsgeheim op gebaseerd). Komt onder druk te staan
- Individuele hulpverleningsrelatie, waarbinnen alles geheim blijft
- Multidisciplinaire benadering als gevolg van toegenomen complexiteit en
professionalisering
Veel disciplines die samen team vormen: als je cliënt goed wilt behandelen moet je
info delen met elkaar. Daat gaat in tegen colloque singulier.
- Evolutie naar netwerken en zorgcircuits
- Cliënt en zijn context in behandeling
- Pedagogische relatie: kind en zijn/haar ouders
3. Emancipatie van cliënten:
- Van paternalistische, bevoogdende houding … naar empowerment, rekening houden
met hulpvraag van de cliënt, zijn/haar mogelijkheden en wensen
Hulpverlener weet wel wat goed is voor patiënt. Beweging die rekening houdt met
nood en visie van cliënten. Perspectief van hen meenemen.
- Onderhandelingsrelatie, ook in de relatie tussen ouders en kinderen
Ook naar kinderen luisteren, ook hun stem geven.
- Toenemende juridisering: rechtendiscours
4
