Resume
Samenvatting sociologie en rechtssociologie
- Établissement
- Vrije Universiteit Brussel (VUB)
Deze samenvatting is volledig gebaseerd op de hoorcolleges en niet zozeer op de handboeken. Hiermee ben ik ook geslaagd voor het examen.
[Montrer plus]
1 vérifier
Par: poopiemoopie • 1 année de cela
what a bad summary! written in super bad Dutch
Par: lawstudentatVUB • 10 mois de cela
Yes, my Dutch is “super” bad, that's why I'm on my Master:) Thanks for your review, though.
Aperçu du contenu
Academiejaar 2020 – 2021 lawstudentatvub@outlook.com Bachelor 1Samenvatting – Sociologie en rechtssociologie (semester 1)
A. Legende
Fluogroen = tussentitels (PowerPoint)
Fluogeel = belangrijke personen die aan bod komen gedurende het college
Fluorood = oude teksten die behandeld worden tijdens de les
B. Week 3: Wat is rechtssociologie?
Wat is recht?
Juristen
Een geheel van regels die neerslag vinden in de (formele) bronnen van het recht (algemene
principes, wetten, gewoonten…). Deze regels vertonen een zekere systematiek (vnl. hiërarchie).
Er is uiteraard ook een zekere consistentie tussen de regels. Deze regels vinden toepassing in de
praktijk van rechtspraak (rechters°) en rechtsleer (rechtstheorie°).
Filosofen (natuurrecht)
Het begrip “natuurrecht” verwijst voornamelijk naar de periode van Verlichting waarbij het recht
vooral wordt samen gezien met moraliteit en ethiek (= ideaalbeeld1). Hier gaat het in
tegenstelling tot de juristen niet om een consistent systeem, maar gaat vooral over wat het recht
zou moeten zijn in de maatschappij rekening houdend met de moraal.
Sociologen
De visie van de sociologen verschilt enorm van de juristen en de filosofen. Hier gaat het ook om
een geïdealiseerd beeld van wat het recht zou moeten zijn (wat is het geldende recht?). Het
recht wordt eerder aangenomen als een sociaal fenomeen, nl. er ontstaan twee perspectieven
vanuit de visie van de maatschappij over het recht (hoe functioneert recht in de maatschappij?).
Enerzijds heeft recht te maken met maatschappelijke controle uitgeoefend door de
systematische aanwending van macht2, dit is het nauwe perspectief, anderzijds wordt recht
gezien als een geheel van collectieve gedragingen en normen die het sociaal leven structureren,
dit is het brede of het sociologische perspectief.
1
Een systeem van waarden en principes die het sociale leven moeten structureren.
2
D.w.z. reguleren en kanaliseren van een welbepaalde macht in een welbepaalde samenleving.
1
,Academiejaar 2020 – 2021 lawstudentatvub@outlook.com Bachelor 1
Law in books vs Law in action
Roscoe Pound (1870 – 1964): hij was een kritische jurist uit de V.S. die in het begin van de 20ste
eeuw functioneerde. Zijn studie was voornamelijk gericht op de wederzijds beïnvloeding van
recht en samenleving. Naar aanleiding hiervan schreef hij dus het boek met als titel “Law in
books and Law in action”.
Law in the books verwijst dan naar het juridische perspectief waarbij men het recht gebruikt om
een juridisch probleem op te lossen als een soort van een puzzel. Juristen moeten allicht een
bepaalde puzzel oplossen binnen een set spelregels die ze juist terugvinden in rechtsbronnen.
Law in action is eerder praktisch gericht en zegt meer over het bestaan van het recht in facto.
Hierbij komen veel andere factoren een rol spelen. Het functioneren van juridische instituties in
de maatschappij, de structuren en personen van het recht in de maatschappij en het recht in
praktijk.
Law in the books Law in action
Wetteksten Totstandkoming3
Vonnissen Functioneren van juridische instituties4
Bevoegdheden Effecten
Argumenten Praktijken
Oplossing Probleem
Rechtssociologie
Nick Huls ( - ): hij is een hoogleraar Rechtssociologie aan de Universiteit van Leiden. Hij
definieerde het begrip “Rechtssociologie” als volgt; “Rechtssociologie is een empirische
discipline5 waarin het recht wordt opgevat als een sociaal verschijnsel, als product van
menselijke interactie”. De term “empirisch” betekent met andere woorden waarneming op basis
van echt bestudeerbare bronnen en theorieën. Het recht wordt opgevat als een sociaal
verschijnsel, maar niet noodzakelijk een moreel verschijnsel. Het is ook niet primair een juridisch
verschijnsel, maar eerder dus een sociaal verschijnsel. Om het sociaal verschijnsel te bestuderen
moeten we met andere woorden de empirische methode gebruiken. Rechtssociologie is kortom
een zoektocht naar hoe “het recht” betekenis krijgt in de maatschappij, door te kijken naar
achterliggende context bij totstandkoming en effecten.
In de sociologie en rechtssociologie kijken we naar de wisselwerking tussen recht en
maatschappij. Die wisselwerking gaat verder twee kanten op, enerzijds de invloed van de
maatschappij op het recht, dus de sociale productie, anderzijds de invloed van het recht op de
maatschappij, dus de sociale werking.
3
Het Parlement
4
Alleen de uitspraak zelf is een slechte wijze om geen goede afspiegeling omdat het daadwerkelijk zich voltrekt in
een juridisch proces. Men neemt een beslissing met een motivering, maar die motivering is niet echt een goede
weerspiegeling van alles dat zich hebben afgespeeld binnen dat proces.
5
Kijken naar de sociale verschijnselen die ze willen bestuderen via interviews, survey…
2
,Academiejaar 2020 – 2021 lawstudentatvub@outlook.com Bachelor 1
Sociale productie van het recht (dieper)
Alle sociale factoren en actoren die relevant worden geacht voor de totstandkoming van het
recht. Eerst hebben we de interne formele bronnen van het recht zoals wetgeving, rechtspraak,
doctrine, gewoonterecht en algemene rechtsbeginselen. Daarnaast hebben we ook de
maatschappelijke bronnen van het recht (zie verder).
1. Politieke machtsverhoudingen: over de totstandkoming van het recht (klassiek)
= Recht is in belangrijke mate een product van bestaande politieke besluitvormingsprocessen in een
land. Publieke machtsfactoren zijn politieke partijen (parlementsleden°), bestuurders en ambtenaren
(minder aandacht in de maatschappij, maar veel invloed op de totstandkoming van het recht). Naast
de publieke machtsfactoren bestaan er ook private machtsfactoren zoals het bedrijfsleven (lobbyen°),
vakbonden (consumentenrechtenorganisaties°) en milieuorganisaties. Tot slot heeft internationale
politiek (EU°) een cruciale rol in ons land. De vrijheid van de wetgever wordt als dusdanig beperkt
door het internationaal recht.
2. Economisch – technologische ontwikkelingen (klassiek sociologisch)
= Hier speelt de rol van de economie een aanzienlijke rol in het ontstaan van het recht. Vanuit zo’n
perspectief gaat men dan bijvoorbeeld kijken naar het economisch systeem van een land en de
verschillende rechtssystemen van diverse landen met elkaar vergelijken. In België spreekt men van
een kapitalistische productiewijze die doorgaans een bepalende factor is voor contract en eigendom,
vrijemarkteconomie en multinationals. Het is aldus niet alleen de economie die invloed heeft op het
wetgevingsproces, maar ook grote technologische vooruitgang vindt plaats in onze samenleving.
Sommige technologische theorieën/uitvindingen moeten gereguleerd worden omdat ze gevaarlijk
kunnen zijn voor de samenleving, denk maar aan nucleaire technologie en chemisch gebaseerde
technologie bij voorkeur. Soms kan dat misschien met digitale technologie een invloed hebben op
onze maatschappij, doorgaans op het recht.
3. Juridische professionals (klassiek)
= Reeds hebben we gezien dat er formele bronnen van het recht zijn die een grote rol spelen in het
wetgevingsproces, maar men kan ook sociologisch gaan kijken naar elk van die instituties. Om te
beginnen hebben we de rechtspraak zoals aangegeven door R. Pound (20ste eeuw). Er mag niet te
formalistisch gekeken worden naar het recht, niet te idealistisch (natuurrechtsfilosofen°), maar er
moet wel gekeken worden naar het recht in praktijk. We kunnen spreken van wetgeving, maar wat ze
precies inhouden kan weleens vreemd blijven. Een wet wordt door een rechter toegepast in een
bepaalde casus. Dit zorgt er dus voor dat recht een betekenis krijgt. Uiteraard kan het ook gaan over
hoe een rechtbank is georganiseerd in haar geheel, hoe de rechterlijke macht effectief functioneert en
wat het profiel van een welbepaalde rechter is (werklast°). Vervolgens hebben we ook de advocatuur.
We zien duidelijk dat advocatuur ook redelijk veranderd is doorheen de tijd. Van de ene kant hebben
we te maken met een te commerciële kijk op de advocatuur en de rol van de internationale kantoren
(zich vestigen in bepaalde landen) is daarbij heel belangrijk. Dat is dus eveneens een thema van
onderzoek. Ten laatste hebben we het over de rol van de ambtenaren op het recht.
4. Rechtsopvattingen burgers (klassiek)
= Een klassieke stelling die deze factor helpt te onderbouwen is “iedereen wordt geacht de wet te
kennen”. Men mag zich bijvoorbeeld niet schuilen als men een misdaad heeft gepleegd. Uiteraard is
deze stelling een fictie in de realiteit. Er is zoveel recht in de maatschappij dat zelfs de meest
3
, Academiejaar 2020 – 2021 lawstudentatvub@outlook.com Bachelor 1
gespecialiseerde juristen niet alle recht gaan kennen of zelfs niet gaan kunnen opvolgen, laat staan
een gewone burger. Naar aanleiding hiervan zal er een rechtssociologisch onderzoek gedaan worden
naar de kennis die de burgers hebben over het recht, opvattingen over het functioneren van de
instituties van de rechtsstaat en het vertrouwen in het recht als oplossing voor geschillen juridisch van
aard. Bovendien hebben de burgers ook invloed op het recht via opeisingen (vraagzijde°), via de
verkiezingen en via de demonstraties. Tot slot de rechtscultuur dat los wordt gezien van juridische
instituties, maar wél een bepaalde invloed uitoefenen op het recht. D.w.z. dat de gebruiken van
verschillende culturen bepalen hoe ze omgaan met het recht. Die cultuur wordt goed zichtbaar als
men het recht en instituties (aanbodzijde°) van één land gaan vergelijken met die van een ander land.
In welke zin heeft men het recht nodig om bepaalde conflicten op te lossen?
Sociale werking van het recht (dieper)
De effecten van het recht op de maatschappij zijn met tweeledig karakter. Enerzijds heeft de
wetgever een bepaald idee over wat ze willen bereiken met het recht, dus de bedoelde effecten.
Anderzijds laat onderzoek ook zien dat er ook veel onbedoelde effecten ontstaan (zie verder).
Dat zijn effecten waarmee de wetgever helemaal geen rekening heeft gehouden opdat het recht
kan worden gerealiseerd.
In het begin hebben we al één assumptie gezien, nl. dat iedereen geacht wordt de wet te
kennen. Het is dus één idee over het recht. Een tweede nieuwe assumptie is dat iedereen geacht
wordt de wet te gehoorzamen. Deze assumpties zijn zeer algemene aannames over het recht die
nuttig zijn, maar deze stemmen niet altijd geheel overeen met de maatschappij. Naar aanleiding
hiervan heeft de sociologie andere vragen gesteld met betrekking tot de sociale werking van het
recht. Die vragen luidt als volgt; “Langs welke wegen neemt de burger kennis van het recht? Wat
is de rol van de sociale verbanden en instituties op de effecten van het recht?”
Onbedoelde gevolgen van de wetten;
1. Anti – instrumentalisme
= Een andere term voor onbedoelde gevolgen is “het intentionalisme”, vnl. de intenties van de
wetgever. Vaak hebben wetten geheel andere gevolgen die oorspronkelijk bedoeld waren. Denk maar
aan Law in the books (= de wetgever heeft een welbepaald idee over het recht) vs Law in action. De
bedoeling is om te bepalen of een wet wél effectief is geweest, m.a.w. doet de wet wat hij beoogd
wordt te doen? Of heeft die allemaal zijeffecten.
2. Hoe bereikt het recht de burger?
= Een klassiek antwoord vanuit het recht is het Staatsblad. Na de publicatie wordt iedereen gebonden
door het bestaan van het recht. Wie leest er nou het B.S.? Zelfs niet alle juristen lezen dat, laat staan
de gewone burgers! Hieruit kunnen we dus concluderen dat het B.S. niet een goede manier is van het
recht te kennen, of beter gezegd, geacht worden te kennen.
Een ander antwoord is bijvoorbeeld contracten. Bij aankoop van goederen en diensten worden bij
voorkeur contracten gesloten tussen de koper en de verkoper.
Daarnaast zijn er ook Terms and Conditions. Als men gebruik wil maken van een nieuwe dienst, dan
moet men deze T&C aanvaarden. Dit is ook niet echt een goede manier om te bewijzen dat men de
rechten en plichten kent.
4
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur lawstudentatVUB. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €22,69. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
Peut-on faire confiance à Stuvia ?
4.6 étoiles sur Google & Trustpilot (+1000 avis)
72042 résumés ont été vendus ces 30 derniers jours
Fondée en 2010, la référence pour acheter des résumés depuis déjà 14 ans