Notes de cours
Notities Heuristiek Middeleeuwen Steven Vanderputten
Zeer overzichtelijke notities van het vak Heuristiek Middeleeuwen van Steven Vanderputten. Uitstekend voor het examen.
[Montrer plus]
Livre connecté
Titre de l’ouvrage:
Auteur(s):
- Édition:
- ISBN:
- Édition:
Aperçu du contenu
SAMENVATTINGHEURISTIEK MIDDELEEUWEN
Joachim Traest
,1. GESCHREVEN BRONNEN UIT DE MIDDELEEUWEN: GEEN VANZELFSPREKENDHEID
1.1 Rol van orale communicatie in de middeleeuwen
Orale communicatie in de middeleeuwse samenleving veel grotere rol dan nu, verklaringen:
geschreven bronnen zijn slechts topje van ijsberg en had geen dominante rol, normatieve karakter
van het geschreven woord is lange tijd erg relatief, bv. grondwet bestaat niet, recht wordt gesproken,
gebaseerd op gewoonterecht, sterke interpretatie; orale traditie in het recht, ook economische
transacties geboren mondeling
Verhouding tussen oraliteit en schriftelijkheid gaat echter wel drastisch veranderen, vooral na 1050,
langetermijnproces onder invloed van demografisch, socio-economische, technologische, culturele
factoren, bv. explosieve bevolkingsgroei 10e-11e eeuw maakte samenleving complexer en dreef socio-
economische ontwikkelingen aan, maakt verhoudingen complexer, verstedelijking vraagt om
bureaucratie, gesofistikeerde communicatietechnieken, opkomst universiteiten, boekdrukkunst
belangrijk, maar vooral 1050 was breukmoment in omgang met geschreven woord, middeleeuwse
periode dus periode met grote contrasten en interessante omwentelingen
1.2 Theoretische discussies over hoe middeleeuwse samenleving moet getypeerd worden
Jack Goody deed onderzoek naar primitieve stammen in Papoea Nieuw-Guinea, hij noemt het een
ongeletterde samenleving, graad van gebruik van geschreven woord was zo laag dat er van een
toepassing op samenlevingsniveau geen sprake was, schrift speelde geen rol in samenleving, gebruik
van schrift was beperkt tot absolute elite en had geen invloed op de verdere samenleving
Linguïst Brian Stock spreekt van een pregeletterde samenleving, aangezien mensen zich wel bewust
zijn van het bestaan van het geschreven woord, de elementen van een potentieel geletterde
samenleving zijn aanwezig, maar er is nog geen draagvlak voor, te weinig mensen kunnen lezen en
schrijven, noodzakelijke voorwaarden zijn aanwezig, maar niet optimaal benut
Derde stroming van linguïsten en literatuurhistorici stelt dat middeleeuwse samenleving een
postgeletterde samenleving was, schatten de klassieke oudheid veel hoger in, zagen middeleeuwen
als periode waarin enkel restanten van oude romeinse administratieve en culturele model opkomen,
zien pas in
Goody’s theorie van ongeletterde samenleving is onhoudbaar, werd weerlegt door Brian Stock, want
men wist dat schriftelijke communicatie bestond, bovendien was het christendom een geschreven
godsdienst, met geschreven woord als heilig woord, dus concept van geschreven woord was in
middeleeuwen geen onbekend concept
Ook Stocks theorie van pregeletterde samenleving klopt niet volledig, periode van 1000 jaar waarin
men in de wachtkamer staat om potentieel te benutten klopt niet, afwachtend karakter was niet van
toepassing, verschillende periodes waarin wel op zeer gesofistikeerde manier gebruik wordt gemaakt
van geschreven woord, zoals in Italiaanse of Nederlandse administratie, pauselijke administratie e.d.
Postgeletterde samenleving klopt ook niet, is eerder het oude model waarin middeleeuwen als
duisterde tussenperiode wordt gezien, humanistische visie, er was ook gesofistikeerde administratie
1
, 1.3 Is een orale samenleving dan primitiever of minder rationeel dan een geletterde samenleving?
Goody zegt van wel maar dat klopt niet volledig
Wetenschappers vragen zich nu vooral af in welke omstandigheden en met welk oogmerk mensen
uit het verleden het schrift gebruikten en daarnaast houden ze ook meer rekening met het
perspectief van de moderne waarnemer: 5 benaderingen
Ideologische benadering schriftgebruik: Brian Street deed onderzoek naar
plattelandsgemeenschappen in Iran, stelde vast dat men voor het communiceren met anderen
gebruik maakten van heel verschillende media, ook al beheersen ze die media niet individueel,
daarbij hing het communicatiemedium af van het beoogde effect, verschillende gesprekspartners en
verschillende omstandigheden vragen om verschillende communicatiemedia: bv. communicatie met
naburig dorp via tolk, maar communicatie met ministerie van landbouw communicatie a.d.h.v. brief
waarvoor ze een geletterde persoon inschakelden, was ook het geval in middeleeuwse samenleving,
stapt af van idee dat mensen moeten kunnen lezen en schrijven en dat voldoende mensen moeten
gealfabetiseerd zijn om te kunnen spreken van een geletterde samenleving
Accent op maatschappelijke factoren: historici wijzen erop dat maatschappelijke verhoudingen en
structuren, beschikbaarheid van menselijk en economisch kapitaal belangrijk zijn,
dorpsgemeenschappen die moeten worstelen om te overleveren gaan weinig geschreven bronnen
nalaten, wanneer elites in samenleving intensief gebruik maken van geschreven woord gaat dat
effect hebben op lagere bevolking, lagere bevolking moet gebruik maken om te communiceren met
elite, toename geschreven woord in rechtspraak e.d., ook in onderwijs met universiteiten met
handboeken waarbij studenten blijven gebruik maken van het geschreven woord
Accent op materiële en technische factoren: materiële ontwikkelingen zoals beschikbaarheid en
kostprijs van bepaalde materialen, door oprukkende moslims wordt papyrustoevoer uit Egypte
afgesneden, overschakeling op perkament en vanaf 12 e eeuw papier technische ontwikkelingen zoals
uitvinding van de boekdrukkunst, artisanale ontwikkelingen zoals professionalisering van de
boekproductie in de late middeleeuwen
Houding van de mens t.a.v. rol van het schrift in informatieoverdracht en informatiebewaring: grote
verschillen van bewaring naargelang type informatie, maatschappelijk en cultureel belang, periode
e.d., hoe houdbaar is een middeleeuwse tekst in de middeleeuwen? Grote verschillen op basis van
pragmatische criteria (hoelang nodig en relevant) en ideologische criteria (relevantie voor
samenleving, bv. boekenverbranding)
Bias van ons modern perspectief: bewaringsfactoren en selectiecriteria: accidenteel verlies van
bronnen door menselijke en niet-menselijke factoren, impact percepties en selectiekeuzes van
middeleeuwers en latere generaties tot einde Ancien Regime en daarna, vandaag focussen historici
enkel op nog beschikbare bronnen, er is weinig bekend over wat verloren is, te weinig aandacht voor
de rol van orale communicatie, de interactie tussen orale en geschreven communicatie e.d.,
gevaarlijk voor onderzoek want men houdt enkel rekening met een fractie van de bronnen die ooit
bestonden, moderne waarnemers zijn geconditioneerd om het geschreven woord te zien als een
voorwaarde voor het verwerken en doorgeven van complexe informatie
2
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur VitaleLori. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €8,99. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
Peut-on faire confiance à Stuvia ?
4.6 étoiles sur Google & Trustpilot (+1000 avis)
62890 résumés ont été vendus ces 30 derniers jours
Fondée en 2010, la référence pour acheter des résumés depuis déjà 14 ans