Geschiedenis psychologie van individuele verschillen
1. Definitie
● Iedereen is qua fysiek voorkomen en psychologisch verschillend
→ gemiddelde persoon bestaat niet
● Nood aan psychologie van individuele verschillen indien we menselijk gedrag, gedachten en
gevoelens willen begrijpen
● Emoties
= reacties op gebeurtenissen die voor ons van belang zijn
→ belangrijk onderdeel van onze persoonlijkheid:
kleuren leven, bepalen voorkeuren, gedrag, welzijn, …
→ mensen verschillen sterk in emoties
● Soorten individuele verschillen:
1. interindividuele verschillen
= relatief stabiele verschillen tussen mensen
2. intra-individuele verschillen
= verschillen binnen 1 persoon over verschillende situaties
3. intergroepsverschillen
= verschillen tussen groepen of culturen
→ onderzoek Terraciano:
weinig overeenkomst tussen werkelijke persoonlijkheid en culturele stereotypen
4. interindividuele verschillen in intra-individuele verschillen
= verschillen tussen mensen in profielen
● Psychologie van individuele verschillen wil deze verklaren en beschrijven
● Andere takken psychologie zoeken naar algemene wetmatigheden maar psychologie van
individuele verschillen zoekt naar variabiliteit
● Doelstellingen:
1. beschrijven van verschillen (zinvolle dimensies) en verbanden hiertussen
2. verklaren van verschillen
● Beschrijven verschillen: vergelijking nodig
→ zowel tussen mensen als binnen mensen
→ meerdere soorten verschillen mogelijk
● Deeldomeinen van verschillen:
1. cognitief functioneren
→ prestaties op cognitieve taken (product): intelligentie en IQ
→ cognitieve stijlen (proces): manier van verwerken
2. persoonlijkheid
→ affectief en sociaal domein
● Visies op cognitief functioneren:
1. analytische visie: onderdelen apart bekijken
2. holistische visie: als geheel bekijken
1
, ● Beschrijven van verbanden tussen verschillen:
verschillen in 1 variabele in verband brengen met verschillen in andere variabelen
2. Doelen
● Doelen:
1. zicht krijgen op structuur van verschillen tussen mensen en hoe verschillen op verschillende
vlakken onderling samenhangen
2. verschillen verklaren op verschillende niveaus
● Niveaus van verklaringen:
1. proximaal
= factoren die in tijd en ruimte min of meer samengaan met de te verklaren verschillen
2. distaal
= factoren die verderaf liggen in tijd
3. Wie beoefent psychologie van individuele verschillen?
● Kenmerken expliciete / wetenschappelijke theorieën:
1. over aard en oorzaken van verschillen tussen mensen
2. voor anderen kenbaar
3. doorgaans door wetenschapper geformuleerd
→ domein van psychologie van individuele verschillen
● Kenmerken impliciete theorieën:
1. wat mens denkt over aard en oorzaken menselijk gedrag en verschillen
→ intuïtieve reflex
2. niet rechtstreeks kenbaar voor anderen
3. kunnen onrechtstreeks onderzocht worden
4. doorgaans door leken uitgevonden maar door wetenschappers onderzocht
→ domein van sociale psychologie
● Expliciete theorieën gecontamineerd door impliciete:
1. via wetenschapper:
heeft ook vooroordelen, partijdigheid
2. via proefpersoon:
vraagkarakteristieken, zelfrepresentatie, …
● Impliciete theorieën beïnvloed door expliciete:
onderzoeksresultaten verspreiden zich en bepalen mee hoe we verschillen percipiëren
→ belang van goed interpreteren en communiceren onderzoeksresultaten
4. Geschiedenis van psychologie van individuele verschillen
4.1 Benaming differentiële psychologie
2
, ● La psychologie individuelle aangekondigd door Henri en Binet (1895)
● Oplossen van problemen:
1. hoe variëren psychische processen van individu tot individu?
2. hoe variëren psychische processen onderling binnen individu?
● Term differentiële psychologie eerst gebruikt door Stern (1900)
● Taakomschrijving differentiële psychologie:
1. aard en grootte verschillen in psychisch leven tussen individuen en groepen (beschrijven)
2. manier waarop verschillen zich manifesteren (methode)
3. factoren die verschillen bepalen (verklaren)
● Term individuele psychologie niet meer gebruikt
→ connotatie met psychoanalytische theorie
→ verwijst naar personologie (intra-individuele verschillen)
● Term differentiële psychologie niet meer gebruikt
→ te groot domein geworden
→ overkoepelende term voor psychologie van verschillen tussen mensen
4.2 Meten en beschrijven van verschillen
● Onderzoeksvragen:
1. meten en beschrijven individuele verschillen en verbanden hiertussen
2. proximale en distale verklaringen voor die verschillen
● Oude China (2200 v.C.)
→ testafnames ambtenaren voor toekennen posities
→ competitieve ambtenarenexamens in Engeland na bezoek diplomaten en missionarissen
● Pythagoras (6e eeuw v.C.)
→ broederschap met regels, taboes en geloften van geheimhouding dat zeer selectief was
→ toelatingstest op basis van fysionomie:
innerlijke persoonlijkheidskenmerken afgeleid uit uitwendige persoonskenmerken
● Plato (427-347 v.C.)
→ ideale staat als individuen taken krijgen waarvoor ze het best geschikt waren
→ mensen verschillen qua natuurlijke begaafdheden
→ militaire geschiktheidstest om soldaten ideale staat te selecteren
● Theophrastus (327-287 v.C.)
→ collectie persoonlijkheidsschetsen
→ eerste systematische studie karakterverschillen
● Yuan de Dios Huarte y Navarro (1500)
→ “examen de ingenios para las ciencias”: boek met grote invloed
3
, → grote individuele verschillen door lichaamssappen, klimaat, brein, …
→ nog steeds relevante discussie: debat rond toelatingsexamens
● Francis Galton (1822-1911)
→ metafoor focus op gemiddelden:
“if the mountains could be thrown into its lakes, two nuisances would be got rid at once”
→ pionier in: 1. ontwerpen meetinstrumenten om verschillen te meten
2. aanleggen van databestanden
3. statistische analyses
4. discussies over nature-nurture en eugenetica :
menselijke soort verbeteren door genetische selectie
→ interesse in meten mentale kracht: uiteenlopende vaardigheden hangen onderling samen
● James McKeen Cattell (1860-1944)
→ geïnteresseerd in algemene wetmatigheden maar doctoraat over individuele verschillen
→ eerste prof in psychologie en grote rol in amerikaanse wetenschap
→ mental test: metingen individuele vaardigheidsverschillen
→ voorkeur aan elementaire sensori-motorische taken
● Alfred Binet (1857-1911)
→ focussen op hogere processen
→ ontwikkelt Stanford-Binet test: eerste officiële intelligentietest
● WO1 en eerste helft 20e eeuw:
recrutering voor verschillende functies, detectie van combat stress / PTSS
● Problemen met meten en beschrijven individuele verschillen in 1960:
1. dimensies hebben waardenconnataties
→ ordening op goed-slecht continuüm
→ leidde tot evaluatief neutraler onderzoek naar cognitieve stijlen
2. treklabels
→ filosofisch-ideologische bezwaren tegen onderbrengen mensen in hokjes en vatten
persoonlijkheid met treklabels
→ empirische bezwaren: gedragsverschillen niet consistent over tijdstippen en situaties
● Assumptie: cross-situationele consistentie
→ verschillen tussen mensen constant over situaties
4.3 Proximale verklaringen van verschillen
● Psychologische verklaringen
= schrijven individuele verschillen toe aan verschillen op basisvaardigheden of basisdimensies
persoonlijkheid
● Plato ontleedt ziel in 2 à 3 delen:
1. rationele ziel: intellectuele
2. irrationele ziel: verlangen en begeerte
3. begeestering: aanzet tot actie
● Huarte
→ belangrijkste individuele verschildimensies geassocieerd met wat toen belangrijkste
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper ifcdm. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,99. Je zit daarna nergens aan vast.
