Plichtenleer
Recht en ethiek
1. Inleiding
Recht en ethiek hebben een grote overlapping, maar
verschillen toch wel van elkaar. Grote doorsnede tussen recht en ethiek: veel regels die tot
ethiek horen, maar ook veel puur reglementaire regels. Niet altijd evident om te weten waar
de grens is waarbij je de regels van ethiek volgt, maar toch nog binnen het recht blijft.
1.1. Deontologie
Belangrijk om te spreken van deontologie: ‘professional ethics’ of toegepaste ethiek,
letterlijk vertaald als plichtenleer (in een bepaald beroepskader). Het leidt tot dagelijks besef,
het ethisch handelen dat in kleinigheden zit.
2. Het recht
2.1. Definitie van het recht
Het recht is een geheel van regels in een bepaalde maatschappij op een
bepaald ogenblik opgelegd door een daartoe bevoegde overheid en het zijn
regels die afdwingbaar zijn.
2.1.1. Geheel van regels
Men spreekt van een gehaal van regels, gezien het niet de bedoeling is van te sprokkelen en
er niet één bepaling is. Maar het is een totaal, een geheel systeem dat het recht vormt.
1. In een bepaalde maatschappij op een bepaald ogenblik: dit wijst op het relatieve,
het veranderlijke, iets waar we aandacht aan moeten geven!
2. Door een daartoe bevoegde overheid opgelegd: rechtsregel die niet door een
bevoegde overheidsfunctie wordt opgelegd, behoort niet tot het recht en is onwettig.
3. Afdwingbare regel: indien het niet afdwingbaar is, dan is het slechts een
aanbeveling of een advies. Er kunnen dus straffen aan gekoppeld worden.
1
, 2.2. Rechtsbronnen
2.2.1. De Wet
De Wet is kort samengevat een schriftelijke weergave van een opgelegde rechtsregel die
algemeen geldig is.
Wetgeving bestaat op:
- Internationaal niveau
- Europese regelgeving
- De wetten van het federaal parlement
Decreten (gewesten en gemeenschappen)
- Ordonnantiën (Brussel Hoofdstedelijk Gewest)
- Koninklijke besluiten
- Beslissingen van provincies
- …
Dit is allemaal de wet in de brede betekenis, algemene rechtsregel met algemene
draagwijdte. De Wet is de voornaamste bron van recht, bij sommige rechtstelsels is dit de
rechtspraak.
2.2.2. Rechtspraak
Dit is de tweede bron van recht. Rechtspraak is het geheel van uitspraken van hoven en
rechtbanken. Zorgt voor de praktijk, de toetsing van hoe het recht wordt toegepast.
2.2.3. Rechtsleer
Het geheel van opvattingen. De academische aanpak, de theorie rond het recht zoals men
dit kent uit publicaties (tijdschriftartikelen, handboeken van wetbetrekkingen, monografieën).
Dit is dus de academische invalshoek.
2.2.4. De gewoonte
Deze bron kent minder en minder betekenis. Historisch heeft het enorm belang gehad. Er
zijn nog rechtstelsels die de gewoonte hanteren, maar nu is het bij ons in België een
ondergeschikte bron van recht geworden. Hier en daar wordt er soms nog naar verwezen.
Ook sprake van gewoonte verplichting tussen ondernemers om een factuur waarbij men het
niet eens is te protesteren, omdat deze anders geldt als een bewijs van de inhoud ervan.
2
, 2.2.5. Billijkheid (équité)
Er wordt hier en daar nog verwezen naar de billijkheid in de wetgeving. Dit is het instrument
om te remediëren wanneer het recht niet meer leidt tot rechtvaardigheid. De eerste taak
van de rechter is om de wet te volgen en toe te passen, maar wanneer deze leidt tot een
onrechtvaardige situatie, dan zal de rechter grijpen naar de billijkheid.
2.3. Scheiding der machten
Je hebt drie machten die zorgen voor dat ze elkaar stabiliseren: wanneer één macht te
sterk wordt, dan zullen de andere twee machten samenwerken om het evenwicht te
herstellen.
Internationale synoniemen: Triaspolitica De l’Esprit des Lois (Montesquieu), Checks and
Balances (controles en evenwichten), Triumviraat uit Oude Rome
2.3.1. Wetgevende macht
De wetgevende macht bepaalt de inhoud van de wetten en het recht in een land. Dit
wordt uitgevoerd door de koning en het parlement.
3
, 2.3.2. Uitvoerende macht
In de grondwet staat ‘alle macht gaat uit van de natie’ met de natie als bevolking. Wij
stemmen voor onze volksvertegenwoordigers die ons vertegenwoordigen in het parlement
en daar worden op wetten gestemd. Er wordt gezocht naar een regering om uitvoering te
kunnen geven aan deze wetten.
Dit is de uitvoerende macht en deze moeten meerderheid krijgen in het parlement. De
uitvoerende macht moet wel de wetten naleven:
- Bij een onenigheid dan kan er gestemd worden in het parlement en nagegaan
worden of deze regering nog over een meerderheid beschikt en eventueel tot
aftreden gedwongen worden.
- Wanneer de regering, uitvoerende macht de wet niet zou naleven t.o.v. de burgers,
dan kunnen deze zich wenden tot de rechterlijke macht. En hier wordt weer
nagegaan of de wet wordt toegepast in de praktijk.
2.3.3. Rechterlijke macht
De rechterlijke macht kan men budgettair corrigeren. De rechterlijke macht wordt al
eeuwenlang beperkt door een parlement dat onvoldoende budget ter beschikking stelt of de
uitvoerende macht (ministeries en justitie) die de rechterlijke macht onvoldoende invloed
laten uitoefenen.
Zo ontstaat er een systeem van evenwichten. Zo werkt ons rechtstelsel en alle Westerse
Parlementaire Democratieën hebben dit systeem geïncorporeerd.
4
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur MagalieLauwers. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €4,99. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
