Samenvatting straf(proces)recht in de praktijk, leerjaar 1 (periode 2) HAN
Literatuur: Elementair Formeel Strafrecht, Elementair Materieel Strafrecht en extra literatuur Onderwijs Online
Samenvatting Inleiding Strafrecht in de praktijk
Week 1 literatuur
Opportuniteitsbeginsel: neergelegd in art. 167 en art. 242 Wetboek van Strafvordering,
houdt in dat het OM kan afzien van vervolging op gronden van het algemeen belang
ontleend.
Materiële strafrecht: regelt welk gedrag onder welke omstandigheden strafbaar is en tot
welke sancties dat gedrag kan leiden.
Strafprocesrecht: geeft aan welke procedure moet worden gevolgd wanneer iemand ervan
wordt verdacht een strafbaar feit te hebben gepleegd.
Ons strafproces kan worden gekarakteriseerd als gematigd inquisitoir of als gematigd
accusatoir.
Inquisitoire procesvorm: er vindt een ambtshalve onderzoek plaats dat is gericht op
het vaststellen van de waarheid en waarin de verdachte voorwerp van het onderzoek
is. Hij is geen gelijkwaardige procespartij, verdachte heeft niet dezelfde rechten als
het OM. Verdachte heeft geen zelfstandige rechten en bevoegdheden. In dit proces
staat de waarheidsvinding centraal. De strafrechter is actief en ondervraagt zelf de
getuigen en doet zelf onderzoek.
Accusatoire procesvorm: een procedure tussen twee gelijkwaardige partijen. De
partijen zijn zelf verantwoordelijk voor het aanbrengen van bewijsmateriaal vanuit
hun positie. De waarheidsvinding wordt daarom ook in belangrijke mate bepaald
door het uitgangspunt van de tegenspraak tussen de partijen. De rechter bewaakt
daarbij de regelt van het proces, hij heeft een primaire rol en ziet erop toe dat het
proces eerlijk verloopt. Zittingen zijn openbaar.
Het EHRM wijst op het belang van adversarial proceedings; de verdediging moet in het
strafprocesrecht de gelegenheid hebben zelf bewijs in te brengen, maar ook kennis kunnen
nemen van en commentaar kunnen leveren op al dat materiaal dat van invloed kan zijn op
de beslissing van de rechter.
Het Wetboek van Strafvordering gaat ervan uit dat het gehele strafprocesrecht in een
formele wet geregeld moet worden (art. 1 Sv) Met strafvordering wordt bedoeld opsporing,
vervolging en berechting van strafbare feiten en tenuitvoerlegging van straffen.
Het beginsel bewaakt de rechtszekerheid, het draagt zorg voor een integere procedure en is
daarmee een belangrijk onderdeel van de democratische rechtsstraat. Het beschermt de
burger tegen inbreuken op fundamentele rechten door de overheid, moet bij wet in formele
zin worden geregeld. Echter ontwikkelt de huidige samenleving zich in zo’n hoog tempo dat
het niet altijd goed mogelijk is om doormiddel van een formele wet tijden en effectief in te
spelen op de maatschappelijke ontwikkelingen. Enkele beginselen, zoals het verbod op
willekeur zijn jurisprudentieel geregeld. Zo is ook voor de inzet van opsporingsmiddelen van
de politie niet altijd een specifieke wettelijke grondslag beschikbaar. Dit kan zolang die wijze
een beperkte inbreuk maakt op de grondrechten van burgers en die niet zeer risicovol is
voor integriteit en beheersbaarheid van de opsporing (art. 3 Politiewet).
1
Isa Horstik, HRN-A01
,In ons strafsysteem vindt verificatie van het voorbereidend onderzoek plaats tijden een
openbare zitting in het bijzijn van de 3 belangrijkste procesdeelnemers: de rechter, de
officier van justitie en de verdachte bijgestaan door zijn raadsman (advocaat).
Tijdens het onderzoek ter terechtzitting brengen het OM en de verdediging naar voren hoe
zij tegen de strafzaak aankijken en wat daarin de pijnpunten zijn. Een groot aantal zaken
wordt niet voor de rechter gebracht en kan op grond van de wet worden afgedaan door de
politie dan wel door het OM op grond van de Wet-OM-afdoening.
De strafrechter: een zeer actieve rechter, die leiding heeft over het onderzoek te
terechtzitting en over een groot aantal bevoegdheden beschikt om het onderzoek in goede
banen te leiden en te handhaven. Hij dient tijden de procesvoering onafhankelijk, onpartijdig
en integer te zijn.
Onschuldpresumptie: op basis van art. 271, lid 2 Sv dient de rechter ter terechtzitting geen
blijk van enige overtuiging omtrent schuld of onschuld van de verdachte te geven.
Vervolgingsmonopolie: de officier van justitie heeft het vervolgingsmonopolie en kiest in het
beginsel ook het forum waarvoor de verdachte dient te verschijnen.
Eenvoudige strafzaken = politierechter (kan maximaal 1 jaar gevangenisstraf
opleggen)
Complexe zaak/forse gevangenisstraf = meervoudige strafkamer (3 rechters)
Minderjarige verdachte = enkelvoudig zittende kinderrechter óf
meervoudige strafkamer onder voorzitterschap van een kinderrechter (maximaal
jeugddetentie van 2 jaar)
Economisch strafrecht (WED) = economische politierechter óf
economische meervoudige kamer
De officier van justitie: het OM heeft het vervolgingsmonopolie. Alleen hij kan vervolging
instellen en een rechterlijke beslissing afdwingen, gebaseerd op het op het
opportuniteitsbeginsel. Tijdens het onderzoek ter terechtzitting in eerste aanleg wordt het
OM vertegenwoordigd door een officier van justitie. In hoger beroep is het de advocaat-
generaal die het OM vertegenwoordigd.
Requisitoir: wordt gehouden na behandeling van de zaak, waarin hij meestal concludeert tot
een bewezenverklaring van hetgeen ten laste is gelegd en waarin hij een straf en/of
maatregel eist jegens de verdachte.
De raadsman (advocaat): staat de verdachte bij tijdens het proces en voert het woord
doormiddel van een pleidooi, laat zich leiden door het belang van zijn cliënt. Hij heeft een
adviserende rol en moet in staat zijn het standpunt van zijn cliënt te vertalen. De verdachte
is niet verplicht zich door een raadsman bij te laten staan, hij mag ook zijn eigen verdediging
voeren. De advocaat dient een aantal belangrijke uitgangspunten en beginselen in acht te
nemen: - Onafhankelijkheid
Onzelfstandigheid
Eenheid van verdediging
Vertrouwelijkheid
2
Isa Horstik, HRN-A01
, De griffier: een juridisch medewerker houdt zich enerzijds bezig met de werkzaamheden als
griffier tijdens het onderzoek ter terechtzitting, waarvan hij proces-verbaal opmaakt en
anderzijds met de juridische voorbereiding van de strafzaak en alles wat voortvloeit uit het
onderzoek ter terechtzitting. Tijdens het onderzoek ter terechtzitting houdt de griffier
proces-verbaal bij. De griffier neemt plaats achter de tafel van de rechters.
De tolk: wanneer bepaalde omstandigheden de communicatie tussen de procespartijen
belemmert wordt de verdachte bijgestaan door een tolk. Zij dienen aan de volgende
kwaliteitsvereisten te voldoen:
Het hebben gevolgd van een erkende tolkenopleiding
Het beschikken over voldoende ervaring met tolken ten behoeve van justitie
De deskundige: in ons strafrecht hebben we specialistennodig die onder meer kunnen
beoordelen of en zo ja, in hoeverre een verdachte gelet op zijn persoonlijke en psychische
gesteldheid een feit valt toe te rekenen en die kunnen adviseren over een eventueel nodige
behandeling of begeleiding om te komen tot een verkleining van het risico dat een verdachte
opnieuw een strafbaar feit pleegt. Ook in het kader van een eventueel op te leggen
maatregel van ter beschikkingstelling of plaatsing in een psychiatrische instelling is een
gedragskundig oordeel van groot belang.
Legaliteitsbeginsel: een essentieel beginsel van de rechtsstaat en daarmee van het
strafrecht. Het vereist dat alle wetgeving duidelijk, verifieerbaar en ‘non-retrospectief’ is.
Het legaliteitsbeginsel beschermt aldus in de eerste plaats tegen willekeurige of
terugwerkende bestraffing door de staat. In het verlengde daarvan betekent het tevens dat
de wetgeving duidelijk geformuleerd dient te zijn.
Uitgangspunt verbod op onduidelijke wetgeving is voor het legaliteitsbeginsel belangrijk, het
individu heeft keuze tussen dat wat toegestaan is en dat wat verboden is. Deze mogelijkheid
kan enkel bestaan wanneer de grenzen hiertussen duidelijk zijn. Een delictsomschrijving mag
dus niet te vaag zijn. Het feit dat een bepaling zich door middel van interpretatie
jurisprudentieel ontwikkelt, maakt de bepalingen niet direct strijdig met het
legaliteitsbeginsel.
Interpretatie van regels: verbod op analoge interpretatie. Een zekere interpretatie door de
rechter is onvermijdelijk, maar daaraan zijn grenzen gebonden. Het resultaat van die
interpretatie mag geen afbreuk doen aan de essentie van de strafbepaling en moet
redelijkerwijs te voorzien zijn geweest. Er zijn goede argumenten nodig om extensieve
interpretatie toelaatbaar te doen.
In sommige gevallen zal de rechter een regel moeten interpreteren. Daartoe bestaan
verschillende interpretatiemethoden. De 4 belangrijkste zijn:
Grammaticale interpretatie: letter van de wet
Wetshistorische interpretatie: ontstaansgeschiedenis van de wet
Systematische interpretatie: de plaats van de regel in het systeem van regelgeving
Teleologische interpretatie: het maatschappelijke doel dat de wetgever heeft willen
dienen
Ook is er nog de anticiperende interpretatie waarbij wordt vooruitgelopen op wetgeving die
nog niet is ingediend.
3
Isa Horstik, HRN-A01
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper isahorstik. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
