Samenvatting van de lesslides en cursus. Vooral belangrijk voor het examen zijn de verschillende breuklijnen (ontstaan van de partij, de schoolstrijd & de koningskwestie)
, Hoofdstuk 1: de Volksunie en erfgenamen
DE AANLOOP TOT DE OPRICHTING VAN DE VOLKSUNIE
- Voorlopers: Frontpartij en VNV
De hogere legerleiding waren Franstalig, maar het voetvolk was Vlaming: de bevelen werden in het Frans gegeven
« pour les flamands la même chose »
o VNV of Vlaams Nationaal verbond
Jaren ’30 : lieten hun afkeer voor de parlementaire democratie blijken, en waren voorstander van een
autoritaire staatsvorm en een corporatistische maatschappijordening
de sympathie van het VNV ging vooral uit naar het Duitse nationaalsocialisme (vandaar de collaboratie door
de leden van de VNV
Na de Bevrijding werd het Vlaams-nationalisme geassocieerd met het fascisme en zelfs met de misdaden van
het naziregime en hiervan werd gebruik gemaakt om de Vlaamse Beweging definitief uit te schakkelen
- WO II:
o collaboratie = het samenwerken met de Duitse Bezetter = de zwarten ook een deel van het VNV
de witten = de verzetters
politieke collaboratie = als we meewerken met de Duitsers dan kunnen misschien enkele Vlaamse ideeën
verwezenlijkt worden
economische collaboratie
Vlaamse Beweging werd in een slecht daglicht geplaatst, want het “waren collaborateurs”, maar ook de vooroorlogse
verworvenheden werden teruggeschroefd: taalwetten werden niet meer of gebrekkig toegepast en van taalpariteit in
de regering of in de leiding van de politieke partijen was er ook geen spaken meer
- Na WO II:
o repressie (ideologische en communautaire dimensie)
→ zware klap voor Vlaamse Beweging en politiek Vlaams-nationalisme, MAAR het bleef wel bestaan
1) Hoe verklaar je de Heropflakkering van het Vlaams bewustzijn?
1. dynamitering IJzertoren (Diksmuide): AVV VVK = Alles Voor Vlaanderen, Vlaanderen voor Kristus
= symbool voor de gesneuvelden, deze werd gedynamiteerd & dit pikte de Vlamingen niet: gaan zich verenigen
2. talentelling 1947
= er werd nagegaan welke taal gesproken werd in de gemeenten
gemeenten konden van taalstatuut veranderen: wat initieel een Vlaamse stad was plots een Franstalig statuut
kreeg maar er werd gefraudeerd in voordeel van de Franstaligen
3. anti-Vlaams karakter repressie
= men had het gevoel dat de repressie anti-Vlaams was & de Franstaligen er net iets gemakkelijker vanaf kwamen
4. aantal Vlaamse verworvenheden waren teruggeschroefd
2) Kan het Vlaams bewustzijn opnieuw een partij vormen?
Oprichting nieuwe Vlaams-nationale partij
voor- en tegenstanders
tegenstander: het is misschien toch wat vroeg om het risico te lopen: er is geen organisatie en men
beschikte niet over de nodige middelen om met enige kans op succes aan de verkiezingen deel te
nemen
voorstanders: men kan niet langer wachten en zelf een bescheiden succes bij de verkiezingen een
stroomversnelling zou meebrengen
CVP tegen = Christelijke Volkspartij
Christendemocraten zijn vaak de kost wanneer er weer een Vlaams Nationale Partij opkwam ze
verliezen veel electorale verkiezingen
streefde naar recuperatie oud-VNV-kiezers = ze wouden de kiezers terugtrekken naar hun partij
- 1949 oprichting ‘Volksunie’ (kort bestaan) = voorloper van de NVA
Op initiatief van Jules de Clercq, Wim Jorissen, Piet Legon en Herman Todts
Hoofdthema’s van het programma: het solidarisme, de strijd tegen de repressie en de particratie
- Parlementsverkiezingen 1949
o oprichting ‘Vlaamse Concentratie’ onder voorzitterschap van Alex Donckerwolcke
o anti-repressiepartij: 2 bladzijden van het programmabeginsel werd gewijd aan maatregelen tot tempering van de
repressie
o eveneens kort bestaan: ongeveer 2% van de kiezers zal stemmen op deze partij heel beperkt, maar liet mensen wel
geloven dat er hoop is om zo’n partij op te bouwen
2
, o de partij nam geen deel aan de verkiezingen van 1950, maar behaalde wel enkele zetels in Antwerpen bij de
parlementaire verkiezingen van 1952.
Als gevolg van interne moeilijkheden verdween de Vlaamse Concentratie in 1954 van het politieke toneel.
- Parlementsverkiezingen 1954
1954 = periode van de schoolstrijd: meer en meer kinderen stroomden door naar het middelbaar onderwijs
Koningskwestie was toen al achter de rug:
breuk tussen Koning Leopold III en de Belgische regering
Regering wou verder vechten en Leopold III wou dit niet
Mag Leopold III na de oorlog terug de troon in nemen? stemming door de bevolking
57% van de Belgen vond dat hij mocht terugkeren Finaal zal hij niet meer op de troon komen
regent = Prins Karel (broer van Leopold III)
De koningskwestie heeft ervoor gezorgd dat er in de politiek verschillen ontstonden:
Vroeger Belgische partijen, nu geregeld op regionaal niveau
o oprichting ‘Christelijke Vlaamse Volksunie’ “zorg dat u stemt op ons en Leopold III zal terugkeren”
twee belangrijkste doelstelling voor de Volksunie:
1. Federalisme = traditionele partijen waren unitair (Belgisch gericht)
2. Amnestie = collaboratie verleden vergeven en zorgen dat mensen die er niets mee te maken hebben
gehad beschermen tegen die regressie
o slecht resultaat
→ beslissing oprichting zelfstandige, volwaardige partij met als doelstelling het veroveren van de politieke macht om
deze ten dienste te stellen van de Vlaamse volksgemeenschap en ter bevordering van het Vlaamse volksbelang
VAN HET ONTSTAAN TOT DE EERSTE POLITIEKE DOORBRAAK 1954-‘61
- December 1954 oprichting Volksunie
o = verkiezingsakkoord tussen
een groep Vlaams-nationalisten die bij de Vlaamse Concentratie betrokken waren geweest
vertegenwoordigers van het Boerenfront
een Vlaams-nationale landbouworganisatie die tegen de Boerenbond in werd opgericht
vertegenwoordigers van het Algemeen christelijk middenstandsverbond
o Gunstige voedingsbodem
De nederlaag van de CVP in de koningskwestie
aarzelende houding regering m.b.t. repressie = men vond dat de Belgische regering paal en perk moest stellen
aan die regressie
gebrekkige toepassing taalwetten
publicatie resultaten talentelling 1947
o Belangrijkste eisen (zie hiervoor)
Federalisme en Amnestie
- Volksunie onopgemerkt tot 1958 = waarom scoorde de Volksunie tot dan electoraal niet hoog?
o slecht politiek klimaat (cf. Schoolstrijd) = levensbeschouwelijke strijd tussen Katholieken en vrijzinnigen, waardoor de
Vlaams-Waalse verhoudingen uit de politieke actualiteit verdween
De Volksunie werd gezien als een partij die opkwam voor de belangen van de Vlaming communautaire politieke
partij
o partij van ‘zwarten’ (collaborators)
o CVP zag VU als bedreiging (partij van scheurmakers) = CVP voerde oppositie tegen het onderwijsbeleid van de
toenmalige regering (Achiel Van Acker) de Volksunie verdeelde het politieke kamp
Achiel van Acker:
ambitie om burgemeester van Brugge te worden zijn zoon Frank van Acker werd wel burgemeester
Socialist
Premier
Werd als ‘één van de vaders van de sociale zekerheid‘ beschouwd
Wat was de betekenis van het schoolpak: levensbeschouwelijke pacificatie = het vrij katholieke onderwijs had andere
ideeën over de eindtermen dan de vrijzinnigen zorgde ervoor dat ook de andere breuklijnen meer op het toneel
verschenen zoals de sociaal economische en communautaire thema’s
Wat was de betekenis van het schoolpak voor andere politieke partijen
Vb. voor de Volksunie: vanaf het schoolpak komt de Volksunie in een betere politiek milieu terecht
Eerste nummer van het partijblad ‘De Volksunie’:
3
, - Aankondiging van het eerst VU-congres
- Manifest van de Volksunie
o Verduidelijking waarom men tot de oprichting van de Volksunie is overgegaan
Vlaams werklozenprobleem blijft onopgelost
Ondanks de taalwetten bleven de taalgrieven onopgelost
De denationalisatie te Brussel en aan de taalgrens bleef voortduren
De Vlaamse afgevaardigden in de drie traditionele partijen bleken niet in staat te zijn de Vlaamse problemen
op te lossen
In Vlaanderen en in Wallonië bestaat een steeds groeiend gevoel van onbehagen tegenover de eenheidstaat,
die de vrije ontwikkeling van de Vlaamse en Waalse volksgemeenschap belemmert centraal element in het
manifest was daarom het federalisme: een tweeledig federalisme was de enige mogelijkheid om de Vlaamse
politieke zelfstandigheid te realiseren
Er werd dus ook aandacht besteed aan de sociaaleconomische problematiek: eisen van de Volksunie waren gericht
op het werken in eigen streek ter bestrijding van de nog veelvuldige voorkomende pendelarbeid en de industriële
ontwikkeling van Vlaanderen ter bestrijding van de lagere levensstandaard in Vlaanderen
- Tekenen van opleving na 1958
o parlementaire activiteit Frans Van der Elst
voorzitter sinds 1957: neemt het over van Couvreur die ontslag nam na onenigheid in het partijbestuur rond
partijfinanciering
met het oog op de parlementsverkiezingen van 1958 werd Van Der Elst lijsttrekker voor de Kamer van Antwerpen
activiteiten:
1. slaagde er in het isolement van zijn éénmansfractie in de kamer te doorbreken
2. besteedde vooral aandacht aan taalpolitieke aspecten
3. vooral met betrekking tot de talentelling en de strijd voor de zetelaanpassing liet hij zich horen
4. diende een wetsvoorstel in tot afschaffing van art.123 van het strafwetboek: eis tot amnestie
o partij organisatorisch beter uitgebouwd: er ontstonden diverse plaatselijke afdelingen op gemeentelijk vlak
o na Schoolstrijd communautaire problemen meer op voorgrond: vooral de verschuiving van het economische
zwaartepunt van Wallonië naar Vlaanderen was hierin van kapitaal belang
- Problemen voor kleinere partijen
cf. single issue partijen
o partijfinanciering
o partijprogramma
o partijstructuur
o kiesdrempel
VAN ZWEEPPARTIJ NAAR OPPOSITIEPARTIJ (1961-1970)
- Parlementsverkiezingen 1961
o Volksunie grote overwinnaar communautaire wordt belangrijker (daaruit volgt dat de CVP zwaar verlies leed)
o De doorbraak van de Volksunie kwam er vooral in steden
Terwijl het vooroorlogse VNV een eerder landelijk karakter had
De, weliswaar bescheiden, doorbraak maakte duidelijk dat het Vlaams-nationalisme nog steeds
aantrekkingskracht uitoefende
De Volksunie zal vanaf dan als pressiepartij fungeren vooral ten aanzien van de CVP
o regering Lefèvre-Spaak
kreeg af te rekenen met de sociaaleconomische problematiek
maar ook met de verscherpte communautaire problematiek = er werd door de regering een taalgrens vastgelegd
o Door de nog steeds bescheiden aanwezigheid in het Parlement kan de partij echter voorlopig geen rechtstreekse
invloed op besluitvorming uitoefenen
Maar wel onrechtstreeks als ‘zweeppartij’ voor CVP
De Volksunie was zichtbaar aanwezig op de manifestaties die door verschillende verenigingen zoals de Vlaamse
Volksbeweging en het Vlaamse Aktiekomitee voor Brussel werden georganiseerd en voerde huis-aan-huis propaganda
- Partijcongres Mechelen 1963
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper julieraveydts. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,49. Je zit daarna nergens aan vast.
