1. methodisch handelen
1. Wat is methodisch handelen
Methode => meta hodos => ‘de weg waarlangs’
Methodisch handelen = op een vaste doordachte manier handelen om een bepaald doel te bereiken.
Kenmerken van methodisch handelen
Met methodisch werken wordt bedoeld dat de begeleider handelt op een ... manier:
- Doelgericht: doel gericht op ontwikkeling/handhaving van de cliënt, moeten belang bij hebben
- Situaties gericht op ontwikkeling: je wil de cliënt allerlei zaken aanleren
Vb: ouders vaardigheden aanleren die helpen bij ouderschap
- Situaties gericht op handhaving: je wil zorgen voor stabiliteit en comfort bij cliënt
- Bewust: niet louter intuïtief, over nagedacht, je vraagt je af welke invloed jouw gedrag heeft
- Systematisch: stap voor stap
- Procesmatig: volgens plan, bijsturen waar nodig
Ons professioneel opvoeden verschilt van normaal opvoeden: vertrekt vanuit een vraag van de cliënt.
-> Hieruit worden SAMEN met cliënt doelstellingen opgesteld waar SAMEN aan gewerkt zal worden.
Visies die methodisch handelen illustreren: orthopedagogiek is een handelingswetenschap/ doeners
- Ter Horst: POS vraagt om actie en perspectief bieden
- Kok: vraagstellingstype vraagt om actie, gaat over gehele functioneren van kind en opvoeding
- Broekaert: orthopedagogiek als handelingswetenschap
We vertrekken van handelen met cliënt (SAMEN) en moeten daar ook steeds naar terugkeren. Er is
een voortdurende wisselwerking tussen theorie en handelen in praktijk: niet boekje volgen
2. Werken met doelen
Je werkt met ondersteuningscraag; handelen stem je hierop af
-> In intake-gesprek: wie is de persoon? Wat is zijn vraag? Hoe kan je hem het beste ondersteunen?
Doelgroep-analyse: doelgroep – die mensen, die we in ons werk bedoelen te bereiken – leren kennen,
hierdoor kun je je ondersteuning beter aanpassen aan de doelgroep
-> Belangrijk! Je mag mensen niet in een vakje duwen, vraagt een geïndividualiseerde aanpak
Functionele relatie aangaan: nabij zijn, maar toch een afstand bewaren (geen persoonlijke relatie)
3. Plannen, uitvoeren, evalueren en bijsturen = regulatieve cyclus (Na beeldvorming)
§ Plannen
Er zijn verschillende soorten plannen
- Instellingsplan/beleidsplan: beschrijft visie, doelstelling, etc. van de gehele organisatie
- Afdelingsplan: concreter voor kleinere doelgroep: ingaan op agogische doelen en werkzaamheden
die op de afdeling plaatsvinden om de doelen te bereiken
Vb in rusthuis speciaal plan voor afdeling dementie
- Individueel handelingsplan: beschrijft nog concreter voor een individu
-> Begeleider maakt dit samen met cliënt + met context eventueel
- Activiteitenplan: Over wie gaat het? Waarom die activiteit? Welke handeling is er?
,§ Uitvoeren
Belang van begeleidingsstijl! -> Afhankelijk van de context
- Democratisch: groepsbeslissingen, cliënt verdeeld werk, begeleider doet mee als groepslid
- Autoritair: opvoeder bepaalt en doet zelf niet mee
- Laisser-faire: opvoeder neemt stapje terug en kijkt toe, zelf geen inbreng
§ Evalueren
- Productevaluatie: heb je doel bereikt?
- Procesevaluatie: aspecten van methodisch handelen overlopen
-> Door deze 2 conclusies: bijsturen van plan
§ Bijsturen (eventueel)
Niet enkel doel, maar ook manier van werken of beeldvorming moet soms bijgestuurd worden
, 2. Handelingsplanning binnen het hulpverleningsproces
1 Inleiding
Sinds jaren ’80 is handelingsplanning een centraal begrip binnen de orthopedagogiek.
-> We gaan van een handelingsplanning (proces) tot een handelingsplan (product)
- Handelingsplanning als proces: cyclisch proces, verraadt veel over visie waaruit men werkt.
-> Iedere voorzining moet procedure van handelingsplanning hebben dat uniform is voor
iedereen vb eerst intake gesprek, dan verder individueel werken
- Handelingsplan als product: fase van handelingsplanning dat is uitgeschreven
-> Voorzieningen worden geëvalueerd op basis van dit plan
-> Mogelijke andere termen zijn dan:
- zorgplan: medische visie
- behandelingsplan: medisch-therapeutische visie vb psychiatrie
- hulpverleningsplan: therapeutische visie
- ondersteuningsplan: support-denken/emancipatorische visie
2 Definitie
“Handelingsplanning is het gebeuren in de instelling waarbij functionarissen zich beraden over de manier waarop
de leefsituatie van hun cliënten verbeterd kan worden ten gevolge van hun eigen optreden naar die cliënten toe”
- Permanent gebeuren: cyclisch proces dat nooit stopt op een dynamische manier
- Instelling: ambulante hulpverlening, verschillende hulpverleningsvormen
- Functionarissen: wie is verantwoordelijk voor het handelingsplan: enkel deskundigen
3 Modellen
- Deskundigheidsmodel (Psycholoog, Psychiater, Orthopedagoog)
- Betrokkenheidsmodel (Persoon binnen voorziening die nauwst betrokken is met de cliënt)
-> Achteraf terugkoppelen aan cliënt
- Participatiemodel (Cliënt centraal, samen met alle betrokkenen, ik-vorm of vanuit zijn naam)
- Leefsituatie
Kind à degene de begeleid wordt
Opvoeder à zij die de begeleiding uitvoeren
Situatie à context waarin de begeleiding plaatsvindt.
- Eigen optreden (van de cliënt) (SAMEN handelen – kwaliteitsvol, methodisch, planmatig handelen)
Gevaar bij opstellen plan: enkel over cliënt zijn probleem. Er moeten 3 variabelen aanwezig zijn:
- K-variabele: diegene die begeleid wordt
- O-variabele: zij die begeleiding uitvoeren
- ST-variabele: de volledige situatie en context
Samen aan de slag: p 11-13; verschillende actoren in het ondersteuningsplanningsproces
- Persoon: staat centraal en is actief betrokken, gebaseerd op noden en wensen
- Proxy: iemand die gedurende lange tijd in nauw contact staat. ouder, begeleider, persoonlijke assistent
- Vraagverduidelijker: verhelderen van wensen en noden
- Planner: ondersteuningsvormen in kaart brengen en plan opstellen
- Coördinator: bewaakt en evalueert ondersteuningsproces = de trajectbegeleider
- Steungroep: actief betrokken in opmaak van doelen
-> Alle rollen moeten volbracht zijn: iemand kan meerdere rollen opnemen!
, 3 Plaats van handelingsplanning binnen hulpverleningsproces
Het hele hulpverleningsproces kunnen we onderverdelen in verschillende procesfasen.
§ Procesfase 1: Hier wordt het probleem gesteld of gesignaleerd. Dit kan door de cliënt zelf zijn,
maar ook door anderen in zijn netwerk.
§ Procesfase 2: De probleemanalyse. Nagaan wat er aan de hand is: onderliggende problemen die
de cliënt niet meteen vertelt. Cruciaal om te komen tot de echte ondersteuningsvraag.
§ Procesfase 3: Hier ontwerpen we een hulpaanbod (Tijdens intakegesprek)
We onderscheiden verschillende stappen:
- Een duidelijke formulering van de hulpvraag/hulpvragen: anders verkeerd hulpverleningstraject
- Indicatiestelling: welke vorm van hulpverlening kan helpen? Aan wie? Waar? Hoelang?
4 Een cyclisch proces
Hulpverlening = probleem – probleemanalyse – hulpaanbod
Handelingsplanning is een cyclisch proces met een aantal fasen.
-> Broekaert & Van Hove: Beeldvorming – planning – handelen – evalueren
-> Knorth & Smith: Diagnostiek – besluitvorming – planning en uitwerking – evaluatie
In beide modellen vinden we volgend patroon van Taylor & Devine terug
-> Assessment – planning – implementatie – evaluatie
! Men moet steeds terug kunnen gaan naar vorige fase.
5 Bespreking van de verschillende fasen van de regulatieve cyclus van Strien
-> Altijd vanuit participatiemodel: perspectief van cliënt nooit uit het oog verliezen!!
5.1 Fase 1: beeldvorming
! Proces van beeldvorming stopt nooit! Binnen ontwikkelingsproces geregeld bijsturen
! Zoveel mogelijk beroep doen op cliënt en/of vertegenwoordigers: participatiemodel
DOEL: Wie is de cliënt? Wat is zijn ondersteuningsvraag? -> Zo accuraat en breed mogelijk beeld
WAAR HAAL JE INFORMATIE? ->> Alles vanuit perspectief cliënt!
- Eigen observaties of evaluaties bij activiteiten
- Overleg met collega’s (begeleiders maar ook andere disciplines)
- Gesprekken met de cliënt, familie, vrienden, naaste betrokkenen
- Informatie die reeds aanwezig (zoals dossier met intakegegevens, anamnese, etc.)
Mogelijk richtschema
- Ontwikkelingsgeschiedenis; ingrijpende gebeurtenissen zoals verhuis, overlijden, hulpverlening
- Medische gegevens: diagnoses (wie, wanneer, op welke manier) -> Door arts!
- Paramedische gegevens: therapie, kinesist, ergo, logo etc.
- Sociale context: gezinssysteem, netwerk
- Huidig niveau van functioneren: cognitief, schools, motorisch, werk, wonen, vrijetijdsbesteding
- Toekomstperspectief: subjectief, kijken naar dromen, ook bij minder mondige mensen!
5.2 Fase 2: plannen = formuleren van doelstellingen en opmaken actieplannen
Langetermijndoelstelling (LTD)
- Zo concreet en observeerbaar mogelijk
- Plaats een tijdsindicatie vb tegen september 2022
- Positief geformuleerd (wat we verwachten dat hij WEL zal kunnen)
- Vanuit het perspectief van de cliënt (IK zal … kunnen)
- Verdeeld in deelstappen = korte termijn doelen
