RELIGIE & ZINGEVING – mede mogelijk gemaakt door je partner in crime
Inhoud
Les 1: Wetenschap, technologie en de ‘zingevende interesse’...............................................................3
1. Wetenschap, betekenis, leefwereld...............................................................................................3
2. De ‘zingevende’, ‘cognitieve’ en ‘manipulatieve’ interesses van de mens.....................................3
3. Conclusie........................................................................................................................................4
Les 2: Religie, zingeving en wetenschap.................................................................................................6
1. Religie en secularisatie: waarom nog spreken over religie?...........................................................6
2. Religie en wetenschap: is er eigenlijk een conflict?........................................................................7
Religie en de cognitieve interesse..................................................................................................7
Religie en de manipulatieve interesse............................................................................................8
Wetenschap en de zingevende interesse.......................................................................................8
3. Religie en redelijkheid: zijn religieuze overtuigingen onredelijk omdat ze onwetenschappelijk
zijn?..................................................................................................................................................10
Les 3: Woede en straf...........................................................................................................................14
Definities woede...............................................................................................................................14
Woede en straf in antiek Athene......................................................................................................14
Aristoteles’ definitie van woede.......................................................................................................14
Elementen van Aristoteles’ definitie.................................................................................................14
Rede en emotie in de woede............................................................................................................15
De dynamiek van de woede..............................................................................................................15
Woede en haat.................................................................................................................................16
Emotie en misdaad...........................................................................................................................16
De waarde van woede in de filosofie................................................................................................17
Martha Nussbaum............................................................................................................................17
Kritiek op Nussbaum.........................................................................................................................17
Les 4: Rehabilitatie, risico en zingeving................................................................................................19
Algemeen kader................................................................................................................................19
Risk-Need-Responsivity model.........................................................................................................19
Good Lives Model.............................................................................................................................21
RNR vs. GLM.....................................................................................................................................21
Integratie RNR en GLM?...................................................................................................................21
Risicotaxatieinstrumenten................................................................................................................22
Les 5: Hannah Arendt: politiek, zingeving, waarheid en vrijheid..........................................................25
Politiek en zingeving.........................................................................................................................25
Politiek handelen in tijden van Covid................................................................................................25
1
,RELIGIE & ZINGEVING – mede mogelijk gemaakt door je partner in crime
Politiek als ‘handelen’.......................................................................................................................27
I. Publiek en privaat......................................................................................................................27
II. Vrijheid.....................................................................................................................................28
Politiek, waarheid en goedheid........................................................................................................28
Les 6: Euthanasie: zingeving, levensbeschouwing, recht en politiek....................................................31
Band met vorige les..........................................................................................................................31
Het etentje van Arwin Meiwes.........................................................................................................31
Het homohuwelijk............................................................................................................................32
Communitarisme en liberalisme (Michael Sandel)...........................................................................32
What the hell is ‘liberalism’?............................................................................................................33
Politiek liberalisme en communitarisme..........................................................................................34
Het traject van de euthanasiewetgeving..........................................................................................34
‘Politiek liberalisme’ over euthanasie...............................................................................................35
‘Politiek liberalisme’ over euthanasie – kritiek.................................................................................36
‘Politiek liberalisme’ over euthanasie – conclusie............................................................................38
Politiek, tragiek en incommensurabele waarden.............................................................................38
2
,RELIGIE & ZINGEVING – mede mogelijk gemaakt door je partner in crime
Les 1: Wetenschap, technologie en de
‘zingevende interesse’
1. Wetenschap, betekenis, leefwereld
Edmund Husserl
Leefwereld= intersubjectief, persoonlijk, betekenisvol … dingen en mensen in onze
leefwereld hebben een betekenis
Wetenschap:
o Alle taken van de wetenschap vertrekken vanuit betekenisvolle elementen uit
leefwereld
o Maakt abstractie van de leefwereld (subject-object, afstandelijkheid, onpersoonlijk)
wetenschap objectiveert
o Is een ‘tijdelijke opschorting’ van de normale omgang met de leefwereld
In anatomie wordt lijk herleid tot object van studie, hoopje moleculen,
terwijl men normaal respect heeft voor dode lichamen
o Keert terug naar de leefwereld
“Hey, daar ligt Louise”
Filmpje “Cosmetic Eye” als voorbeeld va vertrek uit en terugkeer naar leefwereld
Relatie van de wetenschap tot de leefwereld?
o Een meer ‘wetenschappelijke’ wereld?
o Een autonome leefwereld?
o Tinder gebruikt algoritme, leefwereld wordt ten dele bepaald door wetenschap
Redelijkheid en rationaliteit
Illusie om onze leefwereld meer wetenschappelijk te maken; we willen gewoon
niet, eerder intuïtie (om bv. vrienden te maken)
Wat redelijk is in leefwereld is niet altijd rationeel in wetenschap
2. De ‘zingevende’, ‘cognitieve’ en ‘manipulatieve’
interesses van de mens
3 ‘interesses’ van de mens (’verlangens’, ‘manieren van betrokken zijn’):
o COGNITIEF: vanuit verlangen om te kennen
o MANIPULATIEF: onze betrokkenheid wereld, voor zover we wereld naar
onze hand willen zetten
o ZINGEVEND: alle dingen die we doen, puur omdat we ze belangrijk/intrinsiek
waardevol vinden
Stellingen ZINGEVEND & COGNITIEF:
1. Er zijn activiteiten in ons leven die lijken te gaan over een ‘cognitieve interesse’, maar die
eigenlijk fundamenteel over zingeving gaan
- “Als buren een gesprek voeren over het weer vieren ze hun relatie”, de meeste
gesprekken die we voeren gaan niet over uitwisselen info
2. Op domein zingeving bestaat er (on)redelijkheid. Wat ‘(on)redelijk’ is, is echter niet
hetzelfde wat vanuit cognitief oogpunt ‘(ir)rationeel’ is
3. Wetenschappelijke (cognitieve) bevindingen, zijn vaak slechts van relatief belang voor de
zingevende relaties in de leefwereld
3
, RELIGIE & ZINGEVING – mede mogelijk gemaakt door je partner in crime
Voorbeelden:
1. Liefde en chemie: tot wie je je aangetrokken voelt, heeft te maken met geurstoffen
(wetenschap), maar in leefwereld heeft dit inzicht weinig relevantie
2. Straf:
- Daders partnergeweld zijn relatief ongevaarlijk (in vergelijking met bv.
brandstichters). Maakt dit cognitief inzicht dat we effectief vinden dat daders
partnergeweld na korte tijd terug vrij mogen? (nee, dit is een bv. van hoe de
zingevende interesse niet wordt aangetast door wetenschappelijke interesse:
onze zinvolle omgang met leefwereld is sterker dan cognitieve interesse)
- Auto slaan omdat die kapot is; volgens Dawkins even irrationeel als het straffen
van mensen
Stellingen ZINGEVEND & MANIPULATIEF:
1. Er zijn zaken in ons leven die lijken te gaan over onze ‘manipulatieve interesse’, maar die
eigenlijk fundamenteel over zingeving gaan (en die niet kunnen bereikt worden door
manipulatief handelen). Bv. geluk en erkenning
- Vb. 1: zoeken naar geluk: geluk heeft iets te maken met dat het er ook niet had
kunnen zijn, iets dat je niet kan controleren. Op moment dat je dingen kunt
krijgen door manipulatie verliezen ze al hun waarde (paradoxale van zoektocht
naar geluk en erkenning)
o “we willen gelukkig zijn en gaan zo wereld naar onze hand zetten”: gaat
eigenlijk niet over manipulatieve interesse
o Machine creëert dingen die je gelukkig maken: zou je heel je leven aan
zo’n machine willen hangen? Machine maakt geluk niet meer zinvol
- Vb. 2: zoeken naar erkenning en waardering
o Je pakt pilletjes waardoor anderen je leuk vinden. We willen echter
erkenning van mensen die ons die erkenning ook niet zouden kunnen
geven
2. De focus op de manipulatieve interesse kan uiteindelijk de zingevende dimensie
aantasten
- De zingevende interesse wordt aangetast door manipulatieve (bv. geld krijgen)
- Je vindt iets waardevol, maar vanaf idee ‘ik moet er iets aan hebben’ verliest het
waarde
- Vb. burgerschap
3. Conclusie
‘mysterie’ (vs. ‘probleem’)
o Probleem: iets wat je moet oplossen door manipulatieve interesse
o Ziek zijn is ook een mysterie: we kunnen op elk moment ziek worden of sterven
o Zingeving heeft te maken met perplexiteit (verwondering, verbijstering,
verontwaardiging, …)
Betrokkenheid (vs. afstandelijkheid)
o Het heeft te maken met geraakt worden door de dingen (door iets buiten ons,
zingevende interesse), gevoelig zijn voor bepaalde waardevolle zaken, eerder dan
met nuchtere kennis
4
