Dit is een volledige, blokklare (schema's, notities, slides) samenvatting o.b.v. de lessen van Prof. Dr. Sophie Stijns, m.b.t. boek 1 van verbintenissenrecht. VEEL SUCCES!
Verbintenissenrecht: Boek 1
Prof. dr. Sophie Stijns
https://livestream.kuleuven.be/?pin=939016
cursusmateriaal:
- S. Stijns, Leerboek Verbintenissenrecht, Boek 1: vanaf 1 maart aan te kopen bij ACCO
(editie 2022) (de tekst van de Inleiding en Hoofdstuk 1 komen op Toledo in PDF)
- S. Stijns en I. Samoy, Leerboek Verbintenissenrecht, Boek 1bis: aan te kopen bij ACCO
(editie 2020)
- S. Stijns, Leerboek Verbintenissenrecht, Boek 2: aan te kopen bij ACCO (editie: 2020)
- Wetsvoorstel Boek 5 (zie toledo): geen leerstof!
1
,Inhoudsopgave
LES 1: KENNISMAKING EN INLEIDING................................................................................................................6
SITUERING IN DE OPLEIDING .................................................................................................................................6
ER IS EEN NIEUW BW IN DE MAAK! ........................................................................................................................6
AANPAK VAN DE OPSTELLERS VAN BOEK 5 ‘VERBINTENISSEN’: HERKENBAARHEID EN MODERNISERING .....................................7
OPZET EN GERICHTE AANPAK ................................................................................................................................7
Problemen can totstandkoming: ...............................................................................................................8
Is een belofte een verbintenis? ............................................................................................................................ 8
Stukken van mensen ........................................................................................................................................... 8
De ‘auto van Eva Braun’ verkocht ........................................................................................................................ 8
Problemen van uitvoering:........................................................................................................................9
Wat kan je doen als je aannemer niet meer opdaagt? .......................................................................................... 9
AstraZeneca’s ‘best efforts’ defense .................................................................................................................... 9
Essent overgenomen door Luminus ..................................................................................................................... 9
Kwijtschelding afspreken in een Handelshuur?..................................................................................................... 9
Stage die slecht afloopt (typische examenvraag) ................................................................................................ 10
Wie is aansprakelijk voor wat Jesse overkwam? ................................................................................................. 10
LEERINSTRUMENTEN ........................................................................................................................................ 12
STUDIEBEGELEIDING: EEN HEEL TEAM STAAT VOOR JE KLAAR ....................................................................................... 12
STUDIEBEGELEIDING: VOOR STUDENTEN FEB ......................................................................................................... 12
EVALUATIE ..................................................................................................................................................... 12
STUDIETIPS: ALTIJD, MAAR ZEKER IN TIJDEN VAN CORONA STUDEER JE DIT VAK ALS VOLGT: ................................................. 13
“CONTRACT” MET DE STUDENT ........................................................................................................................... 13
DE VERMOGENSRECHTELIJKE VERBINTENIS: INLEIDING..................................................................................14
A. DEFINITIE: DE “VERMOGENSRECHELIJKE VERBINTENIS” .......................................................................................... 14
B. KENMERKEN ............................................................................................................................................... 16
Een rechtsband tussen personen............................................................................................................. 16
Bronnen van verbintenissen .................................................................................................................... 17
Voorwerp ............................................................................................................................................... 20
Afdwingbaarheid.................................................................................................................................... 22
C. HET TOEKOMSTIG VERBINTENISSENRECHT: BOEK 5 ( NIEUWE) BW ........................................................................... 24
DEEL I: BRONNEN VAN VERBINTENISSEN ........................................................................................................26
TITEL I – VERBINTENISSEN UIT OVEREENKOMSTEN (OK) ............................................................................................ 26
Hoofdstuk 1: Begrip en soorten............................................................................................................... 26
Afdeling 1. Begrip overeenkomst (OK) = contract (co.)........................................................................................ 26
Afdeling 2. Soorten overeenkomsten ................................................................................................................. 28
1. Vermogensrechtelijke ok. (en andere ok.) ................................................................................................. 28
2. Soorten vermogensrechtelijke ok. ............................................................................................................. 28
A. Consensuele, zakelijke en plechtige overeenkomsten........................................................................... 28
B. Eenzijdige en wederkerige overeenkomsten ........................................................................................ 29
C. Overeenkomsten om niet en onder bezwarende titel ........................................................................... 30
D. Vergeldende en kanscontracten .......................................................................................................... 30
E. Overeenkomsten intuitu personae ....................................................................................................... 31
F. Benoemde, onbenoemde en gemengde overeenkomsten .................................................................... 31
G. Aflopende contracten, duurcontracten van bepaalde of onbepaalde duur en langdurige contracten..... 32
H. Hoofdcontracten en bijkomende contracten ........................................................................................ 32
I. Raamcontracten en voorovereenkomsten............................................................................................. 32
J. Onderhandelde contracten, toetredingscontracten en het gebruik van algemene voorwaarden ............ 33
K. Contracten met een consument (B2C).................................................................................................. 33
L. Contracten tussen ondernemingen (B2B) ............................................................................................. 34
Hoofdstuk 2: Basisbeginelen ................................................................................................................... 35
Afdeling 1. Historisch uitgangspunt: wilsautonomie ........................................................................................... 35
1. De contractvrijheid ................................................................................................................................... 36
2. De bindende kracht .................................................................................................................................. 37
3. Consensualisme........................................................................................................................................ 37
Afdeling 2. Wilsautonomie gecorrigeerd ............................................................................................................ 38
2
, 1. De contractvrijheid ................................................................................................................................... 38
A. Beperkingen aan de vrijheid om te contracteren wanneer men wil ....................................................... 38
B. Beperkingen aan de vrijheid om de inhoud te bepalen ......................................................................... 39
C. Beperkingen aan de vrijheid om te contracteren met wie men wil ........................................................ 40
2. De bindende kracht .................................................................................................................................. 40
A. Vertrouwensleer: dubbele rol .............................................................................................................. 40
B. Correctie door de objectieve goede trouw ........................................................................................... 41
3. Het consensualisme versus het formalisme ............................................................................................... 42
Afdeling 3. De centrale rol van de rechter .......................................................................................................... 43
1. Interpretatie van het contract (interpretatieregels) ................................................................................... 43
A. Definitie .............................................................................................................................................. 43
1. Uitgangspunt: art. 1156 oud BW ..................................................................................................... 44
2. Concrete invulling van art. 1156 oud BW:........................................................................................ 44
3. Wat bij aanhoudende twijfel ? ........................................................................................................ 44
4. Bijzondere bescherming voor zwakkere partijen.............................................................................. 44
5. Rol voor goede trouw? (niet kennen) .............................................................................................. 44
2. Aanvulling van de OK (=gedragsregel) ....................................................................................................... 45
A. Definitie .............................................................................................................................................. 45
B. Grondslag............................................................................................................................................ 45
3. Matiging van de uitoefening van contractuele rechten (=gedragsregel)...................................................... 46
A. Definitie .............................................................................................................................................. 46
B. Grondslag............................................................................................................................................ 47
C. Uitleg over de link met verbod op rechtsmisbruik................................................................................. 47
D. Sancties op misbruik ........................................................................................................................... 48
Hoofdstuk 3: Totstandkoming van de OK ................................................................................................ 49
Afdeling 1. De totstandkoming statisch bekeken: de geldigheidsvereisten .......................................................... 50
1. Wilsovereenstemming .............................................................................................................................. 50
A. Begrip en kenmerken .......................................................................................................................... 50
B. Belangrijkste problemen ...................................................................................................................... 50
1. Wilsgebreken (=WG)....................................................................................................................... 50
2. Afwezigheid van toestemming ........................................................................................................ 51
C. Wilsgebreken ...................................................................................................................................... 51
1. Dwaling .......................................................................................................................................... 51
2. Bedrog ........................................................................................................................................... 53
3. Geweld (art. 1112 e.v. - zelfstudie) .................................................................................................. 54
4. Benadeling ..................................................................................................................................... 55
5. Gekwalificeerde benadeling = misbruik van omstandigheden .......................................................... 55
2. Handelingsbekwaamheid: geen leerstof, maar vuistregels onthouden: ...................................................... 57
3. Het voorwerp ........................................................................................................................................... 57
A. Begrip ................................................................................................................................................. 57
B. Geldigheidsvoorwaarden ..................................................................................................................... 57
1. moet bestaan of kunnen bestaan (art. 1130 oud BW) ...................................................................... 57
2. moet in de handel zijn (art. 1128 oud BW)....................................................................................... 57
3. moet bepaald/bepaalbaar zijn (art. 1129 oud BW) .......................................................................... 58
4. moet geoorloofd zijn (art. 1129 oud BW) ........................................................................................ 59
C. Gevolgen............................................................................................................................................. 59
D. Verval wegens wegvallen van het VW .................................................................................................. 59
4. De oorzaak (O.)......................................................................................................................................... 60
A. Begrip ................................................................................................................................................. 60
1) Objectieve invulling (interne oorzaak) ............................................................................................. 61
2) Subjectieve invulling (externe oorzaak) ........................................................................................... 61
Van dualistische naar monistische invulling......................................................................................... 61
B. Drie problemen rond de OZ ................................................................................................................. 61
1) Afwezigheid van O. bij het sluiten van de OK (art. 1131 oud BW) ..................................................... 61
2) Verdwijnen van de O. tijdens de uitvoering van de OK (geen leerstof).............................................. 62
3) Ongeoorloofde oorzaak (art. 1133 oud BW) !!!................................................................................ 62
C. Uitzondering: de abstracte verbintenis................................................................................................. 63
Afdeling 2. De totstandkoming dynamisch bekeken............................................................................................ 66
1. Precontractuele fase: sleutelmomenten (zelfstudie: dit + enkele voorbeelde = voldoende) ........................ 66
2. Belangrijk nr. 163 (zie ook nr. 42): hoe verloopt instemming met AV? (zelfstudie) ...................................... 67
3. Contracteren met vertegenwoordiging ..................................................................................................... 67
A. Begrip ................................................................................................................................................. 67
B. Voorwaarden ...................................................................................................................................... 67
3
, C. Gevolgen............................................................................................................................................. 68
D. Schijnvertegenwoordiging (schijnmandaat).......................................................................................... 68
Afdeling 3. De sanctionering in de precontractuele fase ..................................................................................... 69
1. De nietigheidsleer..................................................................................................................................... 69
A. De aard van de nietigheid .................................................................................................................... 69
1. Sanctie in fase van totstandkoming ................................................................................................. 69
2. Retroactief ongedaan maken .......................................................................................................... 69
3. Gerechtelijk karakter ...................................................................................................................... 69
4. Absolute en relatieve Nh................................................................................................................. 70
B. Modulering van radicale nietigheid ...................................................................................................... 70
2. De precontractuele aansprakelijkheid (zelf lezen, want al eerder gezien) ................................................... 71
Hoofdstuk 4: Uitwerking van de overeenkomst tussen partijen................................................................ 73
Afdeling 1. Contractuele sancties en co. aansprakelijkheid (= Co. Ah.)................................................................. 73
1. Nakoming en niet nakoming ..................................................................................................................... 73
Tot wat is een SA gehouden? ................................................................................................................... 73
2. De toerekenbare niet-nakoming (=Co. Ah.)................................................................................................ 75
A. Ah. voor persoonlijke fout van SA. ....................................................................................................... 76
B. Ah. voor fouten van hulppersonen van SA. (zeer belangrijk, komt altijd voor op het examen!) .............. 76
C. Ah. voor zaken gebruikt bij de uitvoering ............................................................................................. 77
D. Remedies of sancties voor de SE .......................................................................................................... 77
3. De niet-toerekenbare niet-nakoming ........................................................................................................ 77
A. Vreemde oorzaak of overmacht ........................................................................................................... 77
1. Begrip en 2. toepassingsvoorwaarden ............................................................................................. 78
3. Gevolgen van vreemde oorzaak ...................................................................................................... 79
B. Imprevisieleer ..................................................................................................................................... 79
1. Begripsomschrijving........................................................................................................................ 80
2. Verwerping van de leer................................................................................................................... 80
3. Alternatieven voor imprevisie? ....................................................................................................... 81
4. Contractuele afwijkingen: bevrijdings- en exoneratiebedingen .................................................................. 81
1. Begrip: ................................................................................................................................................ 81
2. Aanvaarding ........................................................................................................................................ 82
3. Interpretatie........................................................................................................................................ 82
4. Geoorloofdheid ................................................................................................................................... 82
Afdeling 2. Ingebrekestelling (=Ing.) ................................................................................................................... 84
Afdeling 3. Algemene remedies ......................................................................................................................... 85
1. De uitvoering in natura ............................................................................................................................. 85
A. Definitie en voorrangsregel ................................................................................................................. 85
B. Uitvoering in natura door de SA ........................................................................................................... 85
C. Uitvoering in natura door een derde .................................................................................................... 85
Cass. 18 juni 2020: erkenning buitengerechtelijke vervanging (vergelijkbaar met art. 5.85, derde lid
NBW) ................................................................................................................................................. 86
D. Uitvoering in natura tegen de overheid: geen leerstof (nrs.247-248) .................................................... 86
2. De uitvoering bij equivalent ...................................................................................................................... 86
A. Principe en omvang .................................................................................................................................. 86
B. Schadevergoeding bij de laattijdige betaling van geldsommen................................................................... 86
3. De schadebedingen .................................................................................................................................. 86
A. Begrip en functie ................................................................................................................................. 86
B. Kwalificatie.......................................................................................................................................... 87
C. Geoorloofdheid en matiging van overdreven schadebedingen.............................................................. 87
D. Controle op rechtsmisbruik ................................................................................................................. 88
Afdeling 4. Bijkomende remedies in wederkerige contracten.............................................................................. 89
1. Het keuzerecht: art. 1184, lid 2 oud BW .................................................................................................... 89
2. De ontbinding van het contract ................................................................................................................. 89
A. Drie ontbindingsregimes in huidig recht ............................................................................................... 89
B. De gerechtelijke ontbinding: rol van de rechter ................................................................................... 90
a. Klassieke opvatting ......................................................................................................................... 90
b. Moderne opvatting......................................................................................................................... 90
C. De buitengerechttelijke ontbinding krachtens UOB .............................................................................. 90
a. Begrip ............................................................................................................................................ 90
b. Kwalificatie..................................................................................................................................... 91
c. Gevolgen van deze kenmerken:....................................................................................................... 91
d. Interpretatie & kwalificatie ............................................................................................................. 91
e. Geoorloofdheid .............................................................................................................................. 91
4
, f. Beroep op het UOB ......................................................................................................................... 91
g. Controle door de rechter ................................................................................................................ 92
D. De buitengerechtelijke ontbinding op (loutere) kennisgeving (“in uitzonderlijke omstandigheden” = niet
meer vereist sinds Cass. 23/5/2019) ........................................................................................................ 92
a. Begrip ............................................................................................................................................ 92
b. Aanvaarding? Ja, Cass. 23/5/2019 ................................................................................................... 92
c. Toepassingsvoorwaarden: vroeger (niet kennen!)............................................................................ 93
d. Toepassingsvoorwaarden: volgens Cass. ......................................................................................... 93
e. Mogelijke grondslag zolang Boek 5 niet geldt? ................................................................................ 93
f. Controle door de rechter ................................................................................................................. 93
E. (De gevolgen van de ontbinding) .......................................................................................................... 94
3. De schorsing van het contract (= zelfstudie) .............................................................................................. 94
Hoofdstuk 5: Uitwerking van de overeenkomst jegens derden ................................................................. 95
Afdeling 1. Begrippen en beginselen .................................................................................................................. 96
1. Twee basisbeginselen: relativiteit en tegenwerpelijkheid van contracten à verankerd in NBW.................. 96
2. Interne en externe gevolgen: onderscheid ................................................................................................ 96
A. Interne gevolgen ................................................................................................................................. 96
B. Externe gevolgen................................................................................................................................. 97
3. Partijen en derden.................................................................................................................................... 97
A. Wie geen partij is, is derde .................................................................................................................. 97
B. Wie is partij? ....................................................................................................................................... 97
C. Wie is derde? ...................................................................................................................................... 99
Afdeling 2. Derdenwerking van de externe gevolgen ........................................................................................ 100
1. Voorwaarden voor derdenwerking.......................................................................................................... 100
2. Draag van de derdenwerking .................................................................................................................. 100
3. Derde-medeplichtigheid aan contractbreuk ............................................................................................ 101
4. Uitzondering: de actio pauliana .............................................................................................................. 102
A. Voorwaarden .................................................................................................................................... 103
B. Sanctionering .................................................................................................................................... 103
5. Uitzondering: veinzing of simulatie (geen leerstof!)................................................................................. 104
Afdeling 3. De relativiteit van de interne gevolgen ........................................................................................... 105
1. Geen derdenbinding ............................................................................................................................... 105
A. Verbod op derden-binding................................................................................................................. 105
A. Verbod op derden-binding................................................................. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
B. Onrechtstreekse vormen van derden-binding..................................................................................... 105
a. Sterkmaking ................................................................................................................................. 105
b. Kettingbeding............................................................................................................................... 106
c. Contracttoetreding ....................................................................................................................... 106
2. Wél derdenbegunstiging ......................................................................................................................... 107
A. Derdenbedingen ............................................................................................................................... 107
a. Begrip .......................................................................................................................................... 107
b. Geldigheidsvoorwaarden .............................................................................................................. 108
c. Gevolgen ...................................................................................................................................... 108
B. De rechtstreekse vordering (RV) ........................................................................................................ 108
a. Begrip .......................................................................................................................................... 108
b. Geldigheidsvoorwaarden .............................................................................................................. 109
c. Gevolgen ...................................................................................................................................... 109
5
, LES 1: Kennismaking en Inleiding
Situering in de opleiding
Verbintenissenrecht
= gemeen recht (binnen het privaatrecht)
= privaatrecht (relaties tussen burgers onderling) versus publiek recht (relaties tussen burgers en
overheden en tussen overheden onderling)
à ook vele raakvlakken bv.:
- O’heidsAh. valt onder regels van 1382 ev.
- O’heidscontracten vallen onder gemeen recht of hebben eigen specifieke regels, maar gemene
recht is hier aanvullend
- vertrouwensleer zowel privaat als publiek,
- mensenrechten werken vooral tussen overheden en burgers, maar ook in contractuele
verhoudingen
= gaat over schulden en schuldvorderingen/rechtsbanden en hoe ze ontstaan
= begrippen en beginselen zijn de fundamenten voor later op te trekken gebouw (bv. voor GBO,
verzekeringsrecht, economisch en vennootschapsrecht, arbeidsrecht, …).
= ook verdieping in mastervakken: Contract Law, AhR., Verbintenissenrecht in de onderneming,
Consumentenrecht.
- Artt. 1101-1386bis oud BW (van 1804 tot 2019): over de Vermogensrechtelijke verbintenis
à Verbintenissenrecht is Vermogensrecht
à net als zakenrecht, GBO, ondernemingsrecht, arbeidsrecht, verzekeringsrecht, …
(gaat over het vermogen van een natuurlijke persoon of een rechtspersoon)
- = gemeen recht: overeenkomstig van toepassing op andere Verb.
- = geen zuiver “burgerlijk recht” want:
o Raakvlakken met publiekrecht
o Verwevenheid met brede economisch recht (ondernemingsrecht (handelsrecht),
consumentenrecht, insolventierecht)
Er is een nieuw BW in de maak!
Oud BW
- is verouderd; inhoudelijk onvolledig; onoverzichtelijk
- biedt niet meer het beeld van het geldend recht dat enkel in de RS (= rechtspraak) en Rleer (=
rechtsleer) te vinden
è rechtszekerheid komt in het gedrang: geldend recht is niet meer ‘toegankelijk’ en niet meer
‘voorspelbaar’.
è Er is uiteenlopende rechtspraak!
(Nieuw) BW is ingevoerd bij wet van 13 april 2019
- Boek 8 ‘Bewijs’ + Boek 3 ‘Goederen’: zijn al in werking getreden!
- Wetsvoorstel van 24 februari 2021 tot invoeging in BW van Boek 5 ‘Verbintenissen’
à “Wetsvoorstel Boek 5” (zie document Toledo)
- Wetsvoorstel van 24 februari 2021 tot invoeging in BW van Boek 1 ‘Algemene Bepalingen’
è Leerboek 2022 bespreekt het geldend recht + vooruitblik op Boek 5 (via de tekst zelf of de voetnoten
+ via blauw kader achteraan elk hoofdstuk met de highlights)
6
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper LeonoreVH. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,99. Je zit daarna nergens aan vast.
