ONDERZOEKSMETHODEN EN -TECHNIEKEN I
PSYCHOMETRIE
Prof. Dr. Tim Vantilborgh
AJ 2021-2022
,Inhoudsopgave
HOOFDSTUK 1: PSYCHOMETRIE ................................................................................................................................................ 1
1. PSYCHOLOGISCHE TESTEN: EEN INLEIDING........................................................................................................................ 1
1.1 IS DIT EEN PSYCHOLOGISCHE TEST? .............................................................................................................................................. 1
1.2 DE EERSTE PSYCHOLOGIE TEST DIE IEMAND AFLEGT ......................................................................................................................... 2
1.3 DRIE KENMERKEN VAN PSYCHOLOGISCHE TESTEN............................................................................................................................ 3
1.3.1 Vergaande gevolgen van psychologische testen ........................................................................................................ 3
1.4 DEFINITIE: PSYCHOMETRIE......................................................................................................................................................... 4
1.5 WAT ZIJN PSYCHOLOGISCHE TESTEN? ........................................................................................................................................... 4
1.5.1 Het belang van psychologische testen voor de psycholoog ........................................................................................ 4
1.5.2 Definitie van psychologische testen ............................................................................................................................ 4
1.5.3 5 kenmerken van psychologische testen ..................................................................................................................... 5
2. GESCHIEDENIS VAN PSYCHOLOGISCHE TESTEN ................................................................................................................. 8
2.1 TIJDSLIJN ................................................................................................................................................................................ 8
2.2 VROEGE VORMEN VAN TESTING .................................................................................................................................................. 8
2.2.1 China - 2200 VC ........................................................................................................................................................... 8
2.2.2 Physiognomie en phrenologie ..................................................................................................................................... 8
2.3 DE EXPERIMENTELE PSYCHOLOGIE = BRONZEN TIJDPERK VAN TESTING................................................................................................. 9
2.3.1 Wilhelm Wundt (1832 - 1920)................................................................................................................................... 10
2.3.2 Francis Galton (1822 - 1911):.................................................................................................................................... 11
2.3.3 James McKeen Cattell (1860 - 1944) ......................................................................................................................... 13
2.3.4 Clark Wissler (1870 - 1947) ....................................................................................................................................... 14
2.4 BINET – SIMON TEST .............................................................................................................................................................. 15
2.4.1 Binet - Simon test: eerste versie (1905) .................................................................................................................... 15
2.4.2 Binet - Simon test: tweede versie (1908) .................................................................................................................. 15
2.4.3 Binet - Simon test: derde versie (1911) ..................................................................................................................... 16
2.5 LEWIS THERMAN: DE STANFORD-BINET TEST .............................................................................................................................. 16
2.6 MISBRUIKEN VAN INTELLIGENTIETESTEN ..................................................................................................................................... 16
2.7 INVLOED VAN WO I EN WO II ................................................................................................................................................. 17
Onderzoeksmethodieken I: Psychometrie 1
, HOOFDSTUK 1: PSYCHOMETRIE
1. P SYCHOLOGISCHE TESTEN : EEN INLEIDING
1.1 Is dit een psychologische test?
Inktvlekkentest (Rorschach) – JA
Deze test bestaat uit een aantal afbeeldingen en de cliënt moet zeggen wat hij ziet. Op basis van
zijn antwoord zal de therapeut nagaan of er al dan niet sprake is van een
persoonlijkheidsstoornis(sen).
Tekst om kleurenblindheid te meten – JA
Dit is een psychologische test, het wordt ook gebruikt door psychologen. Het is een medische &
psychologische test. Psychologen gebruiken vaak testen die sensorische processen meten (zicht, tast, geur
…) omdat dit ook gelinkt is aan mentale processen.
Flair’s seksisme-enquête – JA
Dit is een psychologische test, het voldoet aan de basiskenmerken en het meet een interessant
fenomeen (seksisme). Maar het is geen goede test.
Vragenlijst – JA
Stellingen met antwoordopties, meet attitude tov
autoriteit. Was een goede voorspeller voor het stemmen
voor Donald Trump of Hilary Clinton.
Dit soort test zal vaak besproken worden in dit vak en wordt
vaak gebruikt in psychologisch onderzoek.
Onderzoeksmethodieken I: Psychometrie 1
,1.2 De eerste psychologie test die iemand aflegt
Vanaf dat een baby pas geboren wordt, wordt de APGAR test afgenomen. Je ondergaat dus een psychologische test.
Apgar test = psychologische scoringtest wordt afgenomen door verpleegkundigen net na de geboorte.
Pasgeborenen worden op 5 kenmerken/aspecten geëvalueerd:
o Kwaliteit van ademhaling
o Aanwezigheid van de reflexen
o Spiertonus
o Pols
o Kleur
Voor elk van deze aspecten geeft men een score van 0 tot 2 (0= slecht, 2 =goed). Vervolgens maakt men een
somscore/totaalscore per dimensie op (= de som van de scores op de 5 kenmerken). Op basis daarvan wordt er nagegaan of er
directe nood is aan speciale medische aandacht.
o Als de score hoger is dan 7 of gewoon 7 = ok (indicatie voor een goede gezondheid van het kind) ó als het lager is dan
7≠ok (dan moet men meteen overgaan naar bepaalde acties zoals reanimatie).
Op latere leeftijd zou de peuter die vroeger een lage Apgarscore had mogelijks in aanmerking komen voor
ontwikkelingsstoornissen. Dit is een voorbeeld om te illustreren hoe belangrijk psychologische testen zijn in ons dagdagelijkse
leven.
Onderzoeksmethodieken I: Psychometrie 2
,1.3 Drie kenmerken van psychologische testen
• Psychologische testen spelen een grote rol in ons dagelijks leven.
• We komen doorheen ons leven allemaal in aanraking met psychologische testen.
• Psychologische testen kunnen vergaande gevolgen hebben voor mensen.
1.3.1 Vergaande gevolgen van psychologische testen
Executie van mentaal zwakbegaafde
In het wetboek van de USA staat dat personen met een IQ onder 70 worden niet
geëxecuteerd. Het leven van de persoon hangt dus af van de psycholoog en de
test. Daarom is het belangrijk dat het een goede test is.
Er zit altijd een bepaalde fout in de test, je hoopt dat de test zo goed mogelijk
is, zodat de meetfouten klein zijn.
Euthanasieproces van Tine Nys
Op bepaald punt had ze contact met verschillende psychologen. Hier was er
debat: zijn de test betrouwbaar? Worden ze goed gebruikt?
Belangrijk: als psycholoog moet je een goede test van een slechte test kunnen
onderscheiden. Je hebt dus een grote verantwoordelijkheid als psycholoog.
Test Tru
Dit is eigenlijk een test om vroege tekenen van dementie op te sporen. Als
je goed scoort, zijn er geen tekenen van dementie. Het betekent niet dat je
mentaal scherp bent!
Er is hier dus een interpretatie van testresultaten voor een test die niet
gepast is.
Construct validiteit = uitspraken op basis van een test, maar de gemaakte
uitspraken zijn niet valide/correct.
Onderzoeksmethodieken I: Psychometrie 3
,1.4 Definitie: Psychometrie
Psychometrie is de wetenschappelijke studie van de kwaliteit van psychologische metingen / testen
• Er is een verschil tussen psychologische testing en assessment
o Testing: Een relatief eenvoudig proces waarbij een psychologische test wordt afgenomen van een persoon en
men tot een specifieke score op de test komt => focus in deze cursus ligt op testing
o Assessment (HRM & Recruiting): Een complex proces waarbij meerdere psychologische testen worden
afgenomen, aangevuld met informatie uit andere bronnen zoals interviews en observaties, om zo tot een
holistisch beeld te komen over het functioneren van een persoon
1.5 Wat zijn psychologische testen?
1.5.1 Het belang van psychologische testen voor de psycholoog
• Je gaat psychologische testen afnemen voor onderzoek:
o Verschillen tussen groepen
§ Vb. masterproef
§ Vb. als klinisch psycholoog in de praktijk of leerkracht. Je gaat dan beslissingen moeten nemen
gebaseerd op resultaten van psychologische testen. Probleem: Als je de basis principes van
psychologische metingen niet begrijpt, loop je het risico om het resultaat verkeerd te interpreteren
of te misbruiken. De gevolgen kunnen groot zijn voor de testpersonen.
• Psychologische testen behoren tot het instrumentarium van psychologen
o Metingen vormen basis van onderzoek (interviews, vragenlijsten,…) als de testen niet goed werken kan men
geen correcte uitspraken doen in het onderzoek.
• Het is essentieel dat je de psychometrische kwaliteit van testen kan inschatten
o Metingen vormen basis van onderzoek (interviews, vragenlijsten,…) als de testen niet goed werken kan men
geen correcte uitspraken doen in het onderzoek.
1.5.2 Definitie van psychologische testen
Cordenbach (1960): Een psychologische test is een systematische procedure om het gedrag van twee of meer personen te
vergelijken (inter-individuele verschillen), of om het gedrag van een persoon op verschillende momenten te vergelijken (intra-
individuele verschillen)
• Inter-individuele verschillen: verschillen tussen personen.
o Vb: verschillen in IQ tussen twee personen, verschillen qua gezondheid tussen twee personen
• Intra-inidividuele verschillen: verschillen binnen de persoon => test afnemen bij zelfde persoon op verschillende
momenten. Kijken hoe intelligentie evolueert.
o Vb.: veranderingen in gezondheid over de tijd voor 1 persoon
• Enkele kenmerken:
o Ze gebruiken gestandaardiseerde procedures: systematiek op de wijze waarop we ze toepassen
o Ze leveren een staal van gedrag op
o Ze leveren een testscore op
o Ze maken gebruik van normen
o Ze voorspellen gedrag buiten de test
Onderzoeksmethodieken I: Psychometrie 4
, 1.5.3 5 kenmerken van psychologische testen
A. Gestandaardiseerde procedures
= (Ideaal) Alle testpersonen krijgen dezelfde vragen te zien en dezelfde antwoordopties en voor elke persoon wordt op dezelfde
manier een totaalscore berekend.
Psychologen gebruiken systematische procedures om …
1) De items*, vragen, opdrachten te kiezen => psychologen gebruiken procedure om tot een selectie van vragen te komen
• * item = 1 specifieke stelling, vraag of taak die onderdeel is van de test
• Belangrijk: om zeker te zijn dat de items die gebruikt worden in de test echt datgene meten wat je beoogt te
meten.
2) De test af te nemen: de manier waarop je de test afneemt, daar zit ook een zekere systematiek in.
• Doel: dat voor alle deelnemers de afname van de test op dezelfde manier verloopt, volgens dezelfde procedures.
o Bijvoorbeeld IQ-test: digit span test => reeks cijfers, persoon moet de cijfers herhalen (6, 56, 26, 23). Dit
is een test van het geheugen. Belangrijk is dat je dat je de cijfers op een bepaalde manier aanbiedt
(tempo, chunking…). Andere onderzoekers zouden een ander proces kunnen doorlopen. Het is
belangrijk dat we een duidelijke procedure opstellen. Dit omdat we anders mensen achteraf niet
kunnen vergelijken.
3) De antwoorden op de test te scoren en interpreteren: ontwikkeling van een systeem
OBJECTIEVE scoring SUBJECTIEVE scoring
Antwoordopties Vooraf wordt een duidelijk beeld van de antwoorden Vooraf kan je niet bepalen welke antwoordopties
opgesteld mogelijk zijn.
Scores Scores worden vooraf bepaald (Vb. A = 1, B =0) Hier wordt gewerkt met richtlijnen en principes =
subjectief!
Scoring • Respons wordt vergeleken met een lijst waarin alle
mogelijke responsen worden opgesomd en waar dan
de bijhorende score in kan worden opgezocht.
• Twee deelnemers die dezelfde response geven komen
automatisch tot de zelfde conclusie (BIG-5)
Persoon die Eender welke testafnemer kan dus tot een zelfde score en • De subjectiviteit van de testleider speelt hier
scoort interpretatie komen ook een rol. Als de richtlijnen heel strik zijn,
dan is de subjectiviteit enigszins begrensd.
Zo niet, dan is dit een heel subjectieve
scoringswijze.
• Twee verschillende personen kunnen
richtlijnen anders toepassen en tot een
andere conclusie komen.
Voorbeeld Voorbeeld Rorschach test (inktvlek)
Men vraagt je te omschrijven wat je ziet. De
antwoorden zijn oneindig op deze vraag.
Onderzoeksmethodieken I: Psychometrie 5
