Vak: Overzicht van de historische kritiek
Prof: Margo De Koster
Inhoud: Slides + notities + bijhorende delen van het handboek
Resultaat: Geslaagd in eerste zit
Jaar:
1. Totaal overzicht van de leerstof: Inhoudstafel
—------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1. de bron geeft reeds interpretatie van feiten
○ De notie “bron”
■ Inleiding
● Historische bronnen
● Overblijfselen vs getuigenissen (overleveringen)
■ Bronnen bewuste creaties?
■ Typologie: geschreven - ongeschreven
● Geschreven bronnen
○ 1. Verhalend (literaire bronnen)
○ 2. Niet-verhalend (archivalische bronnen)
■ Diplomatische bronnen
■ Bronnen van sociale boekhouding
● Ongeschreven bronnen
○ 3. Materiële voorwerpen
○ 4. Mondelinge overlevering
○ Bron (primaire bron) vs historisch werk (secundaire bron)
○ Van gesproken naar geschreven woord en terug
■ Veranderende drager
● Mondelinge bronnen
● Schrift en alfabet
● Drukpers
● Woord en beeld
● Internet
■ Versnelling transport en communicatie
● te voet
● Te paard
● Ontstaan van postverbindingen
● Mechanische technologie
● recentere technieken
○ Impact van communicatie - en informatie - technologie op de productie van bronnen
■ Functies v massamedia
■ Impact v communicatie od huidige samenleving
○ Stockeren en produceren van info
■ Inleiding:
■ Waarom gingen zoveel bronnen verloren
■ Toename v bronnenbestand
■ Consulteerbaarheid v bronnen = Archief
● Inleiding
● termen verklaren
● Ontstaan v archieven
● Bronnen kunne niet zomaar geconsulteerd w
● Opmerkingen
● Herkomstbeginsel
● Ontsluiting → toegankelijk maken v info
2. De onderzoeker evalueert & interpreteert deze bron opnieuw
○ Inleiding
■ Ontstaansgeschiedenis
■ Vervalsing
○ 7 principes vd historische kritiek
■ Externe kritiek
● Herstellingskritiek
○ Is de tekst de juiste tekst?
● Oorsprongskritiek
○ Waar? Wanneer? Door wie? werd de bron opgesteld?
● Ontleningskritiek
○ Is de tekst origineel of ergens ontleend?
■ Interne kritiek
● Interpretatiekritiek
○ Wat is de juiste betekenis vd tekst / getuigenis? (tweeledig)
● Gezagskritiek
○ Heeft de auteur het gezag van een ooggetuige?
● Bevoegdheidskritiek
○ Is de ooggetuige bevoegd (competent) om te getuigen?
● Rechtzinnigheidskritiek
○ Is de auteur bereid, geoorloofd de juiste toedracht van de beschreven gebeurtenis mee te delen?
3. De onderzoeker bouwt een bredere interpretatie tot rapport
○ Kritische juxtapositie van de bronnen
■ STAP 1: Confrontatie van de getuigenissen
■ STAP 2: Redeneringen opbouwen
○ De feiten: bouwstoffen vr de historicus
■ Eenmalig vs reccurent
■ Grote en banale feiten en hun kenbaarheid
■
4. Ontwikkelingen in de geschiedschrijving
1. Verhaal → Structuur INTERDISCIPLINARITEIT
2. Structuur → Verhaal LINGUISTIC TURN
Historische kritiek
● = Systematische kritische reflectie bij verzamelen, evalueren en verwerken van informatie
● Kritische houding t.o.v. bronnen is belangrijk
○ Want heel vaak is er sprake van:
■ ‘Fake news’
■ Kleine manipulatie in berichtgeving
■ Selectieve berichtgeving
○ Voorbeeld: Fotograaf Jimmy Kets over beeldmanipulatie → overvolle straat
Begrippen
● Bronnen: Alle sporen van menselijke activiteit in het verleden
● Verleden: Dde tijd die voorbij is, die achter ons ligd
● Geschiedenis: Wat wij van het verleden maken
○ eigen perspectief
○ vele geschiedenissen
● Geschiedschrijving: Wat historici vertellen/schrijven over dat verleden
○ Werken met sporen + constructie taal en tekst
○ MAAR:
■ Verleden is voorbij en er zijn slechts fragmenten, deeltjes van bronnen (sporen) aanwezig
● Geschiedschrijving is zeer selectief
○ zal altijd maar een selectie uit die wkh v dat verleden kunnen beschrijven
■ Bepaalde gebeurtenissen en groepen uit verleden zijn amper aanwezig, lang ‘verborgen’ in geschiedschrijving
● Ze zijn veel minder vertegenwoordigd in verhalen → minder sporen, bronnen → minder kennis,
geschiedschrijving
Feiten vs uitspraken over feiten
● “Empirisme”
○ = het idee dat je via directe zintuiglijke waarneming tot waarachtige kennis komen
○ MAAR: waarneming berust altijd op detectie- en identificatieprocessen (= referentiekader)
■ → daardoor nemen we zaken anders waar en herkennen we ze snellere
■ Detectie- en identificatieprocessen (referentiekader)
● worden aangeleerd!
● Leefmilieu, opvoeding, taal, culturele constellatie,...
■ vb. 2 ooggetuigen van een zelfde situatie kunnen een verschillende interpretatie hebben van de gebeurtenis
● Belangrijk:
○ Geen waarneming zonder interpretatie !
○ Geen “objectieve” toegang tot feiten !!
■ Het enige wat onderzoekers kunnen doen is hun info steunen op zoveel mogelijk empirische bronnen en dat zo
objectief mogelijk te interpreteren.
■ DUS: volgend citaat klopt niet: “Comment is free… but facts are sacred” (CP Scott)
○ Getuigenissen geven geen feiten, maar uitspraken over feiten!
● Voorbeeld: het einde van Louis XVI
○ Situatie:
■ Louis XVI w terechtgesteld
■ Er waren 2 getuigenissen
○ Getuigenissen
■ Getuige 1: Jean
● Persoon: royalist = aanhanger van Louis
● Interpretatie in z dagboek: “De koning werd door het gepeupel vermoord”
○ Hij was er niet mee eens
■ Getuige 2: Pierre
● Persoon: revolutionaire = tegen Louis
● Interpretatie in z dagboek: “Burger Capet werd door de beul terechtgesteld”
○ Hij was er blij mee (gerechtvaardigd)
○ Conclusie:
■ Feiten: lodewijk w terechtgesteld
■ Uitspraken over feiten:
● “De koning werd door het gepeupel vermoord”
● “Burger Capet werd door de beul terechtgesteld”
De illusie van “objectieve waarneming”
● Elke weergave van feiten = selectief
● Elke waarneming = interpretatie = subjectief
○ Observatie gebeurt niet passief, maar actief via begrippen & taal
● Géén principieel verschil tussen waarnemen van feiten & interpreteren van feiten!
○ Beide gebeuren tegelijkertijd
● Opgelet voor naïeve interpretatie subjectief-objectief
○ Subjectiviteit van waarneming duidelijker aan de orde bij controversiële (aspecten van) feiten / contrasterende
waarnemingen
● “objectieve feiten” = algemeen geaccepteerde interpretaties !!
○ Hoe meer mensen ertoe komen bep. zaken op dezelfde manier te interpreteren dat zal sterker de objectieve waarheid
benaderen.
2
, DEEL 1: De bron: Typologie (soorten) van de bronnen
1. de bron geeft reeds interpretatie
van feiten
2. De onderzoeker evalueert &
interpreteert deze bron opnieuw
3. De onderzoeker bouwt een bredere
interpretatie tot rapport
2. De notie bron
—----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Inleiding
(Historische) bronnen
● Wat is een bron
○ Alles waaruit men bewijzen put voor wat men beweert
● Wat zijn historische bronnen (5)
○ Artefacten
■ = materiële overblijfselen door de mens gemaakt
■ Opmerking: teksten zijn ook artefacten
■ vb. werktuigen
○ Natuurlijke overblijfselen
■ = sporen van mensen die bestaan hebben
■ vb. botten, pollen
○ Landschap
■ = hierin kan men sporen zien van ingrepen vd mens
■ vb. ontbossing, bouwen van nederzettingen
○ Teksten
■ Zijn ook artefacten
○ Visuele bronnen
■ = beeldmateriaal
■ product van de mens
■ Ook informatiebronnen van vandaag
■ vb. afbeeldingen, schilderijen, foto, film
● Belang van ontstaanscontext:
○ We moeten ons altijd verschillende vragen stellen over ontstaanscontext
■ Waar komt die bron vandaan?
■ Wie heeft het gemaakt?
■ Wat was de bedoeling?
● Kenmerken van bronnen
○ Selectiviteit:
■ alle info is altijd een soort selectie → iets w bekeken vanuit een bepaalde hoek, oogpunt van de persoon die
de gebeurtenis registreert
○ Betrouwbaarheid
■ alle bronnen moeten op betrouwbaarheid w getoetst
■ Kwaliteit informatie met altijd w gecontroleerd
Onderscheid: overblijfselen vs getuigenissen (overleveringen)
● Overblijfselen
○ = Voorwerpen / artefacten die uit het verleden tot ons gekomen zijn
■ materiële voorwerpen
■ maar ook testen
○ ⇨ Iets wat toevallig is overgebleven
○ Domein van archeologie
● Overleveringen
○ = Getuigenissen over het verleden = verhalen
■ Getuigenissen: verhalen die eenvoudige/complexe gebeurtenis beschrijven/van commentaar voorzien
■ Onderscheid:
● mondelinge getuigenissen
● geschreven getuigenissen
○ ⇨ Iets wat bedoeld is om door ons, de toekomst gevonden te worden
○ Domein van geschiedenis
⇒ MAAR: overlapping
3
, 1. Bronnen bewuste creaties?
Bewuste bronnen
● ‘Intentionele bron’
● = een bron die bewust (met opzet) gemaakt is om een historische bron te worden
● objectief of subjectief
○ vaak bedoeld om tijdgenoot/historicus iets voor te houden
Onbewuste bronnen
● = een bron die NIET bewust gemaakt is om een historische bron te worden
● Unwitting testimony
○ ‘ongewilde, onbedoelde getuigenissen’
○ = is het onbedoelde bewijs dat wordt geleverd door historische bronnen
○ Voorbeelden:
■ Opname van de putsch van kolonel Tejero
Overzicht
● Geschreven bronnen
○ 1. Verhalend (literaire bronnen)
○ 2. Niet-verhalend (archivalische bronnen)
■ Diplomatische bronnen
■ Bronnen van sociale boekhouding
● Ongeschreven bronnen
○ 3. Materiële voorwerpen
○ 4. Mondelinge overlevering
Typologie van bronnen
● Geschreven bronnen
○ Algemeen:
■ = alles wat in een geschreven vorm tot ons kwam
■ Doel: een bepaalde boodschap doen overkomen
■ Verschillende motieven: inlichtingen geven via een min of meer wetenschappelijk traktaat, visies
en opinies opdringen…
■ Literaire =/= fictie literatuur
● Fictie Literatuur is een onderdeel van literatuur
● Het kan wel een historische bron zijn
○ Onderscheid:
■ 1. Verhalende (literaire bronnen)
● ‘narratieve teksten’
○ Doel: tijdgenoot of nageslacht beïnvloeden, informeren en/of ontspannen
■ Geen praktische rol in één of andere administratie
● Verder onderscheid
○ Informatieve geschriften
■ Doel: informatie overbrengen
■ vb. Pamfletten, kranten, tijdschriften, …
○ Literaire bronnen
■ Doel: ontspannen
■ vb. Romans, toneelstukken, gedichten, verhalen, …
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper jokeversteen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €9,49. Je zit daarna nergens aan vast.
