Eline Bunnik
Onderwijs in relatie tot samenleving en cultuur
College 1: 28/09/2020
Waarover gaat ‘onderwijs in relatie tot samenleving en cultuur’?
BV waarom is er een onderscheid tussen ASO, BSO EN TSO (heeft te maken met
maatschappelijke kwesties)
BV waarom is het schoolse leren de standaard in onze samenleving? OF waarom is er meer
waardering voor wiskunde dan voor humane wetenschappen
Samenvattend:
Wat wordt onderzocht?
o onderwijs samenleving/cultuur
bv. gelijkheid?, kwalificatie?
Onderwijs kan de samenleving willen veranderen
zoals bv meer gelijkheid na te streven door
kansengroepen te ondersteunen
MAAR het is niet zo dat ze de samenleving altijd willen veranderen, het kan
ook zo dat er bepaalde normen en waarden behouden willen blijven
o onderwijs samenleving/cultuur
bv. curriculum?, markt?
Bv een samenleving verwacht van onderwijs dat er genoeg mensen worden
aangeleverd voor de arbeidsmarkt
= een wederzijdse invloed op elkaar
o aard van –>
sommige zien de relatie tussen beide als reproductive, anderen vernieuwing
(hangt af vanuit welke auteur het bekeken wordt)
Focus = raakvlak onderwijs en samenleving/cultuur
o Uitgangspunt: onderwijs is ook een maatschappelijk (sociaal/cultureel) fenomeen is
o NIET- in eerste instantie- over ‘hoe kan of moet ‘ik’ (als pedagoog, leerkracht,
leerling, …) optimaal handelen/leren?’ (= individueel-didactische benadering,
onderwijskundige benadering)’
Het gaat niet zozeer over de klaspraktijk
o WEL -eerst en vooral)- over de vraag naar de maatschappelijke inbedding van
onderwijs en welke de maatschappelijke betekenis is/kan zijn van onderwijs (sociale,
cultureel-politieke benadering van onderwijs)
Dit wordt onderzocht via verschillende auteurs en daarbij zijn er dus verschillende
benaderingen (MAAR de auteurs kunnen in meerdere benaderingen geplaatst worden)
o functioneel-sociologische benadering – Durkheim
de samenleving wordt gezien als een organisch geheel van instituties die een
bijdrage leveren aan het grotere geheel
betekenis onderwijs wordt gezien in fucntie van de samenleving en deze
functie via Durkheim is socialiseren (onderwijs moet de jongere generatie
socialiseren)
o sociaal-economische benadering
geheel van relaties van produceren, markt staat centraal
onderwijs wordt gezien als een instituur dat moet produceren. Er wordt
vooral ingezet op arbeidsmarkt, V&A
1
,Eline Bunnik
GAAN WE NIET OP IN IN DE CURSUS want is al heel dominant aanwezig (bv
door leerwinst)
o cultureel-sociologische benadering
samenleving is een verzameling van betekenisverbanden, cultuur is
essentieel
onderwijs is een instelling die moet cultiveren – leerlingen bepaalde waarden
en normen moet bijbrengen
o conflict-sociologische benadering – Bourdieux en Apple
samenleving is een verzameling van groepen mensen die strijden om macht
onderwijs wordt gezien als een instituut dat zeer kritisch moet kijken naar de
machtsrelaties, het moet mensen bewust maken en emanciperen zodat ze
niet automatissch in de machtsrelaties terechtkomen
o school-pedagogische benadering – Masscheilen en Simons
wat maakt een school tot school? Wat is de essentie van school?
De voorgaande zien onderwijs vanuit iets extern MAAR deze ziet het als iets
intern
DEEL 1: concepten en theoretische kaders m.b.t. onderwijs in relatie tot samenleving en cultuur
Waarom is er in ons onderwijssysteem een onderscheid tussen ASO, TSO en BSO?
Heeft er iemand (groep/klasse) belang bij hoe het onderwijs nu georganiseerd is?
Waarom is het schoolse leren de standaard in onze samenleving?
Waarom is er (vaak) meer sociale waardering voor wiskunde/exacte wetenschappen dan
voor kunst/humane wetenschappen?
Wat leren we op school buiten het officiële curriculum? En in wiens belang is dat?
Is gebrek aan motivatie om te leren op school een probleem van de individuele leerling of
een symptoom van hoe onderwijs en de samenleving georganiseerd is?
Hoe ver reikt de macht/invloed van commerciële actoren op school?
Wat is eigen aan schoolse vormen van leren? Kan de school de samenleving vernieuwen?
DEEL 2: publiek experiment – reflecties over het corona onderwijs: wat zijn belangrijke bouwstenen
van (goed) onderwijs?
Wat is een publiek experiment?
o Een ‘publiek experiment/onderzoek’ is een vorm van collectief, onderzoekend leren
waarin we samen dieper ingaan op een concrete, maatschappelijke uitdaging . Een
publiek experiment combineert individueel werk en groepswerk; door individuele
bijdragen proberen we een collectief resultaat te behalen, wat ook betekent dat er
een wederzijdse afhankelijkheid is van elkaars inzet en bijdrage.
o Werktitel dit academiejaar: ‘Reflecties over corona-onderwijs: Wat zijn belangrijke
bouwstenen van (goed) onderwijs?’
Aanleiding: coronacrisis in het lager en secundair onderwijs
o Corona-crisis
Crisis toont iets
Crisis = kans om, vanuit persoonlijke ervaring, te spreken over
systeem
Latour (2020): What protective measures can you think of so we don’t go
back to the pre-crisis production model?
o Corona-crisis in onderwijs
= aanleiding om samen met ouders, leerkrachten, leerlingen en directeurs,
vanuit een persoonlijke ervaring, na te denken over (goed) onderwijs
Focus en doel
o Lager en secundair onderwijs
2
,Eline Bunnik
o gesprekken met leerlingen, leerkrachten, ouders, directeurs over ervaringen en
reflecties over corona-onderwijs, over:
Hoe heb je corona-onderwijs ervaren?
Wat zijn de dingen die we graag zien terugkomen (wanneer corona-
onderwijs stopt)?
Wat zijn de dingen die we liever niet meer zien terugkomen (wanneer
corona-onderwijs stopt)?
Wat maakt dat onderwijs goed onderwijs is?
o Op deze manier op spoor komen wat bouwstenen van (goed) (lager en secundair)
onderwijs zijn.
o Resultaten van dit publiek onderzoek: open brief aan beleidsmakers
Planning: 6 fasen (zie ppt 1 voor verdere uitleg)
o Kennismaking, inleiding en voorbereiding van data-verzameling (5 oktober)
o Groepsinterviews met homogene groepen van actoren
o Analyse van bouwstenen van (goed) onderwijs
o Verdieping van de analyse met betrokkenen
o Bijsturing en finalisering analyse van bouwstenen; finale tekst + visualisatie per groep
o Open brief
1. Durkheim – socialisatie
Deze auteur heeft een relatie tussen onderwijs, samenleving en cultuur besproken. Volgens hem is
onderwijs een doelgerichte manier van invloed uitoefenen van volwassenen generaties op jongere
generaties en deze invloed moet deelname aan het maatschappelijk leven mogelijk zijn.
Dmv educatie wordt er dus kennis, normen en waarden overgebracht die mensen later in
hun leven nodig hebben. Verder zegt hij dat deze vorm van socialisatie uniform en veelzijdig
moet zijn: educatie bereid het kind voor op het leven (uniform) MAAR anderzijds moet het
kind voorbereid worden voor het milieu waarvoor het voorbestemd is, dus de verschillende
groepen in de samenlevig (veelzijdig)
o Educatie heeft dus 2 vormen/doelen
Uniform = kinderen bijbrengen wat de samenleving verwacht van al haar
leden
Veelzijdige = bijbrengen voor de verschillende groepen van de samenleving
1.1.Inhoud tekst
‘De educatie, haar aard en haar rol’ “L’ éducation, sa nature, son role”
o Eerste hoofdstuk in “Education et Sociologie” (1922), gepubliceerd na zijn dood
0. Introduction (Fauconnet)
1. L’ éducation, sa nature, son role
2. ‘Nature et méthode de la pédagogie
3. Pédagogie et sociologie
4. L’evolution et le rôle de l’enseignement secondaire en
France
o Boek is samengesteld door P. Fauconnet
o Vroeger al verschenen in ‘Nouveau Dictionnaire de Pédagogie et d’instruction
primaire’ (1911) onder de titel ‘Education’
o Inaugurale rede (Sorbonne 1902) gelijkaardige ideëen, een lazing die hij daar gaf lijkt
op de ideeen in deze tekst
Auteur: Emile Durkheim (1858- 1917, Frankrijk)
3
, Eline Bunnik
Een van de grondleggers van de sociologie samen met anderen zoals Weber, Compte
o Voor hem gaat het echt over onderwijs en sociologie
Enkele werken
o ‘De la divison du travail social’
o Les règles de la méthode sociologique’
o ‘Le suicide’
o ‘Les formes élementaires de la vie réligieuse’
o ‘La morale’
o ….
o Ook aantal kortere teksten, lezingen over educatie die postuum werden
samengebracht (door Fauconnet et al.) ; vb.
Education et Sociologie (1922)
L'Éducation morale (obv lessen 1902-1903 Durkheim in Parijs)
1.1.1. Situering tekst: historische context
Frankrijk Tweede Keizerrijk (1852- 1870) - Derde Republiek (1870-1940) – toen leefde hij!
o Periode wordt gekenmerkt door een zoektocht naar een nieuwe samenleving,
nieuwe wetten en dergelijke
o Dus na de FR kwam er een soort van stabilisatie, nieuwe vormgeving van de Franse
staat
Na Franse Revolutie (1789) : ‘liberté, égalité, fraternité’ ipv absolute monarchie, aristocratie,
kerk
o Na een periode van chaos dat ze opkwamen tegen de standenmaatschappij en de
macht van koning en adel, gingen ze dus nadenken over een nieuwe samenleving
Uitdagingen
Integrerende functie van religie neemt af, naar een seculiere moral
Overgang van agrarische naar geïndustrialiseerde samenleving (niet enkel Frankrijk, ook het
gehele westen)
we gaan van landbouw naar een stedelijke samenleving rond industrie
o Specialisatie in taken: in de landbouw kregen boeren vaak dezelfde taken, maar nu
krijgen ze veel verschillende taken en komt er dus een specialisme (bv sommigen
werken in de staalindustrie en daarbinnen is er dan sommigen werken aan machines,
anderen bureau enz)
o Urbanisatie: mensen trekken naar de steden, daar waar er werk is
o Fragmentatie: toegenomen interdependentie (mensen zijn meer afhankelijk), maar
er komt ook meer concurrentie wat tot problemen op het vlak van sociale cohesie
kan leiden
Periode is ook een periode waar ze proberen op een nieuwe manier de samenleving te organiseren:
niet meer terug naar een standenmaatschappij
°instellingen en wetten die antwoord bieden op verzuchtingen Franse Revolutie zoals
o scheiding kerk en staat
o wetgeving en onderwijs seculier dus niet meer aangestuurd door kerk of koning
o godsdienst privé-aangelegenheid ontstaan van de franse Lekenstaat of de Laicité
In deze context vraagt Durkheim zich onder andere af:
o Hoe moeten we onderwijs begrijpen?
o Hoe moeten we religie begrijpen?
o Hoe kunnen we solidariteit begrijpen en stimuleren?
o Hoe moeten we maatschappij begrijpen en bestuderen? = vraag naar sociologie
4
