samenvatting proefdierkunde

Proefdierkunde
1: Historiek
1.1: Vroege geschiedenis

Studies op mensen
 Veel vroeger dan op dieren
 Parallel aan ontwikkeling van de geneeskunde
 Al in 1550 VC menselijke anatomische studies
o Hippocrates
 Beschrijvende anatomie en vivisecties van menselijke lichamen
o Alexandrijnse school
 Dissectie van mensen werd algemeen aanvaard

Na Christus
 Genanus
o Gebruikte dieren als model voor de mens (experimenteel onderzoek met
varkens, honden en apen)
 Verspreiding van het christendom
o Weinig onderzoek, weinig/geen dieren
 Dit kwam doordat men vond dat mens en dier te verschillend zijn =>
men kan niet naar een dier kijken om een beeld te krijgen over de
mens
 Scala natura => lader van de schepping => mens en dier zit op
een ander niveau

1.2: renaissance


Vanaf de 15de eeuw
 Zoektocht naar nieuwe kennis
 Belang van empirie
 Heruitgave galenus
 Andreas Vesalius
o Corigeerde de inzichten van Genanus (deze klopte niet)
o Bekend voor de studie van het menselijk lichaam (deed deze op mensen zelf)
maar deed toen ookal onderzoeken met dieren
 Lessen anatomie op echte mensenlichamen

16de en 17de eeuw
 Gebruik van dieren als bron voor info werd volledig geaccepteerd
 William Harvey
o Dier als info bron -> ontdekking bloedsomloop
 Hierbij werd het dier niet verdoofd

,Cartesiaans beeld van het dier
 René descartes
 Dier als mechanisch object => geen bewustzijn, geen pijn
o “dieren zijn niets anders dan de bewegingen van een klok of een ander
automatisch mechaniek. Het is dus niet noodzakelijk te veronderstellen dat er
ziel aanwezig is of een andere aandrijving voor de beweging”

1.3: 17de eeuw en verder


Routine vivisectie sinds 17de eeuw
 18de eeuw: ratio en sentiment
o Von Hallen => kritiek op mechanistisch beeld
o Stopt vivisectie1 (snijden in levende lichamen, in deze tijd was er ook geen
anesthesie) om morele redenen
 2 helft 19de eeuw
de

o Sterke groei van vivisectie
o Ontdekking anesthesie
o Darwinisme => wetenschappelijke basis voor gebruik van dieren

19de eeuw
 Cartesianisme is niet dood
 Claude bernard
o Onderzoek naar organen, zenuwen => dieren gebruiken i.p.v. mensen is
moreel juist
 Aandacht voor welzijn bij Pavlov => om ethische en methodologische redenen

19de eeuw en verder
 Ontwikkeling microbiologie
o Robert Koch => pathogeniciteit van een micro-organisme kan enkel bewezen
worden na een infectie-experiment met gezonde dieren
 Ontwikkeling van vaccins
 Na WOI => farmaca, toxicologie
o Opgepast! Giftig bij een dier wilt niet zeggen dat het giftig is voor de mens
 Wettelijke verplichtingen ivm testen van actieve stoffen bij dieren
o Toenamen aantal proefdieren
 Evolutie van diersoorten
o Tot eind 19de eeuw => honden, katten, konijnen, varkens
o Later knaagdieren (ratten en muizen => kweken zeer snel en staan verder af
van de mens) => kiezen steeds voor lagere diersoorten




1
Dissectie: dier/mens is dood tijdens de ingreep

, 1.4: Maatschappelijk protest

17de eeuw
 Weinig tot geen protest
 Eind 17de eeuw – 18de eeuw: effect op mens

Echte protestbeweging
 19de eeuw, vooral in Engeland
o Brown dog case => vivisecties op honden tijdens de les => ontstaan van een
jarenlange maatschappelijke strijd over vivisecties

Het recente debat
 Richard Ryder, Peter singer, Tom Regan => gebaseerd op een zoöcentrische
interpretatie
 Gaat over de morele vraag of het lijden van de dieren in experimenten opweegt
tegen de voordelen die we er van hebben (kosten en baten)

Statistieken en evoluties

Stand van zaken
 Wereldwijd ongeveer 100 miljoen/ jaar proefdieren
o VS: 20 miljoen
o Eu: 11 miljoen => Noorwegen heeft het grootste aantal (onderzoek naar
vissen => deze kweken heel snel (larven))
 Wel een dalende trend
o Daarbij zijn ook nog dieren die gekweekt worden maar niet gebruikt worden
o België => Vlaanderen is grootgebruiker
 Per inwoner heel wat proefdieren per inwoner => medische
ontwikkeling
 Wetgeving in Vlaanderen, Walonië en Brussel is anders
 Fluctuerende cijfers
o Ontwikkeling alternatieve, ethiek, wetgeving => daling van proefdieren
o Ontwikkeling transgene dieren => stijging van proefdieren

Aantal en types van proefdieren
 Meest gebruikte dieren =>
knaagdieren, vogels en vissen
 Doel van de proefdieren
o Vooral fundamenteel
onderzoek
o Toegepast onderzoek
o Onderwijs => practica
dierenarts student