Bijzondere weefselleer van de huisdieren II
Hoofdvragen
1) Bespreek de verschillende celtypen in de epidermis. Geef de ligging, specifieke
eigenschappen en functie.
Algemeen en ligging
De epidermis (opperhuid) is het epitheelgedeelte waar celproliferatie en -hernieuwing
plaatsgrijpt. De epitheellagen zijn avasculair. Tussen de epitheelcellen kunnen vrije
zenuwuiteinden aangetroffen worden. Onder de epidermis is de dermis (lederhuid) gelegen
die een bindweefsellaag vormt. Hier worden wel bloedvaten teruggevonden. Onder de dermis
ligt de hypodermis (subcutis) die technisch gezien geen deel uitmaakt van de huid, maar
toch nauw verbonden is hiermee. Deze bestaat uit losmazig bindweefsel.
Net zoals andere epitheellagen heeft de epidermis een sterk regenererend karakter. Er worden
voortdurend en aan een snel tempo nieuwe epidermiscellen aangemaakt door middel van
mitose in de basale gedeelten om het hoofd te kunnen bieden aan de continue slijtage van de
cellen aan het oppervlak.
De dikte van deze laag varieert van soort tot soort en van plaats tot plaats afhankelijk van de
wrijving en druk waaraan die bepaalde plaats onderhevig is. Derhalve is de epidermis het
dikst aan de voetzolen en handpalmen en het dunst onder de vacht. Hoe dikker de
beschermende vacht is, des te dunner is de epidermis.
De celtypen
De epidermis bestaat uit een verhoornd meerlagig plaveiselepitheel dat bestaat uit
keratinocyten en niet-keratinocyten.
• Keratinocyten
Hier tot behoren stamcellen, verhoornende cellen en verhoornde cellen. In de dikke
huid zijn ze typisch in 4 of 5 lagen geordend. Het stratum basale (samen met de onderste
lagen van het stratum spinosum ook wel stratum germinativum genoemd) bestaat uit een
enkele laag kubische tot cilindrische cellen. De cellen zijn met elkaar verbonden en zijn
aan de onderliggende lamina basalis gehecht dmv respectievelijk desmosomen en
hemidesmosomen. Deze bestaan uit intracellulaire plaques, die op zich weer bestaan uit
desmoplakines. Deze zorgen dat keratinefilamenten kunnen aanhechten aan
intracellulaire plaque. Transmembranaire verankeringseiwitten maken contact met
onderliggende extracellulaire matrix. Ribosomen en polyribosomen zijn in overvloed
aanwezig. Je vindt er ook bundels van keratinefilamenten (tonofilamenten). Het
stratum spinosum is de dikste laag van de epidermis en bestaat uit verschillende lagen
polyedrische cellen. Talrijke desmosomen houden naburige cellen bij mekaar. Omwille
van deze verbindingen vertonen de cellen een ‘stekelig’ uiterlijk onder de microscoop,
ook wel spina genoemd. Ook bundels van keratinefilamenten zijn opvallend aanwezig.
Membraan-gebonden grana treffen we aan in de bovenste lagen. Deze structuren, die
echter niet zichtbaar zijn onder de lichtmicroscoop, zijn omgeven met een membraan. Het
stratum granulosum bestaat uit verschillende cellagen die geleidelijk van vorm
veranderen van polyedrisch in de diepst gelegen lagen tot plaveiselcellen in de bovenste
lagen. Bevat membrane-coating granules die worden afgegeven naar het celoppervlak
en een lipidelaag vormen rond het celmembraan (= coating). De voedingsstoffen kunnen
niet door stratum granulosum heen, waardoor de bovengelegen lagen afsterven. Ook
bevat het keratohyaliene korrels met filaggrine. Filaggrine zorgt voor aggregatie van
tonofilamenten. Membraan-gebonden grana zijn hier talrijker en groter in de bovenste
lagen en worden vrijgegeven door de cellen in de bovenste laag. Het helder gekleurde
, stratum lucidum bestaat uit verschillende lagen verhoornde plaveiselcellen en is
aanwezig in het grootste deel van de dikke en onbehaarde epidermis. Organellen en nuclei
ontbreken. Keratinefilamenten zijn wel opvallend aanwezig. Het stratum corneum bevat
verschillende (3-50, afhankelijk van de locatie) lagen verhoornde plaveiselcellen. Het
stratum disjunctum, de bovenste laag, is de afschilferingslaag. Een tweerichtingsbarrière
blokkeert volledig de doorgang van vloeistoffen en andere substanties. De verhoornde
cellen hebben organellen noch nuclei (zijn dood). Een dikke subplasmalemmalaag
verstevigt de celmembraan en biedt bescherming tegen micro-organismen en stoffen uit
de omgeving.
• Niet-keratinocyten
a. Melanocyten
Gedeeltelijk verantwoordelijk voor de pigmentatie van de huid. Zijn afkomstig van
neurale lijst. Liggen nabij of volledig in stratum basale, maar worden soms gevonden
in uitwendige epitheliale wortelschede van haren en tussen cellen die de
afvoergangen van zweet- en talgklieren bekleden.
Melanine productie
- In het RER en golgi vindt tyrosinasesynthese plaats
→ melanosome II (tyrosinase + melanine)
- Het tyrosinase zet tyrosine om in L-dopa → dopaquinon → melanine
- Bij de differentiatie van melanosome II en melanosome III vindt er synthese plaats
van verschillende melaninesoorten
- Geen tyrosinase meer aanwezig? Melanine granule (melaninekorrels) worden
afgegeven aan de keratinocyten = epidermale melanine-eenheid en gaat zich situeren
aan de zonzijde
- De pigmentatie is afhankelijk van aanmaak nieuwe melanosomen en snelheid van de
overdracht
Melanosomen (bestaan uit melaninekorrels) zijn omgeven met een membraan
(elliptische granulen). Onder te verdelen in type I (lichte tyrosinase activiteit), type
II (zodra eerste melanine is gevormd), type III (accumulatie melanine, beperkte
tyrosinase activiteit) en type IV (geen tyrosinase activiteit). Activiteit melanocyten
wordt beïnvloed door:
o Genetische factoren (cfr afwezigheid van tyrosinase resulteert in albino);
o Hormonale factoren (MSH en ten dele ACTH);
o Belichting (UV-licht)
o Ouderdom (grijs worden).
De lange uitlopers van de melanocyten dringen doorgaans tussen naburige
keratinocyten. De melanosomen verplaatsen zich tot in de celuitlopers en worden
via exocytose naar buiten gebracht en vervolgens gefagocytoseerd en opgestapeld
door keratinocyten. Binnen in de keratinocyten liggen de melanosomen vaak
geconcentreerd boven de nucleus. Melanosomen zijn verantwoordelijk voor de
kleur van de huid, het haar en de andere gespecialiseerde epidermisstructuren
(bv hoeven, veren).
b. Cellen van Merkel
Cellen van Merkel zijn te situeren in het stratum basale van zowel onbehaarde als
behaarde huid. Cellen van Merkel zijn afgeplat. Behoren tot diffuus neuroendocrien
systeem (DNES) In het gevacuoliseerd cytoplasma vinden we talrijke blaasjes,
, zogenaamde dense-cored vesikels (DCVs) wat op EM-microscoop kan worden
waargenomen. Desmosomen zijn doorgaans ook aanwezig. Samen met de
afferente zenuwuitlopers die synaps maken aan de basale kant van deze cellen,
vormen de cellen van Merkel tastschijven, die als mechanoreceptoren fungeren.
c. Cellen van Langerhans
Cellen van Langerhans zijn dendritische cellen. Zijn het talrijkst in het bovenste
stratum spinosum en ze zenden lange, vertakte uitlopers naar het stratum
granulosum tussen de keritanocyten. Cellen van Langerhans bevatten typische
staartvormige of racket-vormige granula. Dit zijn Birbeck granula. Cellen van
Langerhans zijn antigeen-presenterende cellen.
Functies van het integument
1. Bescherming tegen fysische en chemische invloeden
• Verhoorning
- Sterkere verhoorning daar waar sterkere
wrijving (voetzool, hoef)
- Verdediging: nagels, klauwen, hoorn runderen
- Opname van voedsel: bek
• Pigmentatie
- Bescherming tegen zonlicht
2. Thermoregulatie
• Zweetklieren, subepitheliaal bloedvatennetwerk,
vacht (haar), veren
3. Relatie met de buitenwereld
• Gevoelsreceptoren
• Vacht sexeherkenning en camouflage
• Klieren
- Afbakenen territorium
- Geslachtsactiviteit
4. Metabole activiteit
• Synthese vitamine D
• Melksynthese
• Secretie metabolieten
• Excretie zouten
2) Bespreek de microscopische bouw van het lichaampje van Meissner en het lichaampje
van Vater-Pacini. Wat is hun functioneel belang?
Zijn beiden neuronale, sensorische structuren. Behoren tot de klasse van de transductoren en
hun taak bestaat erin om het even welke stimulus op te sporen en om te zetten in een signaal
dat begrijpbaar is voor het zenuwstelsel. Dit signaal wordt dan via een sensorische
zenuwvezel naar het CZS geleid waar beslist wordt wat men met deze informatie moet doen.
Lichaampje van Meissner
, Ook wel tastlichaampje. Is transductorstructuur bestaande uit lange, knuppelvormige
bindweefselcellen. Ze liggen doorgaans tegen de grens tussen dermis en epidermis in de
dermpapillen “geplakt”. Het zijn ovoide lichaampjes (100 µm lang en 50 µm breed). Tussen
de lagen vervolgt een afferent axon zijn spiraalvormige koers. Er zijn kenmerkende
evenwijdige lijnen terug te vinden, welke de cellen van Schwann zijn die opgestapeld liggen.
De uitgerokken tastlichaampjes zijn zodanig geordend dat hun lengte-as loodrecht op het
huidoppervlak ligt. Als er druk op uitgeoefend wordt, zal het stapeltje samengedrukt worden
en wordt de zenuwvezel fysisch vervormd. Daardoor veranderen de ladingseigenschappen
van de oppervlaktemembraan, en het axon zal een signaal genereren. Nagenoeg alle
mechanische transductoren van de huid zijn gebaseerd op dit systeem. Lichaampjes van
Meissner komen vooral tussen voor de detectie van langzame vibraties (tot enkele 10-
tallen per seconde). Recente gegevens tonen aan dat druk en tastgevoel meer voor rekening
van vrije zenuwuiteinden en cellen van Merkel zou zijn.
Lichaampje van Vater-Pacini
In de diepere gedeelten van de hypodermis zal je lichaampjes van Vater-Pacini kunnen
aantreffen, of wel lamellair lichaampje. Het zijn zeer grote structuren die fel lijken op een
doorgesneden ui. De zenuwvezel is omgeven door concentrische lamellen (= gemodificeerde
fibroblasten). Voor de perceptie van snelle fibraties. Ruwere transductor dan
tastlichaampje.
Deze lichaampjes functioneren ongeveer op dezelfde manier als de tastlichaampjes: de
bindweefsellagen worden fysisch samengedrukt, waardoor de structuur vervormd wordt.
Door deze mechanische druk polariseert de in de structuur gelegen zenuwvezel, waarna deze
een actiepotentiaal afvuurt die naar het CZS wordt geleid. Het lamellair lichaampje is een
veel “ruwere” transductor dan het tastlichaampje; het zijn receptoren voor grote spanning
en/of trillingen. Deze structuren zouden vooral instaan voor de perceptie van snelle vibraties
(tot 50-70 trillingen per seconde). Je vindt ze soms in de inwendige organen, vooral in de
pancreas. Het tintelende gevoel dat je hebt in een zeer snelle lift, is in feite afkomstig van de
input die door de lamellaire lichaampjes naar de hersenen worden gestuurd. De concentrische
lamellen bestaan uit fibroblasten.
3) Bespreek de microscopische bouw van de behaarde huid inclusief alle geassocieerde
structuren van het haartje. Vergelijk met de opbouw van een sinushaar.
Opbouw huid
De epidermis of opperhuid is het epitheelgedeelte waar celproliferatie en -hernieuwing
plaatsgrijpt. Epitheellagen zijn avasculair. Tussen de epitheelcellen kunnen vrije
zenuwuiteinden aangetroffen worden.
Net zoals andere epitheellagen heeft de epidermis een sterk regenererend karakter. Er worden
voortdurend en aan een snel tempo nieuwe epidermiscellen aangemaakt (mitose) in de basale
gedeelten om het hoofd te kunnen bieden aan de continue slijtage van de cellen aan het
oppervlak.
De dermis of lederhuid is de bindweefsellaag gelegen onder de epidermis. Hier tref je
