Samenvatting Een tijdlijn van de pedagogische theorie én praktijk van de geschiedenis van opvoeding en onderwijs vanaf de 15e eeuw
55 keer bekeken 4 keer verkocht
Vak
Geschiedenis Van Opvoeding & Onderwijs (PABAP043)
Instelling
Rijksuniversiteit Groningen (RuG)
Boek
Vijf eeuwen opvoeden in Nederland / druk 1
Ik heb een overzicht gemaakt van verschillende stromingen en bewegingen die invloed hebben gehad op de vormgeving van opvoeding en onderwijs vanaf de 15e eeuw. Belangrijke namen uit de colleges en uit het boek worden benoemd en de visie van deze mensen/groepen wordt uitgelegd. Bovendien wordt naast...
Periode (ong.) Pedagogische stromingen Pedagogische ideeën Pedagogische realiteit
15e/16e eeuw Humanisme Over het algemeen hadden humanistische pedagogen weinig NL was een van de rijkste landen ter wereld, maar er zijn ook
waardering voor de voertaal van het volk. Lezing van hele grote verschillen (kloof arm-rijk). Financieel zat het dus bij
Erasmus (1469-1536) klassieke literatuur (originele teksten) leiden volgens lang niet iedereen zo goed.
Montaigne (1533-1592) humanisten tot ontwikkeling van zedelijk gevoel.
Vives (1492-1540) De embleemboeken van Cats waren erg populair. Opvoeding
Cats (1577-1660 De kern van de (klassieke culturele) opvoeding was volgens kwam hier veel in naar voren, wat betekent dat men hier zelfs
Erasmus het buigen van het ‘takje’ (jong kind) in de goede toen al erg veel mee bezig was. Opvoeders voelde zich
richting, voordat het een onbuigbare ‘boom’ werd. verantwoordelijk voor wat er van hun kinderen terecht kwam.
Opvoeders hadden dus een grote verantwoordelijkheid en
moesten vroeg beginnen met een actieve opvoeding. Zijn
vormingsideaal was bij uitstek intellectueel en hij vond het
onderwijs dan ook zo iets belangrijks en had zulke hoge
opvattingen van het onderwijzersberoep, dat het in zijn ogen
uit handen moest worden genomen van de kerk en
overgedragen aan de wereldlijke overheid (opmerkelijk
standpunt voor zijn tijd). Verdraagzaamheid vond hij
belangrijk. Klassieke culturele vorming was daarbij de kern
van zijn opvoeding, want het verval van zeden kwam in zijn
ogen voort uit gebrek aan cultuur. De leraar moest ook
spelelementen gebruiken in het onderwijs en er zou een
liefdevolle verhouding moeten zijn tussen onderwijzer en
kids. Hij zette zich dan ook sterk af tegen de gebruikelijke
strenge lijfstraffen op school. Erasmus geloofde dat de mens
van nature tot het goede geneigd was, maar dat de mens
zonder vorming slechter was dan een dier, want die heeft ten
minste nog een instinct.
Montaigne was wel geïnspireerd door Erasmus, maar vond
zijn visie iets te ver gaan. Montaigne legde minder nadruk op
geletterdheid en het model voor een ‘toekomstige geleerde’.
In plaats daarvan hield hij zich bezig met zelfstandig leren en
oordelen. Dit stond bij hem hoger genoteerd dan kennis en
wetenschap. Karakteristiek voor zijn eigen opvoeding en
adellijke afkomst, waarin de nadruk lag op deugden wijsheid
als iets belangrijkers dan puur dingen weten (kennis). Beide
dachten overigens aan jongens wanneer over ‘jongeren’
gesproken werd (met betrekking tot onderwijs).
Vives (ook beïnvloed door Erasmus) had als eerst oog voor
de opvoeding van meisjes, maar dit beeld was nog steeds erg
vertekend. In hun opvoeding (tot moederschap) stond
vroom- en ingetogenheid centraal en kreeg culturele
vorming weinig aandacht. Hij hield zich bezig met
individualiteit van kinderen en was een soort grondlegger
voor speciaal onderwijs. Bovendien had hij in onderwijs ook
aandacht voor het alledaagse leven (bv. verhelpen van
, armoe) en dus niet alleen gericht op klassieke letteren. De
belangstelling die hij toonde voor meisjesopvoeding
veranderde ten slotte niet veel in de praktijk.
Cats schreef (100 jaar na Erasmus) populaire
embleemboeken waarin opvoeding een veel voorkomend
thema was. Ook hij had het over “een takje dat je de goede
richting op kan buigen” en daarmee dus over een actieve
opvoeding. Hij was voorstander van een strenge opvoeding
waarbij leren belangrijker was dan spel. Hij geloofden dat
kids ter wereld kwamen met erfzonden en dat je ze deugden
bij moest brengen.
Reformatie/hervorming Roep om hervorming klonk al eind middeleeuwen. Dit was
een beweging om de rooms katholieke kerk te verbeteren. Er
Van Sint Aldegonde (1540-1598) was kritiek op kerkelijke wantoestanden. Optreden van
Luther en Calvijn leidde tot het Protestantisme (waarvan
Calvinisme belangrijk werd in NL).
Protestanten vonden dat mensen zelf de bijbel moesten gaan
lezen en dus oorspronkelijke teksten moesten gaan
ontdekken. De visie van de mens was onder mensen van het
Protestantisme echter een stuk minder optimistisch (dan die
van Humanisten). Ze geloofden namelijk dat de mens niks
kon zonder God. Volgens protestanten staat iedereen
rechtstreeks in contact met God (i.p.v. dat kerk god
vertegenwoordigt en tussen God en gelovige instaat.
Van Sint Aldegonde vond dat in de opvoeding van jonge
edellieden naast intellectuele ontwikkeling ook vroomheid
en beweging belangrijk waren. Hij wilde de opvoeding
kindgerichter maken (aansluiten tot bevattingsvermogen
kind). Ten slotte speelde de moedertaal een grotere rol (dan
bij Erasmus).
, 17e eeuw Pedagogisch realisme Comenius was humanistisch bewonderaar van ‘het Het zijn actieve vaders. De norm is dat je wat moet doen, dat je
klassieke’, maar zijn pedagogiek was minder intellectueel en actief moet opvoeden. Het heel uitgebreid opschrijven is
Comenius (1592-1670) meer gericht op het alledaagse leven. Volgens Comenius bijzonder voor de Huygens, maar het doen is veel
Locke (1632-1704) moest de onderwijzer ‘de zon nabootsen’ om zo natuurlijk voorkomender. Wat ook opvalt is dat ze echt liefde hebben voor
Fénélon (1651-1715) mogelijk te werk te gaan. Dit omdat de menselijke natuur in hun kids en dat ze goed voor hen willen zorgen. Ze vinden het
zijn ogen dezelfde beginselen kende als de natuur buiten de leven van kleine kinderen belangrijk.
mens. Dit brengt de pansofie (al-wijsheid) van Comenius’
pedagogiek in kaart. Dus niet “het hebben van alle kennis”, Op de lagere schoolleeftijd toen leerde je al dingen die wij nu pas
maar inzichten in de universele beginselen waaruit de gehele op voortgezet onderwijs leren. Kids waren dus veel eerder van
werkelijkheid is ontstaan. allerlei dingen op de hoogte. Verder was er een duidelijk
onderscheid tussen bestemming van jongens en meisjes: jongens
Dit vertaald zich in Comenius’ onderwijs naar dat er slechts werden opgeleid voor het publieke domein, meisjes voor het
één onderwijzer per school of in ieder geval per klas moest privéleven.
zijn, dat er volgens één methode les moest worden gegeven
in ieder vakgebied en dat álles wat onderling verbonden is Er waren destijds veel scholen in verhouding tot omringende
ook in samenhang onderwezen werd. landen, maar hogere kringen keken neer op die scholen.
De natuurlijke pedagogiek was voor Locke het afzien van Bovendien zien we heus niet alleen maar gearrangeerde
hardhandig en streng straffen. Hij was het oneens met de huwelijken, want het kan ook omgekeerd zoals bij Suzanne en
opvatting dat kinderen zonder dwang tot niets komen. Constantijn. Er werd in deze familie een balans gevonden tussen
Kinderen moesten juist gewend raken aan een natuurlijke individuele liefde en familiebelangen.
levenswijze, waarin ze o.a. leren van natuurlijke straffen. Hij De pedagogische ruimte was in die tijd veel meer begrensd dan
pleitte ervoor om kids spelenderwijs te laten leren. tegenwoordig. Die ruimte is eigenlijk de mogelijkheid om
‘Natuurlijk’ betekende daarnaast ook het kind behandelen als kinderen op te voeden en onderwijs te geven. Die pedagogische
kind en individu. Hij besteedde aandacht aan individuele ruimte werd bepaald door de combinatie van mogelijkheden
verschillen in aanleg, karakter en temperament en geloofde (positieve condities) en de grenzen/limieten. Factoren die hier
dat er geen twee pupillen waren die volgens dezelfde invloed op hadden zijn: economische-financiële
methode konden worden opgevoed. omstandigheden, demografie (vooral de kans op overleven) en
Locke individualiseerde (rekening houden met onderlinge de kracht van de pedagogische mentaliteit (de mindset die
verschillen) veel meer dan Comenius. Dit ideaal kon bepaald of je kinderen wel of niet een bepaalde kant op stuurt,
overigens alleen voor de elite werkelijkheid worden. ongeacht geld).
Fénélon hield zich (net als Vives in de 16e eeuw) o.a. bezig De mentale ruimte (mindset) was bij Huygens groot, maar dat
met de opvoeding van meisjes. Hij wilde hen doelmatig was geen uitzondering voor die tijd. De invloeden van Erasmus
voorbereiden op hun toekomstige taken: opvoeden en en Cats was groot en daarmee ook de brede aandacht voor
huishouden. Dit waren weliswaar traditionele taken, maar hij opvoeding en onderwijs. Er was veel speelgoed beschikbaar en
had er hoge opvattingen van in verhouding tot wat destijds zijn veel egodocumenten en kinderportretten die hier op wijzen.
gebruikelijk was. Zijn ideaal voor meisjesopvoeding was Dan is er nog de demografische ruimte. Als een kind ziek is in de
alleen van toepassing op meisjes uit hoger milieu. De hoge 17e eeuw was er vaak paniek bij ouders. Die paniek was terecht,
opvatting van moederschap kwam voort uit de waarde die want ongeveer de helft van de kinderen in noord-NL had toen
hij hechtte aan opvoeding van kleuters. Zij hadden namelijk maar de kans om 18 jaar oud te worden. De meesten overleden
plezier nodig, maar het gewone onderwijs hield plezier en zelfs al erg jong (tussen 0-1). Bovendien ook hoge sterfte bij
onderwijs gescheiden. Fénélon stelde het spelend leren dan moeders na geboorte. Er is een hele discussie geweest over de
ook voorop voor kleuters. hoge kindersterfte en of dat ervoor zorgde dat ouders
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper maartjezantenvan. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,39. Je zit daarna nergens aan vast.
