Introductie Is de hoogste berg gekrompen
of gegroeid? 4
Vaardigheden 6
Wereld
1.1 Gebergten ontstaan, gebergten verslijten 8
1.2 Gesteente verandert 10
1.3 Gesteente wordt verplaatst 12
1.4 Waar blijft alle grind, zand en klei? 14
Herhaling Wereld 16
Verdieping Wereld 18
Canada en Duitsland
Rocky Mountains en Alpen 20
Gletsjers en rivieren 22
Nederland
1.5 Het landschap in Hoog-Nederland 24
1.6 Het landschap in Laag-Nederland 26
Herhaling Nederland 28
Verdieping Nederland 29
Mijn omgeving/Mijn wereld 30
Samenvatting en begrippen 32
Introductie: Is de hoogste berg gekrompen
of gegroeid?
1 2
Bekijk de openingsfoto in de leerstof en lees de introductie. Bekijk dit hoofdstuk om een idee te krijgen waar het over gaat.
a Waaraan kun je zien dat de vrouw die haar man fotografeert, Lees de titels goed en kijk goed naar de bronnen.
op een hoogvlakte (3700 meter) in Bolivia staat? a Over welk gebied en thema gaat het in de introductie?
Aan het vlakke gebied en de hoge bergen met Over de Himalaya en de hoogte van deze berg.
sneeuw op de achtergrond.
b Is het zomer of winter op de foto? Leg je antwoord uit. b Op de introductiefoto zie je ook een foto van een gletsjer. In
welke paragraaf leer je ook iets over gletsjers?
Het is zomer, omdat er weinig sneeuw op de
bergen ligt. In paragraaf 1.3.
c Je ziet een ‘paddenstoelrots’. Hoe komt het dat de steel zo
dun is? c Paragraaf 1.4 gaat over sedimentatie. Wat laat bron 14 zien?
Doordat er duizenden jaren lang zand langs is Je ziet hoe de rivier vanaf de bovenloop in de
geschuurd. benedenloop terechtkomt.
d Welke inzetfoto gaat over gebergtevorming? Noteer de tekst
van deze foto.
d Over welke twee landen in de Landenvergelijking leer je
meer over de landschappen?
4
Zonder dat je er misschien erg in had, heb je op vakanties
De landen Duitsland en Canada. al verschillende landschappen gezien, zoals een
rivierlandschap, een duinlandschap, een berglandschap of
een heuvellandschap. Welke landschappen heb jij in je leven al
3 bezocht en in welk land was dat?
Schrijf een wervend berichtje van 160 tekens waarin je uitlegt
Lees het artikel ‘Is de hoogste berg gekrompen of gegroeid?’ waarom dit landschap voor jou zo belangrijk is en waarom
en bekijk de bronnen. anderen dit moeten bezoeken.
a In welk gebergte ligt de Mount Everest?
Eigen antwoord.
In de Himalaya.
b Zijn de volgende zinnen goed of fout? Noteer telkens het
juiste antwoord.
• Sir George Everest berekende in de 19e eeuw als eerste
de hoogte van Mount Everest. Goed.
• Precisiemetingen worden nu met satellieten en graviteit
5
Bekijk figuur 1.
gedaan. Goed. a In je leven heb je al heel veel landschappen in de media of
in het echt gezien. Noteer de juiste landschappen onder de
• Een aardbeving heeft te maken met het ontstaan van
goede foto’s in de tabel.
bergen. Goed. b Is de invloed van de natuur of de mens groot in het
• Door de aardbeving in Nepal is de Mount Everest lager landschap? Noteer bij elk landschap of deze invloed groot
of klein is.
geworden. Fout.
c IJs, wind, water en de mens zijn elementen die het
c De Mount Everest is de hoogste berg van Azië. Kies de landschap gevormd hebben. Noteer bij ieder landschap het
goede antwoorden. element dat hier de grootste invloed heeft gehad.
x Afrika staat wat betreft bergtoppoen op de derde plaats. d Is er veel of weinig reliëf in het landschap? Kies uit: heel
x Antarctica heeft hogere bergtoppen dan Australië. veel – veel – weinig.
De gletsjers bouwen de bergen zoals de Himalaya op.
x Door aardbevingen kunnen toppen van bergen inzakken
of verplaatsen.
FIGUUR 1
Duingras en strand Bergrivier Kamelen in de woestijn Wolkenkrabbers
A B C D
Landschap duinlandschap berglandschap woestijnlandschap ingericht landschap
Invloed mens klein klein klein groot
Invloed
natuur
groot groot groot klein
Element wind en zee / water rivieren en gletsjers wind en klimaat de mens
Reliëf veel heel veel heel veel weinig
Hoogteligging en reliëf
c Zet nu de drie landen in de juiste volgorde van reliëf. Begin
KAARTVAARDIGHEDEN
met het land met het minste reliëf.
1 Nederland, België, Zwitserland.
Bekijk bron 1 en de natuurkundige overzichtskaart van d In Zwitserland wordt het reliëf niet alleen met cijfers
Europa. Je ziet dat er verschillende kleuren zijn gebruikt. en kleuren aangegeven, maar er wordt nog een
a Wat wordt er met de kleuren op deze kaart aangegeven en techniek toegepast om een indruk te krijgen van de grote
hoe weet je dat? hoogteverschillen. Met welke techniek doet de cartograaf dit?
De hoogteligging, dit kun je zien aan de legenda. Met grijs is een soort schaduw aangegeven op de
kaart.
b Noteer achter de landen welke twee kleuren er het meest e Op topografische kaarten wordt nog een andere manier
voorkomen. gebruikt om het reliëf weer te geven. Kijk op het kaartblad
Nederland – Löss- en duinlandschap en figuur 2. Welke
Nederland: 1
blauwgroen, 2 donkergroen. manier is dit?
België: 1
donkergroen, 2 geel. Met hoogtelijnen.
Zwitserland: 1 beige, 2 bruin. f Noteer het juiste antwoord. Tintelen ligt ongeveer op:
c Op welke hoogte ligt het grootste deel van Nederland? A 50 – 100 meter
B 100 – 150 meter
Het grootste deel van Nederland ligt lager dan
C 150 – 180 meter
200 meter. D 180 – 200 meter
d Op welke hoogte ligt het grootste deel van Zwitserland? D.
Het grootste deel van Zwitserland ligt hoger dan g Op welke vier manieren kan het reliëf op een kaart worden
500 meter. weergegeven?
Dit wordt weergegeven met cijfers, kleuren,
2 hoogtelijnen en schaduw.
Gebruik de atlas en figuur 2.
a In Europa komen we veel hoogteverschillen tegen. Een
ander woord voor hoogteverschil is reliëf.
Noteer achter ieder land de hoogte van het hoogste punt
van dit land en daarachter de naam. Gebruik hiervoor de Lösslandschap FIGUUR 2
reliëfkaart van Nederland en de overzichtskaarten van
Trintelen 0 500 m
België en Zwitserland.
200
195.5
Nederland: 322
meter, Vaalserberg.
Ha
180
b Gebruik nogmaals de overzichtskaarten van België en
Zwitserland. Noteer van de onderstaande dalen in de 188.9
Belgische Ardennen en in de Zwitserse Alpen hoe diep 160
0
40
ze zijn (diepte van het dal = het hoogteverschil tussen de 15
0 1
13
bodem van het dal en de ernaast gelegen bergtop). e k
rb e
Overeys E y se
België: het dal van de rivier de Ourthe bij La Roche-en-
160
Ardenne: ±300 meter diep.
Eys
Zwitserland: het dal van de rivier de Rhône bij Sion:
Bron: Kadaster, 2016
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper cxx. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.