Het erfrecht is recent veranderd met de erfwetten van 2017 & 2018 die in werking zijn getreden op 1
september 2018 en hebben het aangezicht van het Belgisch erfrecht grondig veranderd (zij brengen deze
materie weer bij tijd, aangepast aan de noden van een moderne samenleving, ZONDER de verworvenheden
en fundamenten van het vroegere erfrecht volkomen overboord te gooien) à vaak moet toch nog het
erfrecht van vóór 1 september 2018 worden toegepast.
De wet van 31 juli 2017 tot wijziging van het BW wat de erfenissen en de giften betreft en tot wijziging van
diverse andere bepalingen terzake werd: gepubliceerd in het BS op 1 september 2017: de burger had vanaf
toen een periode van 1 jaar om bepaalde aspecten van het oude erfrecht via een notariële verklaring van
behoud toch te laten voortduren (verlengd tot en met 1 september 2019 door de Erfwet 2018)
De praktijk kreeg 1 jaar om de nieuwe bepalingen in te studeren à preciseringen en verduidelijkingen van
de Wet van 31 juli 2017, opgenomen onder HF 6 van de Wet van 22 juli 2018 tot wijziging van het BW en
diverse andere bepalingen wat het huwelijksvermogensrecht betreft en tot wijziging van Wet van 31 juli 2017
tot wijziging van het BW wat de erfenissen en de giften betreft en tot wijziging van diverse bepalingen terzake.
De memorie van toelichting bij de Erfwet 2017 vat de hervorming samen in 5 krachtlijnen
1. De regels over de erfrechtelijke reserve wijzigen grondig
2. De regels over de inbreng van giften veranderen
3. De regels over de verdeling worden aangepast
4. Het verbod op erfovereenkomsten wordt versoepeld en preciezer geregeld
5. Het evenwicht tussen LLE en kinderen wordt herijkt ten voordele van de kinderen
Overgangsrecht = de invoering van nieuwe wetgeving heeft altijd belangrijke implicaties voor bestaande
situaties.
Op welke nalatenschappen gelden nog de oude regels EN vanaf wanneer zijn de nieuwe regels van
toepassing?
- De wetgever geeft de burger en vooral de rechtspraktijk 1 jaar de tijd om zich in te werken en de
nieuwe regeling te leren kennen à de wetten treden in werking op de eerste dag van de twaalfde
maand na die van publicatie in het BS, DAT IS 1 september 2018
- Principe: de nieuwe regels zijn van toepassing op nalatenschappen die zijn opengevallen vanaf 1
september 2018
Omdat giften in principe maar hun erfrechtelijke gevolgen laten voelen vanaf het overlijden van de
schenker, bepaalt de wet dat de nieuwe regels ook van toepassing zijn op giften door de erflater
gedaan vóór deze datum van inwerkingtreding voor zover die erflater overlijdt vanaf 1 september
2018.
1
, §2. Tijdens de les
Erfrecht en de gewijzigde samenleving
Het Burgerlijk Wetboek 1804 voegde het erfrecht in vertrekkend van een samenleving zoals die toen
bestond, die samenleving is mijlenver verwijderd van de huidige samenleving à de grote lijnen van het
erfrecht zijn NIET aangepast, de oude rechtspraak is dus nog steeds relevant
Conservatie basis: naast bloed verankert vermogen – basisstructuur erfrecht steunt op bloed
Het erfrecht van 1804 probeert het vermogen over de generatie heen te laten overgaan op dezelfde manier
waarop het bloed overgaat van generatie op generatie à beginsel personenrecht – afstammingsrecht:
wanneer je bloed deelt, deel je afstamming.
Franse revolutie zorgde ervoor dat de bevolking vrij is geworden – evolutie in de samenleving
In 1804 stapt men af van het Ancien Régime en dus ook van de standenmaatschappij. Men spreekt voor
het eerst van een fundamentele vrijheid. De vermogensregels werden ingeschreven op een manier dat de
samenleving vrij is, gesteund op economisch liberalisme wat wil zeggen dat men niet afhangt van een hogere
macht die over zijn economisch lot beslist. Het vermogen zoals geregeld in 1804 beoogt dat via het erfrecht
het vermogen van iemand toekwam aan de volgende bloedgeneratie.
Steunpunt van het erfrecht: vrijheid van economische besteding binnen de familie houden
à WAAROM BINNEN DE FAMILIE? Vermogensopbouw die privé wordt gedaan verankeren in de familie
om ervoor te zorgen dat die familie het goed stelt. Maatschappelijke stabiliteit om vrede te houden binnen
de familie. Indien er vrede is binnen de familie is er ook vrede in de samenleving.
Vandaag de dag zijn er naast familie ook andere essentiële banden! De samenleving verandert, daarom
wijzigen de rechtsregels.
- Ook religie is vandaag niet meer zo belangrijk als vroeger.
- De rol van de vrouw in de vroegere samenleving: ontvoogding van de vrouw = de man was baas van
het gezin, de vrouw bleef thuis om voor de kinderen te zorgen.
à sinds 1960 kan de vrouw haar eigen seksualiteit beheersen, enkel zij beslist of er een kind komt
EN dat kind hoeft niet per definitie een kind te zijn van haar man.
à relaties zijn complexer geworden, de regels van 1804 zijn niet meer accuraat.
Sinds 1989 is er de gelijkheid tussen wettige en onwettige kinderen.
De samenleving in 1804 was een agrarische samenleving waarbij de productie van eigen beesten, groenten
… ervoor zorgde dat de familie voldoende behoeftig was.
In de 21ste eeuw is dit niet meer het type samenleving, vandaag zijn andere types goederen belangrijk!
2
,Waren de regels van het erfrecht nog aangepast aan de samenleving van vandaag?? à Vandaag leven
wij in een globale samenleving, terwijl vroeger elke gemeenschap zijn eigenheid had.
Voorbeeld Verenigde Staten: Een samenleving waarbij het privématig vrij kunnen beschikken aan wat men in
het leven opbouwt aan fortuin EN niet toekomt aan de kinderen wanneer men komt te overlijden
à vrije beschikking is de absolute norm
Met de Wet van 1958 is de ontvoogding van de vrouw ingeroepen
à grotere vorm van autonomie, MAAR nog maar sinds 1976 zijn mannen en vrouwen juridisch gelijk
Erfrecht en de gewijzigde samenleving
- De samenleving van de 18e eeuw
- Code civil 1804
- Ontvoogding van de vrouw (Wet van 30 april 1958)
- Gelijkheid in het huwelijksvermogensrecht (Wet van 14 juli 1976)
- Het Marckxarrest van het EHRM van 13 juni 1979
- Het erfrecht van de LLE (Wet van 14 mei 1981)
- Het nieuwe afstammingsrecht (Wet van 31 maart 1987)
- Nieuwe relatierecht: wettelijke samenwoning/echtscheidingsrecht
- Maatschappijconform erfrecht vanaf 1 september 2018: Erfwet van 31 juli 2017
Erfrecht en de gewijzigde wetgeving
De rechtsbeoefenaar zal ook lang na 1 september 2018 het oude recht moeten toepassen (en dus
moeten kennen)
De rechtsbeoefenaar adviseert (als advocaat of notaris):
- over de rechtsgevolgen die kleven aan toekomstige gebeurtenissen
- over de rechtsgevolgen die kleven aan de gebeurtenissen uit het verleden
De rechtsbeoefenaar behandelt betwistingen:
- als advocaat (partijdige raadsman)
- als rechter (onpartijdig)
- als notaris-vereffenaar (onpartijdig gerechtelijk mandataris)
à vaak groot tijdsverloop tussen tijdstip overlijden en aanvang, resp. einde van de procedure.
Erfrecht is multidisciplinair recht
Het erfrecht is gebaseerd op verschillende takken van het recht die van toepassing zijn binnen deze cursus.
à Voornamelijk kennis van bepaalde begrippen van het zakenrecht, verbintenissenrecht en personenrecht
zijn noodzakelijk.
3
, Waarom is er erfrecht?
Iedere persoon neemt deel aan het rechtsverkeer
à Die deelname wordt niet uitgewist door zijn of haar overlijden: Wat is het lot van zijn of haar
rechtspersoonlijkheid? = Iedere persoon heeft een vermogen alsook een geheel van rechten en plichten
Wat is het lot van die rechten en plichten na overlijden? Wie krijgt/moet wat? Hoe bekomt de
rechtsopvolger zijn deel? Wat zijn de rechten van de derden/samenleving?
Iedere persoon is titularis van een vermogen (patrimonium), bestaande uit een actief en een passief. à
nalatenschap – erfenis = het vermogen van de overledene.
Als die persoon overlijdt, rijst de vraag naar het lot van dat vermogen, dat door het overlijden wordt
‘nagelaten’: wat is het lot van dat vermogen indien de persoon overlijdt? Naar wie en hoe gaat het over op
één of meer volgende titularissen?
De verkrijging van het vermogen door overlijden van de titularis = erven à de overleden titularis = de
erflater/de decujus. à Van de personen die het vermogen erven, zegt men dat ze de overleden persoon
‘opvolgen’: zij verkrijgen het vermogen van de erflater door erfopvolging.
Wie is erfgenaam?
- De erfgerechtigde: de persoon die volgens de wet in abstracto erfgenaam kan worden.
- De erfgerechtigde moet erfbekwaam zijn d.w.z.= hij of zij moet willen erven / hij of zij moet in concreto
volgens het recht mogen erven.
- De erfgerechtigde die erfbekwaam is, is een erfgenaam.
Het vermogen dat nagelaten is en door nieuwe titularissen wordt geërfd = de nalatenschap (NAL)/de erfenis
Het erfrecht = het geheel van rechtsregels dat de nieuwe titularissen van het geërfde vermogen aanwijst EN
de regels bevat betreffende de wijze waarop de vermogensovergang plaatsvindt en de gevolgen daarvan.
Op het civiele erfrecht zijn de regels geënt van de belastingen die wegens de overgang van het vermogen
door overlijden worden geïnd: de erfbelasting. à behoort in België tot de bevoegdheid van de gewesten:
ze worden verschillend geregeld in Vlaanderen, Wallonië en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Schakelstudentvub. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €11,19. Je zit daarna nergens aan vast.
