Dit is een volledige samenvatting van THG in het jaar 2021 aan de hand van de syllabus, slides, notities en soms extra uitleg online opgezocht waar nodig.
Theoretische en historische grondslagen
van de psychologie
Inhoud
1 Wat is wetenschap? ......................................................................................................................... 3
1.1 Het beeld van de moderne wetenschap ................................................................................... 4
1.2 Soorten verklaringen ............................................................................................................... 4
1.2.1 Deductief-nomologische verklaring ................................................................................ 4
1.2.1.1 Problemen met D-N model .......................................................................................... 6
1.2.1.2 Redenen vs. Verklaringen ........................................................................................... 7
1.2.2 Hermeneutisch begrijpen ................................................................................................. 8
1.2.3 Functionele en teleologische verklaringen ...................................................................... 9
1.2.3.1 Twee soorten functies ................................................................................................ 10
1.2.3.2 Functionalisme in de psychologie ............................................................................. 10
1.2.3.3 Functionalisme: mechanische verklaringen............................................................... 12
1.2.4 Causale benadering: achterliggende mechanismen ....................................................... 13
1.3 Theorieën ............................................................................................................................... 14
1.3.1 Realisme vs. instrumentalisme ...................................................................................... 14
1.3.1.1 Mach vs. Mendeljev .................................................................................................. 14
1.3.1.2 Bohr vs. Einstein ....................................................................................................... 14
1.3.2 Syntactische benadering van theorieën.......................................................................... 15
1.3.3 Semantische benadering van theorieën.......................................................................... 15
1.4 Eenvoud als kenmerk van de waarheid ................................................................................. 15
1.5 Veranderingen in de wetenschap ........................................................................................... 17
1.5.1 Naturalistische benadering ............................................................................................ 18
1.5.2 Falsificationisme............................................................................................................ 19
1.6 Reductie en vervanging ......................................................................................................... 21
1.7 Wetenschap als een visie op de wereld ................................................................................. 21
1.7.1 Wetenschap en realiteit.................................................................................................. 22
2 Het tragikomische bestaan............................................................................................................. 24
2.1 De ware moraal ..................................................................................................................... 24
2.1.1 Bewustzijn: gave of vloek? ........................................................................................... 24
2.1.1.1 Nietzsche ................................................................................................................... 25
2.1.1.2 Kant ........................................................................................................................... 25
2.2 Blaise Pascal .......................................................................................................................... 26
2.2.1 ‘Het hart heeft zijn redenen die het verstand niet begrijpt’ (Pascal) ............................. 27
1
,Aurélie Weverbergh 2BA PSYCH 2020-2021
VUB
2.2.2 Wetenschappelijk denken .............................................................................................. 27
2.2.3 Lebenswelt (Wittgenstein)............................................................................................. 28
2.2.3.1 Welk soort vragen kan men stellen bij deze benaderingen? ...................................... 28
2.2.4 Relatie tussen subject -object volgens 2 benaderingen ................................................. 28
3 Hermeneutiek en Verstehen .......................................................................................................... 33
3.1 Inleiding................................................................................................................................. 33
3.1.1 Hermeneutiek ................................................................................................................ 33
3.1.1.1 Belang van historiciteit .............................................................................................. 33
3.1.1.2 Weerstand bieden tegen naïeve verleiding van objectivisme .................................... 33
3.1.1.3 Realisme .................................................................................................................... 34
3.2 Interpretatie en betekenis (Taylor) ........................................................................................ 34
3.3 Zijn natuurwetenschappen verschillend van humane of sociale wetenschappen? ................ 35
3.4 Sociaal constructionisme ....................................................................................................... 37
3.5 Opvattingen over waarheid.................................................................................................... 38
3.6 Retoriek, discursieve en kritische psychologie...................................................................... 38
4 Ontstaan van het bewustzijn .......................................................................................................... 40
4.1 Organismen zonder bewustzijn ............................................................................................. 40
4.1.1 Citaat van Emil Cioran .................................................................................................. 41
4.1.1.1 Experiment: moreel gedrag bij apen.......................................................................... 41
4.2 Ontstaan van zelfbewustzijn bij de mens .............................................................................. 41
4.2.1 Citaat Cioran.................................................................................................................. 42
4.3 Onrust onder controle krijgen................................................................................................ 43
5 Opvattingen over hersenen en bewustzijn ..................................................................................... 46
5.1 Daniel Dennett ....................................................................................................................... 46
5.2 Opkomst van computer en artificiële intelligentie ................................................................ 48
5.2.1 Alan M. Turing .............................................................................................................. 48
5.2.2 William Calvin .............................................................................................................. 49
5.2.2.1 Participerend bewustzijn ........................................................................................... 49
5.2.3 John Searle .................................................................................................................... 50
5.2.3.1 Visuele agnosie.......................................................................................................... 50
5.3 Steven Pinker ......................................................................................................................... 53
5.4 Roger Penrose........................................................................................................................ 54
5.5 Jack Copeland........................................................................................................................ 55
5.5.1 Impliciete kennis: .......................................................................................................... 56
2
,Aurélie Weverbergh 2BA PSYCH 2020-2021
VUB
1 Wat is wetenschap?
❖ Wetenschap, geschiedenis en psychologie
o Verwondering is de basis van filosofie (Plato) en wetenschap
▪ Alle wetenschappen behoorden oorspronkelijk tot de filosofie en hebben zich
doorheen de tijd daarvan losgemaakt.
• Psychologie komt als één v/d laatste wetenschappen los van de
filosofie: 19de eeuw
• Filosofie is dus de moeder discipline
o Psyche-logos: studie van de ziel (geest), en houden zich dus bezig met vragen zoals:
▪ Bestaat de ziel?
▪ aard van de ziel?
▪ functies?
▪ relatie met lichaam?
o Hoe kennen we de wereld?
▪ Epistemologie1: vraag van epistemologie heeft te maken met gewaarwording,
perceptie, geheugen, denken
• Domein van huidige cognitieve psychologie
o Ethiek: hoe moeten we ons gedragen?
▪ is nog een ander gebied van gemeenschappelijke interesse voor filosofen en
psychologen
▪ Dit verondersteld wel dat eer een visie is op de menselijke aard
• Zijn mensen goed van nature uit?
o Rousseau: mensen zijn van nature goed,
o Puriteinen: de mens is onvolkomen en moet tot het goede
gebracht worden door opvoeding
• Wat zijn de menselijke motieven: welke zijn heilzaam, welke te
onderdrukken?
o Vb.: oosterse culturen hechten meer belang aan de
gemeenschap, niet aan het individu.
• Zijn mensen van nature sociaal?
• Hoe leiden we een ‘goed’ leven?
• => Dit soort vragen zijn eigenlijk psychologische vragen2 en kunnen
deels worden beantwoord door psychologisch onderzoek.
▪ Ethische bekommernissen komen voor in verschillende domeinen van de
psychologie
• Wetenschappelijke psychologie: studie naar motivatie, emotie, sociaal
en seksueel gedrag
• Toegepaste psychologie: Ethische kwesties in overheid, bedrijven,
klinisch
o Biologie: grondslagen van psychologie zijn te vinden in de filosofie maar de inspiratie
voor ontstaan van psychologie is te vinden in de biologie.
▪ Wat is de wisselwerking tussen geest en hersenen?
▪ Evolutieleer: wat is aanpassingswaarde van de geest?
• Moet men bewust zijn om te overleven?
▪ Cognitieve neurowetenschappen
• Vroeger waren de psychologen niet veel bezig met de fysiologie
aangezien ze nog geen goede technieken hadden om het brein te
1 Studie van hoe we aan kennis komen
2 Het zijn nl. waardeoordelen.
3
, Aurélie Weverbergh 2BA PSYCH 2020-2021
VUB
bestuderen, nu hebben ze die wel waardoor men zich nu veel meer
kan verdiepen in de fysiologie.
1.1 Het beeld van de moderne wetenschap
❖ De Newtoniaanse stijl van aan wetenschap doen
o Beperkt aantal wetten construeren, waarvan geobserveerde regelmatigheden in natuur
kunnen afgeleid worden
▪ Wetten zijn een soort korte samenvatting van wat men empirisch van
regelmatigheden observeert
• Gaat dus om puur observeren van regelmatigheden en dus niet verder
gaan door verklaringen te zoeken
▪ Newton weigert een verklaring (mechanisme) te verzinnen voor wet van de
zwaartekracht
▪ Was dus tegen de ‘waarom’-vraag omdat hij zei dat dit ervoor zorgde dat
mensen aan metafysische (bovennatuurlijke vb.: god) speculaties gaan doen
▪ ‘Stick to the facts’ → blijf bij de feiten, geen speculaties, geen verzinsels.
• Francis bacon - kennis is macht: als we wetmatigheden kennen
kunnen we dingen voorspellen en onder controle krijgen
• M.a.w. dus alleen predictie en controle.
o Zeer descriptieve stijl
❖ Positivisme
o Positivisme: wetenschap is de enige bron van geldige kennis
o Comte: alleen observeerbare feiten zijn geldig , geen hypothetische verklaringen
▪ M.a.w. enkel descriptie geen verklaring
▪ Comte ging dit ook toepassen op samenleving (sociologie)
• Dus hij ging social engenering doen, daarbij gaat men kijken hoe men
psychologie kan toepassen op de maatschappij.
• Dus ook in sociale moeten we ons houden aan de observeerbare feiten
o Volgens het positivisme zijn wetten samenvattingen van observaties, geen essenties
van de natuur.
▪ Dus men verkrijgt eigenlijk de wetten NA de observaties
▪ Door die regelmatigheden en feiten te kennen kunnen we aan predictie en
controle doen.
• Predictie: door wetten of theorieën kunnen we de toekomstige
gebeurtenissen voorspellen
• Controle: kennis van wetmatigheden maakt dan uiteindelijk de
controle van de natuur mogelijk
o Sciëntisme: wetenschap kan alle (levens)problemen oplossen
o Nazisme en communisme zijn 2 grote voorbeelden waarbij men geprobeerd heeft om
samenlevingen te baseren op wetenschap
▪ Waren dus beiden zeer positivistisch.
1.2 Soorten verklaringen
1.2.1 Deductief-nomologische verklaring
❖ Nomo= wetmatigheden, deductief = afleiden uit
o Eens je aantal wetmatigheden hebt kan je er allerlei zaken uit afleiden
❖ D-N model is ontstaan in het Logisch Positivisme in Wenen (door de Wiener Kreis, 1920-
1938)
o Wiener Kreis was een groep filosofen, wetenschappers,…
▪ Een zeer belangrijke filosoof was Wittgenstein
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper aurlieweverbergh. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,39. Je zit daarna nergens aan vast.
