HISTORISCHE CRIMINOLOGIE
Esmée Demuynck
2019-2020 VUB 1BA Criminologie
, 1. Algemeen
1.1. Geschiedschrijving
≠ verleden, wel beide verwijzing naar geschiedenis
= hetgeen dat historici schrijven over de geschiedenis, constructie van taal en tekst
1 werk = 1 visie op het verleden uit de zovele
Bepaalde groepen, gebeurtenissen zijn verborgen in de geschiedschrijving
Zonder nut
Niet perse nut nodig, kan voor bezigheid en status zijn van de historici
Verleden bestuderen omwille van zichzelf
Post-moderne historici: anything goes
= geschiedenis schrijven zijn verhalen, alle verhalen kunnen
! in geschiedschrijving kan niet alles
Geschiedschrijving is niet onschuldig, niet alle verhalen hebben dezelfde stem en impact
Gebruik en misbruik in het verleden: macht, controle en beïnvloeding
Geschiedenis toe-eigenen uit ideologische motieven
Nut 1: beschrijving
Voorkomen dat we vergeten, blijven waarschuwen voor het kwade
Lessen trekken en zien als voorbeeldfunctie
Welke lessen er getrokken worden is afhankelijk van de persoon en de tijdsgeest
Complexiteit blootleggen, mythes doorprikken en nuanceren gebeurt niet zomaar
Nut 2: verklaren
Via het verleden het heden beter begrijpen, uit studies verklaren
Ontwikkelingen ontdekken en verklaren: strijd van continuïteit versus verandering van het verleden
Inzicht in samenhang en proces besef van complexiteit kritisch zijn en stereotypen vermijden
Wat het verleden voor het heden bepaalt: indicatie van de toekomst
Wat niet bepaald is door het verleden is open voor keuze
Alles heeft een verleden, amper nieuwe problemen, er is wel een verandering die een nieuwe aanpak
vereist
Kritiek
- Historici zijn zelf niet 100% objectief, niet vrij van stereotypen en van vooroordelen
- Toekomstvoorspellingen zijn onmogelijk, hoogstens het schetsen van (on)mogelijke
scenario’s
- Opletten voor determinisme, er zijn steeds alternatieven mogelijk
1.2. Historici, feiten & interpretatie
De moeilijk relatie tussen feit en interpretatie is het kernprobleem in de geschiedschrijving
Verleden = feit, gebeurtenis =? Geschiedschrijving = verhaal
Is het feit wel hetzelfde als het verhaal?
Feit 1 bron 2 historicus 3 verhaal
1. Waarnemen en registreren = interpreteren
Als de historici zelf niet kan waarnemen met sporen werken
Alle mogelijk sporen of getuigenissen kunnen een bron zijn
1
, Elke bron is een uitspraak over het verleden
Deze interpretatie kan altijd anders gelezen worden
Bronnen kunnen misleidend of vervalst zijn
2. Beschadiging en ontbreking van bronnen
Kan in onleesbare taal zijn
3. Neerschrijven in boek: constructie van taal en tekst belemmert het denken
Andere verhalen zijn mogelijk, afhankelijk van achtergrond en de bril van de historici
Deze problemen zijn er en kunnen niet opgelost worden, daarom is het belangrijk dat we er bewust
van zijn en er zo goed mogelijk op letten
Geschiedschrijving is nooit 100% objectief, altijd verschil in waarneming en interpretatie
1.3. Falsa & bronnenmanipulatie
In alle tijden en in alle vormen is bronnenmanipulatie mogelijk
Zowel uit kwaad opzet als uit slordigheid kan dit voorkomen
Is moeilijk op te sporen, alles moet dubbel gecheckt worden
1.4. Historische bewijsvoering
- Kritisch zijn over bronnen, juxtapositie
Getuigenissen afwegen en de onafhankelijkheid van bronnen vergelijken
Opletten voor valkuilen: woord tegen woord, er moet bewijs zijn
- Redenering opbouwen
Falsificatietechniek Popper: hypothese of mogelijkheid is bewezen zolang het niet is
tegengesproken of ontkracht
Redenering in het negatieve: als de bron zwijgt kan dit mogelijks ook een betekenis hebben
Opzettelijk zwijgen: is dit betekenisvol? Het probleem is dat men uit vele redenen kan
zwijgen, is niet altijd even betekenisvol
- Bernheim, Langlois & Segnobos – 7 stappen voor bronnen in kritieke geschiedenis
2
, 2. Ontmoeting criminologen &
historici
2.1. Moeilijk huwelijk
Voordelen
- Historische criminologie werd erkend als subdiscipline
- Criminologen hebben waardevol historisch onderzoek verricht
- Interesse in geschiedenis van criminaliteit en fluctuaties
Nadelen
- Interdisciplinair werkt beperkt
- Voor criminaliteit moet historisch onderzoek meer doen dan het verleden onthullen, moet
bruikbaar zijn voor het heden
- Criminologen willen verklarende modellen ontwikkelen die het heden uitleggen en willen
anticiperen op wat waarschijnlijk zal gebeuren, futurisme
- Historici willen eerder de geschiedenis en gebeurtenissen erin begrijpen
- Criminologen zijn tegen het hol empirisme, ze hebben een theoretisch kader nodig
- Criminologen krijgen amper geschiedenis doorheen de opleiding, daarom ook moeilijk om
achtergrondinformatie te geven
- Bij criminologen is de volgorde van de gebeurtenissen ondergeschikt aan de concepten
- Historici puzzelen eerder verhalen samen dan criminologen om een hypothese te toetsen
- Werkwijzen en opbouw van bewijs zijn verschillend
2.2. Chronocentrisme in de criminologie
= bepaalde focus leggen op een bepaald tijdvak
Criminologen negeren systematisch alle studies die ouder zijn dan 15j in onderzoeken
De meerderheid verwijst naar recente literatuur
Rock: het overgewicht van jonge studies heeft te maken met terechte weerlegging of
aanvulling van verouderde of te simplistische theorieën of door verschuivingen in de
aandachtspunten, men doet alsof een concept nieuw is terwijl er al lang een debat over
gaande is
Morson: opvattingen hebben op niets betrekking maar zijn toch een krachtig idee dat de
hedendaagse kennis superieur is aan die uit het verleden
Alhoewel rechtlijnige stijgende rechte over kennis een illusie is
Nieuwer = beter & ouder= versleten?
2.3. Stand van het historisch-criminologisch onderzoek
Vroege studies voor WO II en de moralisering
Whig Histories waren de eerste ‘professionele’ studies
Problemen bekijken vanuit een harde en moraliserende bril door liberale Britse denkers en
hervormers deze werken hervormingen uit in de vroege 20 e eeuw
Evolutie in het modelsystemen van inefficiënt en wreedaardig naar steeds humaner systeem
Mijlpalen: afschaffing lijfstraffen, cellulaire gevangenis, geüniformeerde politie,…
Kritiek op degene die ontwikkelingen (terecht) tegenwerkten
Moderniseringsdenken, onkritisch en moraliserend
Wetenschappelijke historische studie van criminaliteit en straf
3
Esmée Demuynck
2019-2020 VUB 1BA Criminologie
, 1. Algemeen
1.1. Geschiedschrijving
≠ verleden, wel beide verwijzing naar geschiedenis
= hetgeen dat historici schrijven over de geschiedenis, constructie van taal en tekst
1 werk = 1 visie op het verleden uit de zovele
Bepaalde groepen, gebeurtenissen zijn verborgen in de geschiedschrijving
Zonder nut
Niet perse nut nodig, kan voor bezigheid en status zijn van de historici
Verleden bestuderen omwille van zichzelf
Post-moderne historici: anything goes
= geschiedenis schrijven zijn verhalen, alle verhalen kunnen
! in geschiedschrijving kan niet alles
Geschiedschrijving is niet onschuldig, niet alle verhalen hebben dezelfde stem en impact
Gebruik en misbruik in het verleden: macht, controle en beïnvloeding
Geschiedenis toe-eigenen uit ideologische motieven
Nut 1: beschrijving
Voorkomen dat we vergeten, blijven waarschuwen voor het kwade
Lessen trekken en zien als voorbeeldfunctie
Welke lessen er getrokken worden is afhankelijk van de persoon en de tijdsgeest
Complexiteit blootleggen, mythes doorprikken en nuanceren gebeurt niet zomaar
Nut 2: verklaren
Via het verleden het heden beter begrijpen, uit studies verklaren
Ontwikkelingen ontdekken en verklaren: strijd van continuïteit versus verandering van het verleden
Inzicht in samenhang en proces besef van complexiteit kritisch zijn en stereotypen vermijden
Wat het verleden voor het heden bepaalt: indicatie van de toekomst
Wat niet bepaald is door het verleden is open voor keuze
Alles heeft een verleden, amper nieuwe problemen, er is wel een verandering die een nieuwe aanpak
vereist
Kritiek
- Historici zijn zelf niet 100% objectief, niet vrij van stereotypen en van vooroordelen
- Toekomstvoorspellingen zijn onmogelijk, hoogstens het schetsen van (on)mogelijke
scenario’s
- Opletten voor determinisme, er zijn steeds alternatieven mogelijk
1.2. Historici, feiten & interpretatie
De moeilijk relatie tussen feit en interpretatie is het kernprobleem in de geschiedschrijving
Verleden = feit, gebeurtenis =? Geschiedschrijving = verhaal
Is het feit wel hetzelfde als het verhaal?
Feit 1 bron 2 historicus 3 verhaal
1. Waarnemen en registreren = interpreteren
Als de historici zelf niet kan waarnemen met sporen werken
Alle mogelijk sporen of getuigenissen kunnen een bron zijn
1
, Elke bron is een uitspraak over het verleden
Deze interpretatie kan altijd anders gelezen worden
Bronnen kunnen misleidend of vervalst zijn
2. Beschadiging en ontbreking van bronnen
Kan in onleesbare taal zijn
3. Neerschrijven in boek: constructie van taal en tekst belemmert het denken
Andere verhalen zijn mogelijk, afhankelijk van achtergrond en de bril van de historici
Deze problemen zijn er en kunnen niet opgelost worden, daarom is het belangrijk dat we er bewust
van zijn en er zo goed mogelijk op letten
Geschiedschrijving is nooit 100% objectief, altijd verschil in waarneming en interpretatie
1.3. Falsa & bronnenmanipulatie
In alle tijden en in alle vormen is bronnenmanipulatie mogelijk
Zowel uit kwaad opzet als uit slordigheid kan dit voorkomen
Is moeilijk op te sporen, alles moet dubbel gecheckt worden
1.4. Historische bewijsvoering
- Kritisch zijn over bronnen, juxtapositie
Getuigenissen afwegen en de onafhankelijkheid van bronnen vergelijken
Opletten voor valkuilen: woord tegen woord, er moet bewijs zijn
- Redenering opbouwen
Falsificatietechniek Popper: hypothese of mogelijkheid is bewezen zolang het niet is
tegengesproken of ontkracht
Redenering in het negatieve: als de bron zwijgt kan dit mogelijks ook een betekenis hebben
Opzettelijk zwijgen: is dit betekenisvol? Het probleem is dat men uit vele redenen kan
zwijgen, is niet altijd even betekenisvol
- Bernheim, Langlois & Segnobos – 7 stappen voor bronnen in kritieke geschiedenis
2
, 2. Ontmoeting criminologen &
historici
2.1. Moeilijk huwelijk
Voordelen
- Historische criminologie werd erkend als subdiscipline
- Criminologen hebben waardevol historisch onderzoek verricht
- Interesse in geschiedenis van criminaliteit en fluctuaties
Nadelen
- Interdisciplinair werkt beperkt
- Voor criminaliteit moet historisch onderzoek meer doen dan het verleden onthullen, moet
bruikbaar zijn voor het heden
- Criminologen willen verklarende modellen ontwikkelen die het heden uitleggen en willen
anticiperen op wat waarschijnlijk zal gebeuren, futurisme
- Historici willen eerder de geschiedenis en gebeurtenissen erin begrijpen
- Criminologen zijn tegen het hol empirisme, ze hebben een theoretisch kader nodig
- Criminologen krijgen amper geschiedenis doorheen de opleiding, daarom ook moeilijk om
achtergrondinformatie te geven
- Bij criminologen is de volgorde van de gebeurtenissen ondergeschikt aan de concepten
- Historici puzzelen eerder verhalen samen dan criminologen om een hypothese te toetsen
- Werkwijzen en opbouw van bewijs zijn verschillend
2.2. Chronocentrisme in de criminologie
= bepaalde focus leggen op een bepaald tijdvak
Criminologen negeren systematisch alle studies die ouder zijn dan 15j in onderzoeken
De meerderheid verwijst naar recente literatuur
Rock: het overgewicht van jonge studies heeft te maken met terechte weerlegging of
aanvulling van verouderde of te simplistische theorieën of door verschuivingen in de
aandachtspunten, men doet alsof een concept nieuw is terwijl er al lang een debat over
gaande is
Morson: opvattingen hebben op niets betrekking maar zijn toch een krachtig idee dat de
hedendaagse kennis superieur is aan die uit het verleden
Alhoewel rechtlijnige stijgende rechte over kennis een illusie is
Nieuwer = beter & ouder= versleten?
2.3. Stand van het historisch-criminologisch onderzoek
Vroege studies voor WO II en de moralisering
Whig Histories waren de eerste ‘professionele’ studies
Problemen bekijken vanuit een harde en moraliserende bril door liberale Britse denkers en
hervormers deze werken hervormingen uit in de vroege 20 e eeuw
Evolutie in het modelsystemen van inefficiënt en wreedaardig naar steeds humaner systeem
Mijlpalen: afschaffing lijfstraffen, cellulaire gevangenis, geüniformeerde politie,…
Kritiek op degene die ontwikkelingen (terecht) tegenwerkten
Moderniseringsdenken, onkritisch en moraliserend
Wetenschappelijke historische studie van criminaliteit en straf
3
