Hoofdstuk 1: Onderwerp verkennen en afbakenen
Definitie van het concept vertalen is niet afgebakend.
Onze definitie:
Doelgerichte activiteit (met een doel)
o Verschillende partijen zijn betrokken
Auteur, zender, vertaler, revisor, sponsor, …
o In en specifieke socioculturele, geografische, historische context
Normen en verwachtingen in 1 land zijn niet altijd dezelfde met
andere landen
o Mediëren tussen talen en culturen
o Mondeling of schriftelijk
Cruciale vaardigheid om communicatie faciliteren in meertalige en multiculturele
samenleving
Wat is vertalen?
Taxonomieën1
Roman Jakobson
o Interlinguaal
Van de ene taal naar de andere
o Intralinguaal
Vertaling binnen dezelfde taal
Samenvatten, parafraseren, naar dialect vertalen (of
omgekeerd), vulgariseren2
o Intersemiotisch
Vertaling van ene tekensysteem naar het andere
Verfilming van een boek
1
Classificatie
2
In ‘mensentaal’ omzetten bv. Een wetenschappelijke tekst simpeler maken
,Andere classificaties:
Volgens modus
o Geschreven vs gesproken
Gebarentaaltolken, simultaan tolken, consecutief tolken, language
brokering3
o Vs intermodale vertaling
Waarbij modus BT =/= DT (gesproken naar geschreven of omgekeerd)
Vertalen vh blad, ondertiteling
o Vs multimodale vertaling
Doeltekst moet rekening houden met =/= tekensystemen in BT
Ondertiteling voor hardhorenden, audiodescriptie
Volgens domein
o Algemeen vs gespecialiseerd
Technisch-wetenschappelijke, economische, juridische, literaire
vertaling
Wat is verschil tsn vertalen van literaire teksten en niet-literaire teksten
(=pragmatische teksten)?
Literair: esthetiek van formulering is belangrijk
Bij pragmatische teksten is de boodschap het belangrijkst
Oude vs nieuwe vormen van vertalen
= vertalen is ontstaan in ons cultuurgebied ca. 3500 v.C. samen met het schrift
o Audiovisueel vertalen
Ondertitels, dubben, audiodescriptie, voice-over, fansubs4
o Lokalisatie
Culturele aanpassing van software apps, websites en games van
broncultuur naar doelcultuur
Houdt rekening met gewoontes, behoeftes, conventies, gevoeligheden
van nieuwe DC
Manier van aanspreken
o Jongeren spreken in Ndl ouderen aan met je en jij, in
Spaans “Usted” = meer formeel
o Transcreatie
= creatieve aanpassing van reclamecampagnes, games, … voor nieuw
doelpubliek
Opvattingen door de eeuwen heen
3
Language brokering: tolken voor familieleden
4
Fasubs = ondertitels gemaakt door fans
, Vertaling = iets negatiefs
o Vertaling =/= origineel
Afgeleid product, secundaire communicatie, inferieur aan origineel,
nabootsing
o Oorsprong
Bijbelverhaal over Toren van Babel
Meertaligheid (+ wederzijdse onverstaanbaarheid) als
Goddelijke straf voor menselijke hoogmoed
o Hoogmoed door toren te bouwen om hemel te rijken
Oude Griekenland
Schrift is al ‘vertaling’ van de geest
o Dus vertaling is ‘kopie van kopie’
Vertalen = iets positief
o Biedt toegang tot nieuwe ideeën, ervaringen, werelden
o Verbreedt horizonnen
o Bouwt bruggen tsn talen & culturen
Conceptualisering van vertaalproces heeft veel te maken met woord dat ervoor gebruik
wordt
o Frans / Spaans / Engels
Traduire, traducir, translate
Latijn: iets overbrengen
o Duits
Übersetzen
Ook overbrengen
o Nederlands
Vertalen
“Taal”
, Is vertalen een kunst of een kunde?
Indien kunst:
Berust grotendeels op intuïtie of talent vd vertaler
o Kan moeilijk bestudeerd of aangeleerd w
Indien kunde:
Berust grotendeels op vertaalcompetenties, die kunnen aangeleerd en bestudeerd w
Vertalen kan wetenschappelijk benaderd w
Wat doet een vertaler?
1) De vertaler interpreteert en begrijpt de BT
2) De vertaler produceert haar interpretatie vd BT in de doeltaal voor een doelpubliek
Wat moet een vertaler kennen/kunnen
Pacte 2000 – 6 vertaalcompetenties
Communicatieve vaardigheden
o In 2 talen, inclusief talige, discursieve5 en sociolinguïstische6 competenties
Extra-linguïstische vaardigheden
o Algemene wereldkennis en domeinkennis
Instrumentele-professionele vaardigheden
o Kennis & knowhow van (ver)taalhulpmiddelen en professionele hulpmiddelen
in het algemeen
Psychofysiologische vaardigheden
o Cognitieve vaardigheden (lees- en schrijfvaardigheid, geheugen, focus,
creativiteit, logisch denken)
o Attitudes (intellectuele nieuwsgierigheid, doorzettingsvermogen, kritische
houding, zelfvertrouwen)
Transfervaardigheid
o Vaardigheid om BT te begrijpen en hem te herformuleren in de DT terwijl je
rekening houdt met functie vd vertaling en kenmerken van DT lezer
Strategische vaardigheden
o Alle procedures, bewust en onbewust, verbaal en niet-verbaal, die je gebruikt
om de problemen die je tegenkomt tijdens vertaalproces op te lossen
Tweetaligheid is noodzakelijk maar niet voldoende!
5
Hoe je een conversatie succesvol uitvoert
6
Hoe een boodschap aanpassen aan de context (formeel vs informeel)