Personen en familierecht
Hoofdstuk 1: wat is personen en familierecht
Algemeen personen R: van toepassing op alle personen
Bijzonder personen R: van toepassing op bijzondere categorieën van personen (bv:
minderjarigen, meerderjarige beschermde personen…)
Verticaal familie R: verticale relaties (afstammingsband, gezags-relatie)
Horizontaal familie R: horizontale relatie partners (samenwoningsrelaties en beëindiging)
Definitie persoon: juridische persoonsbegrip valt samen met het biologische. Elk mens is
vanaf zijn geboorte (Art 44 BW) tot aan zijn overlijden (art 56 BW) een persoon.
Natuur: vier kwadranten van de families: seks, voortplanting, paarvorming, ouderschap
- Mensenkinderen: bij hun geboorte zijn ze niet in staat om zelf en zelfstandig te leven. Ze
zijn van nature afhankelijk van anderen. Hiernaast heeft men ook de culturele
afhankelijkheid. Kind staat centraal in de familie.
- Investering in volwassenen in de verzorging van kinderen laat hen toe om voor zichzelf te
zorgen. Hierdoor ontstaat er een afgeleide afhankelijkheid. Hier ontstond paarvorming.
Culturele structuur: elke samenleving organiseert rond natuurlijk gegeven vd voortplanting de
culturele structuur vd verwantschap. = ordening saamhorigheid/ solidariteit over generaties.
Hoofdstuk 2: PERSONEN
1. Het begrip ‘persoon’.
Definitie persoon= elke entiteit die bestemmeling kan zijn van rechtsnormen die hem rechten
of plichten gaan toekennen
Synoniem: rechtspersoon
Rechtspersoon: sensu lato/ brede betekenis
o Natuurlijke of fysieke persoon.
o Rechtspersoon sensu stricto= zuiver juridische entiteiten (vb: vennootschappen)
Persoon = natuurlijke of fysieke persoon. Van aan de geboorte tot aan het overlijden.
Synoniem: rechtssubject (onderwerpen in het recht)
- Mensen zijn dragers van rechten en plichten, ze nemen een actieve rol in het
rechtsverkeer. Staan in contrast met rechtsobjecten (= voorwerpen van rechten en
plichten die een ondergaande/ niet-actieve rol in het recht hebben. Voorbeeld: dieren)
Dieren = rechtsobject = een goed.
Men ziet een evolutie: voorzichtige de-objectivering van dieren.
- Dierenwelzijnswetgeving (gewestelijke materie): dieren zijn op een andere manier
behandeld. Er zijn “rechten” voor de dieren.
- Hof van Antwerpen ziet het dier als quasi-goed met bepaalde rechten.
» Feiten: feitelijke samenwoners krijgen een relatiebreuk. Discussie over de
chihuahua’s. De partner mocht de hondjes niet zien en is dus naar de rechter gestapt,
de partner wil omgangsrecht of recht op contact. Hof verleent contactrecht met
omgangsregeling = familierechterlijk kader
,2. Vanaf wanneer is iemand een persoon?
De rechtspersoonlijkheid van een natuurlijke persoon ontstaat vanaf zijn geboorte als levende
en levensvatbare mens.
- Levend: teken van leven, vanaf zijn geboorte (ademen)
- Levensvatbaar: niet gedefinieerd, als hij bij de geboorte de noodzakelijke menselijke
eigenschappen heeft.
o Wettelijke levensvatbaarheidsgrens van 180 dagen postconceptie: art 326 BW
o Neonatalogie: grens schuift op, medisch worden we sterker en ben je dus sneller
levensvatbaar. Ook na minder dan 180 dagen postconceptie wordt men in leven gehouden.
Bij de geboorte is een kind levend en levensvatbaar. Normale duur zwangerschap: 40 weken.
Ideaal scenario na een volledige zwangerschap en gezonde geboorte= Art 42- 43 – 44 BW.
Slecht scenario = levenloos kind (Miskraan of bevalling levenloos kind) = ART 58 BW
- Na 180 dagen postconceptie= wettelijke levensvatbaarheidsgrens= begrafenis of crematie
is verplicht = akte van levenloos kind verplicht
- Voor 180 dagen postconceptie= Begrafenis of crematie mogelijk op verzoek van ouders
- Voor 140 dagen postconceptie= geen akte van de burgerlijke stand mogelijk
- Na 140 dagen postconceptie= Akte van levenloos kind mogelijk op verzoek van de
moeder, vader of meemoeder (=lesbische partner).
Baby overlijdt tussen 140-180 dagen postconceptie = opstellen akte van levenloos kind moet
gebeuren met een verzoek = Art 58 lid 2 BW (Moeder heeft de-facto vetorecht)
Akte van een levenloos kind (Art. 58-59 BW)
- Kind heeft dan rechtspersoonlijkheid verworven.
o Historisch steeds verplicht na wettelijke levensvatbaarheidsgrens van 180 dagen. Ratio:
misdrijven “voorkomen” (bv: ‘onderschuiving van een kind’, onderschuiving betekent
dat je zonder juridische regels je kind gaat weggeven.)
o Uitbreiding tot levenloze kinderen geboren 140 dagen postconceptie: symbolisch voor de
rouwverwerking van de ouders
o Waarom geen uitbreiding tot voor 140 dagen postconceptie = gevoelig: abortustermijn.
3. Tot wanneer is iemand persoon?
A) overlijden: onderscheid klinisch dood (= eindigen zichtbare levenstekenen) en hersendood
(=eindigen natuurlijke hersenfunctie) = Art 55- 56 BW
- Gevolg: vermogensrechtelijke rechten en plichten gaan over op wettelijke of aangeduide
erfgenamen. In kleine mate blijft rechtspersoonlijkheid ook voortbestaan als nalatenschap.
- Persoon heeft zekere zeggenschap over zijn overlijden: vermogen (testament) en over zijn
persoon (orgaantransplantatie, begraafplaats…) en persoon van bepaalde naasten (voogd)
B) gerechtelijke verklaring van overlijden van vermisten = ART 126 – 135
Overlijden staat vast, maar geen (identificeerbaar) lijk. (Bv natuurramp, oorlog) = vermiste
- Men vindt via rechterlijke weg oplossing door rechtbank van eerste aanleg het overlijden
te laten vaststellen via de procedure tot verbetering van een akte van de burgerlijke stand.
C) verklaring van afwezigheid het ‘alsof-overlijden’ = Art 112- 125 BW
- Onzeker of iemand nog in leven is of niet = afwezige
,Hoofdstuk 3: identiteit
1. Feitelijke identiteit: persoonlijkheidsrechten
2. De juridische identiteit: de staat van de persoon; de vorderingen van staat; het bezit
3. De identificatie van de persoon
4. Registratie en publiciteit
1. Feitelijke identiteit: persoonlijkheidsrechten
Persoonlijkheid = het geheel van iemands hoedanigheden, eigenschappen en karaktertrekken
die de identiteit van een individu samenstellen.
- Beroepsuitoefening, geaardheid, vocaal (hoe toon ik mij op sociale media), je naam (je
kan je naam als merk laten registreren denk aan Greta Thunberg)
Persoonlijkheidsrechten: bescherming van iemands persoonlijkheid in zijn verhouding met
andere burgers grondrechten: verhouding met de overheid
Persoonlijkheidsrechten= ontwikkeld door RL, gehandhaafd door RS, beschermd door de wet.
Privaatrechtelijke constructie waarmee persoonlijkheid wordt beschermd.
Kwalificatie:
- Vrijheid of belang: toepassing tot gevolg vh buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht in
geval van schending van een persoonlijkheidsrecht = (passief) afweer
- Subjectief recht: bied een rechtssubject zeggenschap met betrekking tot een welomlijnd
voorwerp, gekoppeld aan een bijzondere sanctie bij schending van het recht door derden.
Maakt voor titularis makkelijker zijn rechten te handhaven= (actieve) zeggenschap
- ‘Private grondrechten’: persoonlijkheidsrechten op spectrum tussen vrijheid en recht;
belangenafweging
Kenmerken persoonlijkheidsrechten
A) Algemeen: voor elke persoon (geen onderscheid/ personen handeling of wilsonbekwaam)
B) Tegenstelbaar aan iedereen: moet door iedereen worden gerespecteerd.
o Negatieve afweerrecht en positieve (zeggenschap) bescherming
o Maar belangenafweging: tegenover de individuele belangen van andere personen en
tegenover algemeen belang. (Kijken naar jouw rechten en de rechten van andere personen
die daarmee in contact kunnen komen. Je kan niet op voorhand zeggen welke
persoonlijkheidskenmerken altijd op andere primeert, er is geen abstracte hiërarchie.)
Bepaalde vrijheden gaan belangrijke doorwegen voor bepaalde personen (academische
vrijheid, persvrijheid..). Iemands recht eindigt waar dat van een ander zijn begint maar
context is zeer belangrijk.
o Extra patrimoniaal: behoren niet tot een vermogen, zijn niet vatbaar voor beslag, niet
overerfbaar en onvervreemdbaar (kan ze niet gaan verkopen)
» Wel het voorwerp van patrimoniale overeenkomsten (bv. model, zanger..).
o Geen algemene vertegenwoordiging: enkel een bijzondere en uitdrukkelijke lastgeving
o Onvertaalbaar
Eén algemeen persoonlijkheidsrecht VS verschillende persoonlijkheidsrechten (België)
A. Één algemeen persoonlijkheidsrecht= “recht op eerbiediging van het privéleven”.
B. Verschillende persoonlijkheidsrechten (België)
, 1. Fysieke integriteit: wordt beschermd voor de geboorte, bij leven en na het overlijden
- Art 12 GW beschermt de fysieke vrijheid, in naam vh algemeen belang kan iemand in zijn
vrijheid beperkt worden of beroofd worden.
- Art 23 GW erkent een recht op een menswaardig leven.
- De fysieke integriteit bij het leven wordt aan de ene kant met een afweerrecht
strafrechtelijke beschermd tegen inbreuken (misdrijf van slagen en verwondingen). Aan
de andere kant wordt de positieve zeggenschap toegekend in verband met het lichaam.
- Voor de geboorte wordt fysieke integriteit beschermd via voorwaarden aan abortus.
- Na iemands overlijden worden zijn lijk en lijkbestemming beschermd.
2. Individualiteit: kern identiteit (recht op naam, genderidentiteit, vrijheid van beroep…)
3. Psychische en morele integriteit: niet alleen inhoud vh privéleven wordt beschermd
maar ook drager waarop die inhoud zich bevindt. (Recht op bescherming privéleven)
4. Groepstoebehoren: identiteit verwijst voornamelijk naar iemands individuele
eigenschappen. Iedereen vormt zijn identiteit door identificatie met referentiepersonen of
groepen = groep die zegt wie ‘bij ons hoort’, met wie we ons verbinden en solidair zijn.
5. Collectieve persoonlijkheidsrechten: sommige persoonlijkheidsrechten beschermen het
lidmaatschap van een groep. (Recht om relaties aan te gaan, familie aan te gaan,..)
6. Processuele persoonlijkheidsrechten: bv. vermoeden van onschuld
CASUS 1. Recht op vergetelheid
De EU slaagt erin om de eigen normen via soft power te gaan voorleggen aan buitenlandse
actoren. De EU gaat bepaalde regels gaan ontwikkelen en stelt die als vereiste voor personen
die willen toetreden tot de Europese markt. EU maakt regels en we zien dat de andere landen
die regels ook gaan toepassen. Arrest: HvJ 13 mei 2014
» EU-burgers hebben recht om te worden gewist uit zoekresultaten, ook indien de naam niet
is gewist uit de overeenstemmende websites en de publicatie daarop rechtmatig is.
» Dit recht krijgt voorrang op het economische belang van de exploitant (bv google) van de
zoekmachine, maar ook op het belang van het publiek om toegang te hebben tot deze
informatie, behoudens bijzondere redenen.
» Afgeleid uit 1995 betreffende de bescherming van natuurlijke personen in verband met
verwerking van persoonsgegevens en betreffende het vrije verkeer van die gegevens.
Recht om de zoekresultaten te laten verwijderen van google.
Wat met google na HvJ?
- Verwijderen zoekresultaten uit Europese varianten van google.
- Geoblocking: gebruik van geolocatie om zoekopdrachten op google.com te blokkeren die
komen vanuit het land van de verzoeker. Google bekijkt waar je bent en blokkeert dan ook
die zoekresultaten die gewist zijn bij de personen uit de Europese varianten
Franse gegevensbeschermingsautoriteit vindt dat google wereldwijd zoekresultaten moet
verwijderen; geoblocking wordt omzeild door het adres. = HVJ 2019
- Recht op vergetelheid geldt niet wereldwijd. Google moet de links enkel verwijderen van
de lidstaat specifieke versies, in combinatie met maatregelen die de toegang tot
verwijderde links via niet-Europese varianten ontmoedigt.
» MAAR: Unierecht verbiedt wereldwijde verwijdering niet. Nationale instanties mogen
afweging maken tussen het recht op eerbiediging van het privéleven. Op bescherming
