Ethiek in de psychologie, 3e editie met MyLab NL toegangscode
Samenvatting studieboek Ethiek in de psychologie, 3e editie met MyLab NL toegangscode van Jacquelien Rothfusz (1,3,4) - ISBN: 9789043036344, Druk: 1, Uitgavejaar: - (H1, H3 en H4)
Samenvatting Ethiek in de psychologie 3e editie, H1 t/m H4
Alles voor dit studieboek (8)
Geschreven voor
HBO Drechtsteden
Toegepaste Psychologie
Beroepsethiek (P3.13)
Alle documenten voor dit vak (2)
1
beoordeling
Door: delaijahmanuel • 11 maanden geleden
Verkoper
Volgen
btissess
Ontvangen beoordelingen
Voorbeeld van de inhoud
Ethiek in de psychologie
Hoofdstuk 1 Moraal
Morale vragen gaan over goed en kwaad, over de manier waarop mensen zouden
moeten leven. Morele opvattingen zijn een antwoord op de vraag hoe men zich
goed en verantwoordelijk kan gedragen. Het woord moraal is afgeleid van het
Latijnse woord ‘mos’ (mores), dat zede of gewoonte betekent. Moraal is een
stelsel van waarden en normen. Dat zijn opvattingen over wat waardevol is in het
leven. Waarden en normen zijn nooit af te leiden uit de werkelijkheid. De filosoof
Hume (1739) wees erop dat er een fundamenteel onderscheid is tussen
descriptieve beweringen, die beschrijven wat het geval is (what is), en
prescriptieve of normatieve beweringen, die erover gaan hoe de wereld eruit zou
moeten zien (what ought to be). Zelfs als we precies weten hoe mensen zich
feitelijk gedragen, kunnen we daar niet uit afleiden hoe we ons zouden moeten
gedragen. Dit noemt Hume is-ought-probleem. Waarden en normen zijn
verbonden aan een levensvisie, aan idealen over hoe het leven zou moeten zijn.
Ze geven mensen kompas, waarmee ze richting kunnen geven aan hun leven.
Moraal kan gebaseerd zijn op intuïtie, emoties of rationele overwegingen.
Volgens Verplaetse (2008) onderscheidt vijf verschillende moralen:
De hechtingsmoraal, die regelt hoe we omgaan met de mensen met wie
we verbonden zijn. In deze moraal gaat het over hechting en empathie.
Mensen kunnen zich inleven in mensen met wie ze een band hebben en ze
hebben veel voor hen over. Dit is onder meer belangrijk in de relatie
tussen ouders en kinderen en in vriendschappen. Als iemand een vriend
helpt zonder dat hij daar zelf beter van wordt, of als hij meeleeft met het
lijden van een ander, komt dit voort uit de hechtingsmoraal.
De geweldmoraal, is een moreel systeem dat regelt hoe we met
bedreigende situaties omgaan. Geweld wordt, zeker in West-Europa,
gezien als immoreel. De heersende opvatting is dat mensen een conflict
met woorden moeten uitvechten en niet met fysiek geweld. Als er sprake
is van schaarste gebruiken mensen echter wel geweld om te overleven. De
moraal speel een grote rol in oorlogssituaties. Als iemand de moord op een
familielid wreekt door de moordenaar om te brengen, is er sprake van een
geweldmoraal.
De reinigingsmoraal, regelt dat mensen reinheid koppelen aan het goed en
besmetting aan het kwaad. Mensen verweren zich tegen vreemde stoffen.
Ze willen hun omgeving ontdoen van ‘vreemde smetten’ zowel letterlijk als
symbolisch. Als de mensen de straat op gaan voor een ‘witte mars’ tegen
zinloos geweld, verwijzen ze naar wit, de kleur van onschuld, om hiermee
de samenleving symbolisch te reinigen. Dit komt dus voort uit een
reinigingsmoraal.
De samenwerkingsmoraal, speelt een rol in de manier waarop mensen met
elkaar samenwerken en waarop ze omgaan met mensen die de
samenwerking bedreigen. Mensen werken met elkaar samen om daar
beiden beter van te worden. Daarbij is het belangrijk dat ze op elkaar
kunnen vertrouwen.
Alle bovengenoemde moralen zijn instinctief. Ze bepalen ons gedrag en
onze opvattingen over goed en kwaad, maar ze geven ons geen
argumenten. De beginselenmoraal doet dat wel. Vanuit de
beginselenmoraal zoeken mensen naar de redelijke argumenten om te
onderbouwen waarom een handeling goed of fout is. Als dit systematisch
gebeurt, komen we op het terrein van de ethiek.
,Moraal is niet statisch. Moraal heeft cultuurgebonden aspecten en kan dus per
context verschillend zijn. Morele opvattingen kunnen ook veranderen in de tijd.
Morele kwesties spelen op verschillende niveaus. Op microniveau gaan morele
vagen over de manier waarop je van mens tot mens elkaar zou moeten omgaan.
Ze spelen een rol in alle menselijke relaties: tussen vrienden en familieleden,
tussen mensen die elkaar toevallig tegenkomen en tussen hulpverleners en
cliënten. Ze kunnen bijvoorbeeld gaan over de vraag wanneer je ander helpt.
Mensen ontwikkelen in de loop van hun leven opvattingen over dergelijke vragen.
Bijvoorbeeld ‘een mens in nood laat je niet in de steek’.
Op mesoniveau maken organisaties morele keuzes, die onder meer hun neerslag
vinden in de visie van de instelling. Hierbij gaat het over opvattingen over de
missie van een instelling en de manier waarop ze daaraan willen werken. Een
instelling kan er bijvoorbeeld principieel voor kiezen om met vrijwilligers te
werken, omdat ze veel waarde hechten aan de zorg van mensen voor elkaar.
Morele opvattingen kunnen ook iets zeggen over het macroniveau, over de
manier waarop de samenleving moet worden ingericht. Het gaat dan over
vraagstukken zoals de verdeling ban geld over verschillende kwetsbare
bevolkingsgroepen. Dit zijn politieke keuzes, met een morele dimensie. Waarden
die hierbij een rol kunnen spelen zijn vrijheid, gelijkheid en rechtvaardigheid.
Hierover vormen mensen in de loop van hun leven een eigen opvatting.
Moraal kan worden onderscheiden tussen normen en waarden:
- Morele waarden, opvattingen of voorstellingen van het goede. Ze
omschrijven wat mensen waardevol vinden en waarnaar zij streven.
Waarden zijn niet strikt persoonlijk, maar ze worden gedeeld door (grote)
groepen mensen. Het zijn idealen die wezenlijk zijn voor de kwaliteit van
leven. Bijvoorbeeld: rechtvaardigheid, vrijheid, autonomie, gezondheid,
geluk, solidariteit en betrouwbaarheid. Er zijn ook meer omstreden
waarden, die toch door grote groepen mensen als moreel juist worden
gezien, zoals macht, winst maken en eigenbelang.
- Normen, waarden die gebaseerd zijn op handelingsvoorschriften. Het zijn
spelregels ie duidelijk maken hoe je je moet gedragen. Terwijl waarden
abstract zijn, geven normen een concrete inhoud aan waarden. We zien
ook het ook in de beroepsethiek, waar de waarde ‘respect voor autonomie’
leidt tot de norm dat je cliënten en proefpersonen informeert en vraagt om
toestemming, voordat je begint aan een behandeling of onderzoek.
Normen kunnen geformaliseerd worden in gedragscodes of in wetten
gestolde ethiek wordt dit genoemd.
Een waarde kan op verschillende manieren worden vertaald in een norm. De
waarden ‘naastenliefde’ kan voor de ene persoon concreet worden uitgewerkt in
de norm dat hij zijn zieke vader dagelijks moet bezoeken, terwijl het voor de
ander betekent dat hij deskundige hulp regelt. Als mensen zicht (te) sterk op
normen richten, ontstaan er verwarring. Als tp’er kun je dan ook te maken krijgen
met gedragscodes en wetten, die niet meer goed aansluiten bij de huidige tijd.
Het is dan belangrijk om je eigen professionele verantwoordelijkheid te nemen.
Fatsoensnormen, omgangsregels die belangrijk zijn voor mensen. Het zijn
conventies, ‘goede manieren’, die vastleggen wat hoort en wat niet hoort. Ook
wel kleine ethiek of etiquette genoemd.
, Volgens Verplaetse (2008) zijn er vier criteria’s te onderscheiden:
1. Ernst: een morele normovertreding is ernstiger.
2. Straf: de straf voor een morele normovertreding is zwaarder.
3. Regelcontingentie: morele normen zijn niet/minder afhankelijk van
‘toevallige’, opgeschreven, regels.
4. Autoriteit: morele normen zijn niet/minder afhankelijk van de goedkeuring
door een autoriteit.
Juridische normen, ook wel ‘gestolde ethiek’. Juridische regels sluiten meestal
aan opvattingen over wat een goede samenleving is en op morele normen die
veel mensen delen. Juridische normen zijn bindend en het overschrijden daarvan
kan dan ook tot sancties leiden. Ook psychologen hebben te maken met
juridische normen. Het is bijvoorbeeld wettelijk vastgesteld dat cliënten hun
dossier mogen inzien. De wetgeving bepaalt de kaders waarbinnen een
psycholoog kan werken. De wetgeving sluit in dit geval aan bij de morele regels
zoals de beroepsvereniging van psychologen die in de beroepscodes (NIP,2015
en NBTP, 2018) vastgelegd hebben. Het is mogelijk een handeling tegen de wet
in gaat, maar wel door veel mensen als moreel juist worden gezien. Aan de
andere kant is er ook een gedrag dat binnen de wettelijke regels valt, maar toch
door veel mensen als immoreel wordt gezien.
Deugd: een min of meer vaste goede eigenschap van een persoon, die ertoe
leidt dat hij moreel juist handelt. Bijvoorbeeld: moed, zorgzaamheid,
naastenliefde, hoop, respect integriteit en zuinigheid. Veel deugen komen
overeen met waarden of zijn aan het waarden te koppelen. Het verschil is dat
waarden abstracte begrippen zijn, terwijl deugden aan een concrete persoon is
gekoppeld. De waarden zijn dan verinnerlijk. Ze zijn een onderdeel geworden van
het karakter van een persoon.
Ethiek komt van het Griekse woord ‘ethos’ en dat betekent zede of gewoonte.
Oorspronkelijk betekent ethiek dus hetzelfde als moraal. Tegenwoordig verstaan
we onder ethiek een systematische reflectie op morele vragen, op basis van
rationele argumenten. Moraal kan gebaseerd zijn op intuïtie. Mensen kunnen
intuïtief anderen helpen, samenwerken of vijanden uit de weg ruimen. Ze kunnen
allerlei opvattingen hebben over de vraag of dit goed of slecht is. Deze
verzameling waarden en normen noemen we moraal. Als mensen afstand nemen
van hun instinctieve gedrag en systematisch en redelijk gaan beargumenteren
wat goed en kwaad is, komen we op het terrein van ethiek. Er zijn verschillenden
manieren om systematisch na te denken over morele vragen:
- Descriptieve (beschrijvende) ethiek, beschrijft de feitelijke gedrag en
feitelijke denkwijzen bij morele kwesties in een gemeenschap.
- Perspectieve of normatieve ethiek, nieuwe uitgangspunten voor te
vinden voor morele keuzes. Het gaat niet meer over feiten, maar over
waarden. Het gaat er niet om hoe mensen zich feitelijk gedragen of hoe ze
feitelijk denken, maar hoe mensen zich moeten gedragen. Vanuit de
normatieve ethiek kan worden geprobeerd om algemene principes te
vinden waarmee kan worden bepaald wat moreel gedrag is.
- Perspectieve (voorschrijvende) ethiek, definiëren welke principes ze
zouden moeten hanteren als ze moreel willen handelen. Het gaat hierbij
niet om een beschrijving van het feitelijke gedrag van mensen, maar ook
om een voorschrift.
- Meta-ethiek, fundamentele morele vraagstukken bestuderen. Het
bijvoorbeeld om vragen als:
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper btissess. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
