SOCIOLOGIE
1STE BACHELOR ORTHOPEDAGOGIE
AJ 2021 – 2022
LEUS CATO
,HOOFDSTUK 1: DE EIGEN AARD VAN DE SAMENLEVING...................................................................4
1. HET DAGELIJKS LEVEN DOOR DE BRIL VAN DE SOCIOLOOG..........................................................5
1.1. OVER ETEN & DRINKEN..........................................................................................................................6
1.2. OVER SPORT........................................................................................................................................7
1.3. OVER LIFESTYLE EN LIJFSTIJL....................................................................................................................7
1.4. OVER LIEFDE........................................................................................................................................7
1.5. CONTINGENT MAAR NIET ARBITRAIR?.......................................................................................................8
2. NIEMAND IS EEN EILAND – ZEKER NIET IN TIJDEN VAN CORONA..................................................8
2.1. CORONACRISIS & ONZE SOCIOLOGISCHE WAARNEMING................................................................................8
2.2. (TOENEMENDE) ONGELIJKHEID & ARMOEDE...............................................................................................9
2.3. ZIJN ‘BUBBELS’ OOK NETWERKEN?...........................................................................................................9
2.4. BELANG VAN SOCIALE CONTACTEN, INTERACTIE & COMMUNICATIE...............................................................10
2.5. OVER HET BELANG VAN DRAAGVLAK: TWIJFELAARS & ANTIVAXERS...............................................................10
2.6. HET ‘VERZET’: OMWILLE VAN DE AANSLAG OP ‘DE’ VRIJHEID OF BIJ GEBREK AAN SOLIDARITEIT...........................10
3. EEN STAP VERDER: EEN SOCIOLOGISCHE BLIK DOET BETER BEGRIJPEN.......................................11
3.1. ECHTSCHEIDING..................................................................................................................................11
3.2. SUÏCIDE............................................................................................................................................11
3.3. ZIEKTE EN DOOD.................................................................................................................................12
4. EEN EERSTE DEFINITIE VAN SOCIOLOGIE....................................................................................12
5. SAMENVATTING........................................................................................................................13
.....................................................................................................................................................13
HOOFDSTUK 2: DE SAMENLEVING IS EEN VELD VAN TEGENGESTELDE KRACHTEN ..........................14
1. INDIVIDU EN SAMENLEVING: EEN STRIJD VAN GOED TEGEN KWAAD.........................................15
2. DE SAMENLEVING: EEN VAT VOL MOGELIJKHEDEN & BEPERKINGEN..........................................16
3. SOLIDARITEIT VS STRIJD....................................................................................................................17
3.1. SOLIDARITEIT EN COHESIE.....................................................................................................................17
3.2. STRIJD & CONFLICT.............................................................................................................................18
4. ONGELIJKHEID VS GELIJKHEID....................................................................................................19
5. SAMENVATTING........................................................................................................................20
HOOFDSTUK 3 : WELK NUT HEEFT DE SOCIOLOGIE VOOR WIE GEEN SOCIOLOOG WIL WORDEN?...20
1. DE SOCIOLOGIE, EEN WETENSCHAP ALS (GEEN) ANDER.............................................................21
2. ER IS MEER WETENSCHAP ONDER DE ZON DAN ENKEL NATUURWETENSCHAP...........................22
3. EEN SOCIOLOOG ONDERZOEKT SOCIALE FEITEN.........................................................................24
4. DE SOCIOLOGIE: EEN VAN DE HUIZEN OP HET PLEIN VAN DE SL, MET VERSCHILLENDE KAMERS EN
DE BIJBEHORENDE RAMEN............................................................................................................24
5. WAT BRENGT DE SOCIOLOGIE ONS BIJ?.....................................................................................25
6. SAMENVATTING........................................................................................................................26
HOOFDSTUK 4: DE ENE BRIL IS DE ANDERE NIET..............................................................................26
1. WE DRAGEN ALLEMAAL EEN BRIL! OVER SELECTIEVE WAARNEMING.........................................27
2. OVER REFERENTIEKADERS, PYGMALION EN STEREOTYPES.........................................................28
3. HET BREEKPUNT TUSSEN COMMON SENSE EN WETENSCHAP....................................................30
4. SAMENVATTING........................................................................................................................31
1
SOCIOLOGIE | 1STE BACHELOR ORTHOPEDAGOGIE
,HOOFDSTUK 6: BLOKKEN UIT DE SOCIOLOGISCHE BLOKKENDOOS..................................................32
1. SOCIAAL HANDELEN..................................................................................................................32
2. INTERACTIE & COMMUNICATIE..................................................................................................34
2.1. INTERACTIE........................................................................................................................................34
2.2. COMMUNICATIE: VERBAAL EN NIET-VERBAAL............................................................................................35
2.3. DE IMPACT VAN SOCIALE MEDIA OP DE COMMUNICATIE.............................................................................36
3. SOCIALE RELATIES EN POSITIES, SOCIALE ROL EN STATUS...........................................................37
3.1. SOCIALE RELATIES...............................................................................................................................37
3.2. SOCIALE POSITIES................................................................................................................................37
3.3. SOCIALE STATUS.................................................................................................................................38
3.4. STATUS(IN)CONGRUENTIETHESE (L)........................................................................................................38
4. DE SOCIALE ROL.........................................................................................................................38
4.1. ROLLENSTELLEN EN ROLCONFLICTEN.......................................................................................................39
4.2. DE STABILITEIT VAN ROLLENSTELLEN.......................................................................................................40
5. ROLATTRIBUTEN EN STATUSSYMBOLEN.....................................................................................40
HOOFDSTUK 7: EEN NETWERK IS GEEN GROEP................................................................................40
1. SOCIALE NETWERKEN.......................................................................................................................40
1.1. NETWERKEN ZIJN KANALEN WAARLANGS SOCIALE GOEDEREN KUNNEN STROMEN.............................................41
1.2. ENKELE KENMERKEN VAN NETWERKEN....................................................................................................42
2. GROEPEN...................................................................................................................................44
2.1. EEN TYPOLOGIE ALS UITGANGSPUNT.......................................................................................................45
2.2. DE SOCIALE CATEGORIE........................................................................................................................45
2.3. HET SAMENZIJN..................................................................................................................................46
2.4. PRIMAIRE GROEPEN.............................................................................................................................46
2.5. DE COLLECTIVITEIT..............................................................................................................................47
3. REFERENTIEGROEPEN................................................................................................................47
3.1. VERGELIJKENDE REFERENTIEGROEPEN.....................................................................................................48
3.2. NORMATIEVE REFERENTIEGROEPEN........................................................................................................48
4. GROEPEN TUSSEN CONFLICT & SOLIDARITEIT............................................................................49
5. HET ‘MAATSCHAPPELIJK MIDDENVELD’.....................................................................................49
6. SOCIALE BEWEGINGEN..............................................................................................................50
7. DE MASSA, DE MENIGTE EN DE ‘MULTITUDE’.............................................................................50
HOOFDSTUK 8: MODERNE SL ZIJN ALTIJD MULTICULTUREEL...........................................................51
1. DOOR DE OGEN VAN ANDEREN.................................................................................................51
2. WAARVOOR STAAT CULTUUR?..................................................................................................51
3. CULTUUR IS EEN PATROON:.......................................................................................................52
3.1. WAARDEN.........................................................................................................................................53
3.2. NORMEN...........................................................................................................................................53
3.3. DOELEINDEN......................................................................................................................................55
3.4. VERWACHTINGEN...............................................................................................................................55
4. DE ENE CULTUUR IS DE ANDERE NIET.........................................................................................56
4.1. ‘HOGE’ VS ‘LAGE’ CULTUUR? EN WAT MET BESCHAVING?...........................................................................56
4.2. VERSCHILLEN TUSSEN SAMENLEVINGEN...................................................................................................57
4.3. VERSCHILLEN IN TIJD............................................................................................................................58
4.4. VERSCHILLEN BINNEN SAMENLEVINGEN: DOMINANTE CULTUREN, TEGENCULTUREN EN SUBCULTUREN.................59
5. INSTITUTIES EN INSTITUTIONALISERING.....................................................................................59
2
SOCIOLOGIE | 1STE BACHELOR ORTHOPEDAGOGIE
,5.1. ARBEID: MEER DAN EEN BRON VOOR INKOMEN........................................................................................61
5.2. HET GEZIN: EEN PRIMAIRE GROEP EN EEN INSTITUTIE.................................................................................62
5.3. KERNGEZIN & UITGEBREID GEZIN...........................................................................................................62
5.4. HET GEZIN GETRANSFORMEERD.............................................................................................................62
5.5. NIEUWE SAMENLEVINGSVORMEN...........................................................................................................63
HOOFDSTUK 9: SOCIALISATIE, SOCIALE CONTROLE, CONFORMISME EN DEVIANTIE........................63
1. CULTUUR WORDT AANGELEERD................................................................................................64
2. DE JANUSKOP VAN SOCIALISATIE...............................................................................................64
3. PRIMAIRE, SECUNDAIRE EN TERTIAIRE SOCIALISATIE.................................................................65
4. DIFFERENTIËLE SOCIALISATIE.....................................................................................................67
5. SOCIALE CONTROLE EN SOCIALE SANCTIES.................................................................................69
6. CONFORMISME EN DEVIANTIE...................................................................................................70
6.1. DE SPANNING TSS CULTUREEL AANVAARDE DOELSTELLINGEN EN MIDDELEN: MERTONS TYPOLOGIE......................71
6.2. CONFORMISME: GEDRAG ZOALS HET HOORT?...........................................................................................71
6.3. DEVIANTIE: GEDRAG ZOALS NIET HOORT?................................................................................................72
7. VERKLARINGEN VOOR DEVIANTIE..............................................................................................73
8. FUNCTIES VAN DEVIANTIE.........................................................................................................74
HOOFDSTUK 11: ONGELIJKHEID IS VAN ALLE TIJDEN.......................................................................76
1. ONTBREKENDE BREUKLIJNEN.....................................................................................................76
2. VIER SOORTEN VAN SOCIALE VERSCHILLEN................................................................................76
3. DE STOET VAN PEN....................................................................................................................78
4. SLAVERNIJ, STANDEN EN KASTEN..............................................................................................78
4.1. IS EEN ONGELAAGDE SL MOGELIJK?........................................................................................................78
4.2. SLAVERNIJ.........................................................................................................................................78
4.3. STANDEN- EN KASTENSAMENLEVING.......................................................................................................79
4.4. DE KLASSENMAATSCHAPPIJ: 3 MODELLEN................................................................................................79
5. OVER MACHT EN GEZAG............................................................................................................80
5.1. BEÏNVLOEDING...................................................................................................................................81
5.2. GEZAG..............................................................................................................................................82
5.3. MACHT.............................................................................................................................................82
5.4. MACHTSBRONNEN, MACHTSMIDDELEN EN ELITES......................................................................................83
6. SOCIALE MOBILITEIT..................................................................................................................83
6.1. SOORTEN SOCIALE MOBILITEIT...............................................................................................................83
7. SOCIALE KLASSEN: MARX, WEBER & BOURDIEU.........................................................................84
7.1. MARX...............................................................................................................................................84
7.2. WEBER.............................................................................................................................................84
7.3. BOURDIEU.........................................................................................................................................85
3
SOCIOLOGIE | 1STE BACHELOR ORTHOPEDAGOGIE
,HOOFDSTUK 1: DE EIGEN AARD VAN DE
SAMENLEVING
Sociologie = ‘samenlevingskunde’
- Socius/ societas: metgezel, samenleving
- Logos: kennis, kunde, wetenschap
= kijken naar hoe mensen w- beïnvloed door de omgeving ons handelen veranderen naar het handelen
van anderen
Interesse in:
Hoe leven mensen samen in allerhande sociale verbanden?
Wat zijn de kenmerken van die samenlevingsverbanden?
Door welke wetmatigheden worden ze gestuurd?
Sociale interactie & handelen binnen sl
Niemand is een eiland
- We beïnvloeden elkaar
- We zijn een deel van een groter geheel (deel v verschillende
samenlevingsverbanden
- In die verbanden kleven er verwachtingen & sociale
statussen
3 niveaus:
1. Micro: contacten tss individuen
bv: face to face, binnen gezin, contact met client
2. Meso: middenveld, kleine samenlevingsverbanden
bv: vakbond, ocmw, hoge scholen, jegdbewegingen, …
3. Macro: grotere sociale eenheden, grote samenlevingsverbanden
bv: staat, federale overheid
Sl = speelveld, er zijn ook regels die moeten gevolgd w-/ posities die ingedeeld w-
Ortho’s in de sl
- Deel uitmaken vh sociaal leven
- In constante interactie met cliënten, collega’s
- Gevoeligheid voor wat leeft i/d sl
Metafoor voetbalveld:
Buiten de lijnen vallen = n- meer kunnen meedoen met sl, binnen lijnen = wel deelnemen aan sl
- Buiten de lijnen (regels overtreden → gevangenis)
- Armen, pmb worden aan zijlijn geduwd & kijken naar hoe anderen deelneem aan sl
- Zones: publieke ruimtes & persoonlijke ruimtes
- Spelregels: wetten/regels (je hebt ook gewoontes → bepalen hoe je u gaat gedragen)
- Spelers: hebben verschillende staten/posities in veld
- Supporters: Delen niet mee aan spel, maar hebben invloed
- Wie zit achter de schermen, wie heeft de touwtjes in handen?
- Sociologen zijn neutrale waarnemers → moeten afstand bewaren van het gegeven dat ze willen
bestuderen
Sociaal handelen, sociale relaties, posities, rollen, status, interactie, communicatie & verwachtingen
Eigen aard vd sl sl bestaat n-
4
SOCIOLOGIE | 1STE BACHELOR ORTHOPEDAGOGIE
, Uiteenlopende samenlevingsverbanden waarvan we deel uitmaken (bv: het gezin, de
vriendengroep, de school, …)
Sl = abstracte term
Mensen = sociale wezens die samen sl tot stand brengen sl vormen op hun beurt de individuele
mensen tot sociale wezens
Socioloog bevindt zich in het
spanningsveld
Magische driehoek van
Berger & Luckmann
1. HET DAGELIJKS LEVEN DOOR DE BRIL VAN DE
SOCIOLOOG
5
SOCIOLOGIE | 1STE BACHELOR ORTHOPEDAGOGIE
,Spelers nemen verschillende posities & sociale rollen in spelregels zijn de regels die moeten
gerespecteerd w- (= veel ongeschreven gewoontes/ regels omdat het zo hoort & zo sociale straf
toeschrijven)
Communicatie tijdens spel zowel verbaal als non-verbaal
Socioloog = meer een tribune omdat men met meer afstand kijkt & zich baseert op feiten
1ste, dagelijkse waarnemingen geven n- altijd weer wat er werkelijk gebeurt
Nood aan een sociologische bril: structuur & betekenis geven aan wat we zien
Verder kijken dan observeerbare om te begrijpen waarom mensen bepaalde gedragingen stellen
Persoonlijke bril afzetten & dieper, wetenschappelijker kijken
Sociologische verbeelding = het bewustzijn dat onze individuele ervarings- en belevingswereld, afstand
nemen van evidente verschijnselen en patronen ontdekken in ogenschijnlijke individuele fenomenen
3 componenten van sociologische verbeelding:
1. Geschiedenis = hoe de sl vandaag de dag gestructureerd is en
gevormd heeft zoals die nu is
bv: hoe komt een bepaald iets, hoe was dit vroeger? Wat is het
historisch perspectief?
o Men probeert grotere patronen te zien
2. Biografie = gebeurtenissen in ons persoonlijk leven die ons hebben
gemaakt tot wie we zijn als sociaal wezen
bv: het krijgen van kinderen, afstuderen, nieuwe job, … hoezo hebben een groep mensen werk & een
andere groep n-? hoe komt het dat steeds meer mensen geen kinderen meer willen?
o Individuele keuzes moeten gezien w- in een groter geheel waarin mensen samenleven
3. Sociale structuur = gaat over de instituties die ons leven bepalen en de contacten/ verbanden die
mensen hebben – het geheel van sociale relaties
bv: wat is er in onze sl? Welke dominante instituties gaan onze sl bepalen? (bv kerk, politieke partijen,
gezin)
o Er w- gekeken naar de relaties, in welke netwerken mensen zitten
De 3 componenten beïnvloeden elkaar & socioloog plaats dit in een groter geheel, hoe is het ene
individu gekoppeld met zijn/ haar omgeving
1.1. OVER ETEN & DRINKEN
= primaire behoeften -> bevrediging = weinig te maken met de sl gebeurt n- overal op dezelfde manier
Biografie: de manier waarop we eten is verschillend
bv: iemand slaat ontbijt over, brunchen, ’s avonds of ’s middags warm, vegetarisch
Sociale structuur: door de klimaatopwarming is men zich bewuster van wat men eet
bv: de impact van vlees, zuivel, …
Geschiedenis: er zijn veranderingen in eetpatronen
bv: kookboek van 1970 <-> kookboek van nu (vegan, caloriearms, wereldkeuken, …)
Eten & drinken n- overal op dezelfde manier bestek, stokjes, handen
6
SOCIOLOGIE | 1STE BACHELOR ORTHOPEDAGOGIE
, Koken & komen eten = belangrijke vrijetijdsbesteding gew-
Statussymbool geworden
Een statussymbool = een teken dat n- functioneel w- gebruikt (zoals het uniform van een politie-agent),
maar als verwijzing naar rijkdom, macht & prestige
Bv: koffie -> zie boek pg 21-22
1.2. OVER SPORT
Sporten met hoge sociale status = skiën, zeilen, roeien, surfen, snowboarden, …
Distance & finesse uitdrukken, vermijden lichaamscontact
Sporten met lage sociale status = fitness, zaalvoetbal, handbal, motorcross, boksen, …
Lijf-aan-lijfgevechten
Sport = drager van symbolische codes van smaken & levensstijlen
Blood sports: bijvoorbeeld boksen
Keuze van sport = individuele keuze (biografie) maar de sociale status van een sport kans soms ook de
keuze van je hobby bepalen (sociale structuur)
Bv: kinderen uit hogere klassen zullen eerder voor sporten met een hoge sociale status kiezen zoal skiën,
zeilen.. Kinderen uit lagere klassen omgekeerd.
1.3. OVER LIFESTYLE EN LIJFSTIJL
Verschillende kanalen informeren ons wat men moet doen om mee te zijn met bepaalde trends in de sl
Lifestylebladen, tiktok
Lifestylbladen informeren over wat nodig is voor het image van de moderne mens wat men lijkt is
belangrijk
Welk beeld van jezelf wil je aan de buitenwereld geven?
Ideale lichaam w- bepaald & meegegeven door de ‘boekskes’ & de sociale media
bv: Victoria’s Angels, maar sluiten n- aan bij de werkelijke lichamen van de meeste vrouwen
Tegenbewegingen normalizebodies-beweging
Cultuur van de look start in de groep met bovenmodaal inkomen & via massamedia dringen nieuwe
idealen door tot de brede lagen vd bevolking elite blijft zich onderscheiden vd massa door nieuwe
trends = conspicious consumption
Vrouwen uit middenklasse pronken met rijkdom meer geld uitgeven aan ervaringen & ideeën
Van elkaar onderscheiden & nieuwe elite onderscheid zich van hun voorgangers
1.4. OVER LIEFDE
Verliefdheid mag blind zijn partnerkeuze veel minder
Meeste huwen binnen zelfde sociale milieu
o Religieuze overtuiging
o Etnische herkomst
o Opleiding
Iemand uit zelfde groep = makkelijker praten
7
SOCIOLOGIE | 1STE BACHELOR ORTHOPEDAGOGIE
