CULTUUR & EDUCATIE
LES 1: GELETTERDHEID – DEEL I
1. CULTURELE GELETTERDHEID: DEBAT
1.1. CULTUUR VAN HET LEZEN
- Debat over cultuur
- Literaire cultuur
- Geletterdheid
→Capita selecta
1.1.1. CULTURELE GELETTERDHEID: DEBAT
Klaagzang in de lerarenkamers, klaagcultuur over men kent de klassiekers niet meer.
“Onze leerlingen lezen niet meer, kennen de klassieken niet meer”
Interviews en debatten op de radio en televisie; Columns en essays in kranten en
tijdschriften; Aandachtspunten in politieke beleidsteksten
Belang van cultuur, kennis in het algemeen: altijd een soort zorg dat het niet meer
is zoals vroeger.
- De kennis in het algemeen gaat achteruit, maar vaak ook de culturele kennis
• Wordt vaak gezien als een bron van zorg
- Komt steeds terug.
Cultuur van het lezen
- Meer aandacht voor de canon in het onderwijs.
Het gaat erop achteruit is een eerste vaststelling
- De wereld gaat naar de verdoeming (doemscenario, negatieve invulling van kennis)
- Men die klaagt over achteruitgang, gaat klagen over hun culturele kennis, over wat zij belangrijk vinden.
Cultuur van het lezen, is ook onderwerp van onderzoek aan universiteiten of onderwerp van verhalen en films,
etc…
1.1.2. CULTUUR = MODEWOORD
Cultuur gaat achteruit, er is een probleem met cultuur, maar tegelijkertijd is het een modewoord/buzzwoord
geworden.
- Racisme: geen onderscheid meer o.b.v. biologische verschillen, maar culturele verschillen.
• Cultuur krijgt hier een belangrijke plaats
- Klachten over jeugd worden klaagzangen over hun cultuur: hangjongeren die geen cultuur hebben
- Identiteiten worden ge(re)presenteerd in de vorm van cultureel bepaalde lifestyles.
• Wie we zijn, wat we doen is cultureel bepaald
o Onvermijdelijk
▪ We identificeren onszelf aan bepaalde levensstijlen. (kledij, muziek,…) Identiteit
wordt bepaald door de manier waarop we participeren aan de culturele
maatschappij.
▪ Enorm geëxplodeerd de afgelopen jaren.
1
, CULTUUR & EDUCATIE
❖ Door sociale media: we delen wie we zijn via SM en er is enorme druk
om dat te doen. (alleen de vrolijke dingen delen)
Oorlogen worden beschreven als culturele conflicten
- We voeren oorlog over olie of macht → vroeger
• Hoe zit dat nu met de conflicten in de wereld?
o Hoe worden deze verantwoord?
▪ Democratie redden: mensen beschaving bij brengen.
• We voeren oorlog omwille van cultuur.
(‘The clash of civilizations’ van Huntington (1996) die door Said (2001) als ‘the clash of ignorance’ werd
omschreven)
Bv. pukkelpop
- Zelfs naar een festival gaan, gaat niet zonder ingebed zijn in een cultuur (ben je voor het klimaat of voor
Vlaanderen?)
- Cultuur conflict over identiteit.
• Identificeren met bepaalde vlag of met jongeren die strijden voor een beter klimaat.
- 2 verschillende politieke visies → conflict
• Daarom is cultuur zo complex
1.1.3. PARADOX
Enerzijds constateert men dat cultuur en kunst hoog op de agenda staan
Anderzijds stelt men vast dat cultuur en kunst in een crisis verkeren.
Nadenken over welke vorm van cultuur stellen we centraal en wat is de crisis waar we het over hebben?
1.2. CULTUURCRITICI KLAGEN OVER…
Er wordt vaak gezegd dat het vroeger beter was…
- Maar wat was er dan beter?
- Waarover klaagt men?
• Het verdwijnen van het Bildungsideaal in deze maatschappij
o Bilding = vorming
▪ Soort van mens worden
▪ Wat probeert onderwijs/educatie te doen? Tot vorming te komen.
▪ Het woord bildung bevat heel wat connotatie
❖ Het vormen naar het beeld van… de norm in de samenleving
❖ Naar wiens beeld wordt men dan gevormd?
• Het vervagen van normen en waarden,
• Het verdwijnen van gedeelde kennis, etc.
o Versnelling door technologie, digitale media…
▪ Iedereen kijkt op tv naar wat hij of zij wilt, we kijken niet meer allemaal naar
hetzelfde.
▪ Idee dat gedeelde kennis verdwijnt
▪ Hoe we als samenleving leven en met elkaar omgaan kent zo een aantal
complicaties.
2
, CULTUUR & EDUCATIE
We kennen de cultuur niet meer, we kennen een achteruitgang, vroeger was het beter.
- Vroeger hadden we betere normen en waarden, gedeelde kennis verdwijnt,…
1.3. BACK-TO-BASICS
Heimwee naar een ideale tijd in het verleden. Zo pleit men voor een herstel van de gedeelde kennis – de literaire
canon, de nationale geschiedenis.
- Sterke Back-to-basics beweging aan de hand (vroeger was het beter)
• 30j geleden was er al een pleidooi om de culturele kanon weer meer aan het licht te brengen.
• Tot waar gaan we terug? Welke ideale tijd?
Bv. Post-truth tijdperk
- Fake-news, waarheid is minder van belang geworden,..
- Welk soort back-to-basics idee zit daarachter?
• Vroeger was er wel nog objectieve waarheid in tegenstelling tot nu.
10j geleden: tv-media is toch maar onbetrouwbaar, misschien terug naar lees-media
(kranten)
Fake-news
- Is het zoveel anders dan vroeger?
- Post-truth als een soort alibi
• Mensen geloofden vroeger niet zomaar alles.
(Bloom 1987, Hirsch 1987)
1.4. DEBAT
Doemdenkers: of cultuurcritici, vroeger was het beter, het heden is verwerpelijk
Profeten: van de nieuwe cultuur of hype (de toekomst geeft ons gelijk, het heden is voor ons.)
➔ Zoeken/begrijpen van spanning tussen deze twee.
Er is zowel een evolutie naar nieuwigheden als een streven naar het verleden.
1.4.1. NOSTALGIE vs. HYPE
Bv. Boek in tablet
Typmachine
Nostalgie naar het verleden wordt een levensstijl om het heden te
vieren.
3
, CULTUUR & EDUCATIE
Muziek
Je kan muziek van over heel de wereld op je gsm beluisteren.
Toch gaan mensen weer vinyl kopen.
Er is een nieuwe technologie en toch zijn we nostalgisch naar het
verleden.
Hype over muziek via cassette
(!!) Back to basics
1.5. POSTHUMANISME?
De vraag blijft of de humanistische (lees)cultuur een essentiële waarde bevat die moet verdedigd worden.
- Waarom is de cultuur zo belangrijk? Waarom is wat we belangrijk vinden, zo belangrijk?
- Debat herformuleren
• Vraag anders stellen: Waarom vinden we dat nu belangrijk?
Film Equilibrum
- Speelt zich af in een verdere toekomst
- Men leeft back to basics
- Wat leert de Populaire cultuur over onze SL van vandaag de dag?
2. LITERATUURONDERWIJS EN BOEK
Actualiteit 2019
- Nieuwe Vlaamse regering
• Minister van cultuur is nodig → cultuur profileren
• Regering Jambon: Cultuur wordt bevoegdheid van minister-president i.p.v. minister van cultuur.
(unicum dat er geen apart minister is.)
o Waarom? Omdat cultuur net zo belangrijk is. Zet sterk in op identiteitsverhaal in.
o N-VA wil Vlaamse identiteit versterken.
o Wat cultuur is en wat het zou kunnen zijn wordt binnen deze regering volledig politiek
gezien.
- Vlaams canon komt er → boeiend
• Idee van canon is er → commissie van experts die zullen bepalen hoe canon er zal uit zien.
Vlaamse identiteit gestoeld op Vlaamse meesters
- Artikel op ufora
- Grondslag: versterking Vlaamse identiteit
• Vlaamse identiteit: kwestie van werken.
• Topsportbeleid
• Musea subsidiëren omdat ze het verhaal van ons gedeeld verleden en de opbouw van onze
Vlaamse identiteit vertellen.
Wat bedoelen ze daarmee? Kan dat? Zit daar logica achter?
• Identiteit meer in de verf zetten.
4
