In deze volledige samenvatting van 29 pagina's vind je de nodig informatie over H18: voortplanting. Dit is een samenvatting gebasseerd op de online lessen van prof. Bols.
Hoofdstuk 18: De voortplanting
Bij dit hoofdstuk moet je praktisch alles van H5 Endocrinologie nog perfect moeten kennen! Ik heb
lang niet alles genoteerd uit dit hoofdstuk wegens de herhaling van de anatomie en embryologie.
Belangrijke aspecten
Pas na het volgroeien van een dier en het opslaan van reserves kan het gaan produceren door middel
van het komen in de pubertijd. Bij een slechte gezondheid of een lager gewicht komt dit dan ook pas
later op gang.
Gameten
Er is een grote variabiliteit in genetisch materiaal in verschillende gameten gevormd door eenzelfde
individu.
De functie van de gonaden (testikels en ovaria) is het produceren en stockeren van gameten.
Daarnaast zijn ze ook nog endocrien, omdat ze ook hormonen produceren. Deze zijn nodig voor de
ontwikkeling van de gonaden, maar ook voor seksuele functies zoals seksueel gedrag.
Cellen in de wand van de follikels produceren oestrogenen die de oestrus induceren.
In de luteale fase van de ovulatie zal de lege follikel omgebouwd worden tot corpus luteum die
progesteron zal produceren. Dit zal nodig zijn voor het behoud van de dracht.
Sommige species zijn actief gedurende het hele jaar waarbij de oestrale cycli elkaar opvolgen. Dit zijn
continue kwekers = koe, mens, zeug.
Bij andere species is de seksuele cyclus geregeld door externe factoren. Dit zijn de seizoenskwekers.
Hierbij is de seksuele activiteit beperkt tot een bepaalde periode van het jaar. Dit staat onder invloed
van de daglengte, voedselvoorziening en het seizoen.
Regeling van de gonadale functies
FSH: stimuleert de maturatie van geslachtscellen in de testikels EN ovaria.
LH: stimuleert de productie en secretie van testosteron in de testikels en de oestrogenen en
progesteron in ovaria.
FSH en LH zijn gonadotrope hormonen: stimuleren de groei en ontwikkeling van gonaden.
GnRH: gonadotropine releasing hormoon stimuleert de secretie van FSH en LH. Wordt
gesecreteerd door neuro-endocriene cellen in de hypothalamus.
Dracht en partus
De foetus zal hormonale signalen produceren die de partus in gang zullen zetten. De contracties van
de uterus staan onder invloed van oxytocine.
De uierontwikkeling is met name aan het einde van de dracht. De start van de melkproductie is rond
de partus.
Regeling van de gonadale activiteit
De activiteit van de gonaden wordt geregeld door FSH en LH. Deze komen vrij onder invloed van de
GnRH-concentratie in het bloed. De neuronen in de hypothalamus die GnRH produceren liggen in
twee gebieden:
- Tonisch centrum
- Piek centrum
Het tonisch centrum zal zorgen voor een basale GnRH secretie. Deze neuronen zijn actief bij beide
geslachten. Deze neuronen zetten GnRH vrij op regelmatige basis in korte pulsen, gedurende een
langere periode. Vóór de pubertijd is de concentratie hiervan vrij laag.
,Het piek centrum bevat neuronen die in GnRH zullen gaan produceren wanneer de concentratie
oestrogenen in het bloed stijgt boven een bepaalde waarde gedurende 24 uur (door ontwikkelende
follikels). Dit zal leiden tot een piek. Het gevolg hiervan is een piek van LH (en FSH) zal de ovulatie
stimuleren. Dit noemen we de pre-ovulatoire LH peik.
Dus FSH en LH komen vrij bij ontwikkelde follikels (nog nooit eentje geovuleerd) en hebben een
effect op gonaden meer oestrogenen piekcentrum geactiveerd pre-ovulatoire LH piek
follikel zal nu ovuleren.
Bij mannelijke dieren ovuleren niet, dus deze pieken
worden hier geïnactiveerd.
Hiernaast zie je een reguliere cyclus met de
concentratie GnRH en LH.
FSH en LH worden samen vrijgesteld via GnRH. Je
kunt niet wel het ene en niet het andere vrijgeven.
De GnRH secretie wordt via een negatieve-feedback
ook beïnvloed: hoge testosteron en progesteron
concentraties verhinderen de secretie van GnRH, waardoor de FSH en LH secretie ook zal dalen.
Ontwikkeling van de geslachtskenmerken
Allemaal herhaling van de embryologie, zal hij ook niet toetsen.
Pubertijd
De pubertijd is de periode waarin de seksuele activiteit begint en een dier de mogelijkheid krijgt zich
voort te gaan planten. Bij de dame start de cyclus, bij de heren de vorming van spermatozoa in de
testis. Een man kan hiervoor wel al ejaculeren en een erectie hebben, maar kan niemand hiermee
bevruchten.
De sekshormonen worden geproduceerd in de ovaria en de testis, deze staan onder controle van
GnRH-secretie. Deze stimuleren de ontwikkeling van de secundaire geslachtskenmerken, maar ook
het libido.
De groei van de geslachtsorganen kent verschillende fasen:
- Isometrisch = synchroon met de rest van het lichaam (tot aan pubertijd)
- Allometrisch = tijdens de pubertijd = geslachtsorganen groeien sneller dan de rest van het
lichaam (veroorzaakt door de sekshormonen)
Start van pubertijd
- Honden en katten = 6-12 maanden
- Schapen en geiten = 6-8 maanden
- Koe = 8-12 maanden
o Melkvee eerder dan vleesvee
- Paard = 12-18 maanden
Een dier kan pas in de pubertijd komen als het gezond is, een bepaald lichaamsgewicht heeft en een
goede voedingstoestand kent. Slecht gevoede dieren komen later in de pubertijd. Hierin speelt
bijvoorbeeld leptine ook een rol.
Wanneer een dier drachtig raakt voordat het zelf is uitgegroeid, zal de metabole behoefte voor de
dracht en de lactatie interfereren met de groei van het vrouwelijke dier. Het moederdier zal na de
dracht nooit zo groot worden als een dier wat niet drachtig raakte.
, Soms kiezen mensen ervoor te aborteren bij een dier dat ‘per ongeluk’ drachtig is geraakt. Dit kan
komen door het bijvoorbeeld te laat uit elkaar halen van het jongvee.
Moet ik mijn dier jong laten castreren, liever jong of oud? Hengsten vaak later, omdat ze dan wel nog
bespierder zijn dan wanneer je het heel vroeg castreert (geen testosteron). Dit heeft natuurlijk wel te
maken met bijvoorbeeld jumping- of dressuurpaarden.
De reproductie bij het mannelijke dier
De hoofdopdracht van de man is mannelijke gameten produceren en op juiste moment op de juiste
plaats krijgen (produceren, erectie, vrouw dekken, ejaculeren).
De spermatozoa worden opgeslagen voor rijping in de epididymis. Hierna volgt ook nog bijmenging
van accessoire geslachtsklieren = overgrote deel van het ejaculaat. Deze bevatten voedingsstoffen en
zijn vaak alkalisch om het micromilieu in de vrouw te neutraliseren, zodat het sperma kan overleven.
Feromonen
Feromonen zijn eigenlijk hormonen die via de urine, speeksel of de huidklieren uitgescheiden kunnen
worden. Dit zijn eigenlijk reukmoleculen bedoelt om andere speciesgenoten op de hoogte te stellen
van de vruchtbaarheid. Een reu kan niet op zoek gaan naar een tochtige koe bijvoorbeeld. Het geldt
alleen binnen dezelfde diersoort.
Functies van de gonaden van de man:
- Aanmaak van spermatozoa
- Productie van sekshormonen
o Regelen de ontwikkeling van het geslachtsapparaat
o Induceren volwassen gedrag
o Vergemakkelijken dus de overdracht van de spermatozoa naar de vrouw (libido)
Beide functies dragen bij tot de hoofdopdracht = transfer van spermatozoa naar de dame.
Testis
De spermatozoa worden gevormd in de zaadbuisjes of
tubuli seminiferi. Tussen deze buisjes liggen septa met
cellen van Leydig, bloedvaten, zenuwen en bindweefsel.
Ook liggen hierin gladde spiercellen die de afvoer van de
spermatozoa stimuleren. Deze buisjes staan in verbinding
met een netwerk centraal in de testikel = rete testis. Hierna
zal het verder gaan naar de epididymis.
Het scrotum is eigenlijk een expansie van het abdomen en
is bedekt met een laagje peritoneum.
Epididymis
Dit is 1 sterk opgerolde buis die de spermatozoa evacueert
uit de testis. Deze zal de testis brengen naar de zaadleider.
De spermatozoa ondergaan in de epididymis hun finale
maturatie en worden hier opgeslagen tot er een ejaculatie
plaatsvindt.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper koetjesUA. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
