Intersectionaliteits- en
diversiteitsstudies
Inhoudsopgave
Toelichting examen........................................................................................................................................ 2
LES 1: DIVERSITEIT ALS CONCEPT IN DE SAMENLEVING...................................................................................3
1.1 Diversiteit........................................................................................................................................................3
1.1.1 Categorie als filter...................................................................................................................................4
1.1.2 Vertovec: superdiversiteit.......................................................................................................................4
1.2 De organisatie van diversiteit.........................................................................................................................6
LES 2: BESTENDIGING VAN DIVERSITEIT ALS SOCIALE ORDE............................................................................8
2.1 Macro: normdenken................................................................................................................................ 9
2.1.1 Simonne De Beauvoir: gender...................................................................................................................10
2.1.2 Michel Foucault: heteronormativiteit........................................................................................................10
2.1.3 Gloria Wekker: ras.....................................................................................................................................10
2.1.4 Peggy McIntosh: white privilege...............................................................................................................10
2.2 Micro (intrapersoonlijk).......................................................................................................................... 11
2.3 Meso (interpersoonlijk).......................................................................................................................... 11
LES 3: INTERSECTIONALITEIT: INLEIDING....................................................................................................... 13
3.1 Gender..........................................................................................................................................................13
3.2 Diversiteit......................................................................................................................................................14
3.3 Intersectionaliteit..........................................................................................................................................15
LES 4: INTERSECTIONALITEIT: CONCEPT, ACHTERGROND EN TOEPASSING.....................................................16
4.1 Origines.........................................................................................................................................................16
4.2 Recente theoretici.........................................................................................................................................17
4.3 Controverses.................................................................................................................................................18
4.4 Intersectionaliteit als een ‘critical inquiry’....................................................................................................19
4.5 Resisting intersectionality?...........................................................................................................................20
4.6 Positionaliteit, intersectionaliteit en methodologie.....................................................................................21
LES 5: INTERSECTIONALITY IN (GLOBAL) HEALTH RESEARCH.........................................................................21
5.1 Intersectionaliteit in (wereldwijd) gezondheidsonderzoek...........................................................................21
5.2 Determinanten van (on)gezondheid.............................................................................................................22
5.3 Dekolonisatie van (wereldwijd) gezondheidsonderzoek..............................................................................23
5.4 Betrokkenheid van de gemeenschap in onderzoek......................................................................................24
1
, 5.5 SOLACE: case study 1....................................................................................................................................26
5.6 ECLIPSE: case study 2....................................................................................................................................26
LES 6: ETNISCHE DISCRMINATIE.................................................................................................................... 27
6.1 Centrale concepten.......................................................................................................................................27
6.1.1 Etniciteit.................................................................................................................................................27
6.1.2 Etnische discriminatie en racisme.........................................................................................................27
6.1.3 Wit privilege en etnocentrisme.............................................................................................................28
6.1.4 Stereotype en stigma............................................................................................................................28
6.2 Verschijningsvormen....................................................................................................................................28
6.3 Antecedenten................................................................................................................................................30
6.4 Gevolgen.......................................................................................................................................................32
LES 7: NAMING OURSELVES.......................................................................................................................... 34
LES 8: DISABILITY EEN CATEGORIE IN DE SCHADUW......................................................................................35
8.1 Normativiteit................................................................................................................................................36
8.2 Ondersteuningsdenken.................................................................................................................................38
8.3 Context..........................................................................................................................................................40
8.4 Voice.............................................................................................................................................................40
8.5 Activisme.......................................................................................................................................................41
LES 9: CHALLENGING QUEER MIGRATION NARRATIVES................................................................................41
9.1 Queer migratie..............................................................................................................................................42
9.1.1 Theoretisch kader..................................................................................................................................42
9.1.2 Juridisch kader.......................................................................................................................................43
9.1.3 De Belgische asielprocedure.................................................................................................................44
9.2 Onderzoek vanuit het Rainbowhouse: methodologisch kader.....................................................................44
9.2.1 Bureauwerk...........................................................................................................................................44
9.2.2 Etnografisch veldwerk...........................................................................................................................44
9.3 Narratieven in de praktijk: resultaten..........................................................................................................46
9.3.1 Narratieven construeren.......................................................................................................................46
9.3.2 Narratieven negotiëren.........................................................................................................................47
9.3.3 Narratieven evalueren...........................................................................................................................48
9.4 Wie is queer genoeg (volgens wie)?: discussie.............................................................................................49
Toelichting examen
Het schriftelijk examen bestaat uit een aantal open vragen waarin je aantoont het cursusmateriaal te
kennen en te kunnen toepassen.
Voor het examen dien je de lessen te hebben gevolgd; de verplichte teksten te kennen (titel, auteur
en de hoofdlijnen van de tekst), de slides te kennen en je eigen notities. De optionele teksten zijn
niet verplicht om te lezen en/of te kennen, maar helpen je mogelijk als achtergrondinformatie bij de
les of cursus. + NAMEN VAN GASTLESGEVERS
Voorbeeldvragen:
2
,A. analyse van een ongeziene tekst
- Pas een intersectionele analyse toe van tekst X waarbij je de concepten X,Y,Z gebruikt
- Analyseer tekst waarbij je focust op de dimensies van etniciteit en seksualiteit
B. Open vragen over de cursus-inhoud, bvb.
- Situeer en verklaar het concept 'Politics of Location'
- Vergelijk de intersectionele analyse in de gastlezing door X met de analyse in de gastlezing Y
en beargumenteer je eigen positie.
LES 1: DIVERSITEIT ALS CONCEPT IN DE SAMENLEVING
LITERATUUR
1) Formulating diversity studies in Routledge international handbook of diversity studies
(Vertovec)
2) Towards post-multiculturalism? Changing communities, conditions and contexts of diversity
(Vertovec)
3) Inclusive education: From targeting groups and schools to achieving quality education as the
core of EFA in The Sage handbook of special education (Opperti et al.)
1.1 Diversiteit
Diversiteit is een hot topic in publieke sfeer en beleid, zowel normatief als instrumenteel
- Begonnen rond 1960 met de opkomst van nieuwe sociale bewegingen die streden voor
gelijke rechten, symbolische erkenning, … tot op de dag van vandaag hebben deze een
grote verandering teweeggebracht t.a.v. wetten, beleid, attitudes
o Maar zeer categoriaal: enkele specifieke categorieën en niet in intersecties
- Shift en merging naar “diversiteits”-agenda: van anti-discriminatie naar het “vieren” van
diversiteit in al haar vormen ras/etniciteit, gender, klasse, religie, seksuele oriëntatie,
functie-beperking, leeftijd, ervaring, ...
- Diversiteit is een container concept geworden dat alles omvat en daardoor ook (te) vaag is
geworden: “in public discourse and policy, then ‘diversity’ has no clear content or overall aim
(except to underline the view that ‘difference’ is OK)” (Vertovec)
o Voor sommige bedrijven is het een imagobooster
o Voor sociale bewegingen gaat het om bewustzijn te creëren
Probleem voor wetenschappelijke onderzoek: hoe kritisch en analytisch dit concept gebruiken?
- Bewust conceptueel onderscheid tussen wetenschap en publiek discours: categories of
practice versus categories of analysis want “what is good for administration may not be good
for explanation” (DeWind)
- Een overweging die diversititsstudies bijvoorbeeld altijd moeten maken is of concepten van
diversiteit en uitsluiting een betekenis hebben voor de doelgroep
- In de praktijk zijn er enkele assen/dimensies extra salient zoals etniciteit, geslacht en gender,
seksualiteit, SES, beperking, leeftijd, … dit is beslist op basis van
o Wetenschappelijk onderzoek dat bewijst dat deze samenhangen met ongelijkheid
o Bestaande anti-discriminatiewetten in België
o Onderwerpen van andere wetenschappelijke onderzoekstradities zoals
orthopedagogie, migrationstudies, genderstudies, queerstudies, sociologie, ...
3
, 1.1.1 Categorie als filter
Een moeilijk evenwicht: spanning tussen gebruiken of verwerpen van categorieën
Voordelen Nadelen
Zien in de chaos Creëert verschillen tussen mensen
Verminderen van complexiteit Vergroot verschillen
Noodzakelijk om (on)gelijkheid op te sporen & Creëert biases in onze geest
te monitoren
+ Belang van bewustzijn van categorieën als sociale constructies
- Veranderbaar
- Contextafhankelijk
- Verschil is continu, niet categoriaal
Wanneer is het wel oke om categorieën te gebruiken?
- Wie maakt de categorieën? Vanuit eigen agency kan het dienen als community building,
maar indien niet dient het vaak als uitsluitingsmechanisme
- 3 strategische manieren om categorieën te gebruiken
o Intercategorisch: complexiteit onthullen van ongelijkheid, tonen van structurele
verschillen tussen groepen
o Intracategorisch: giving a voice, ervaringen van specifieke (sub)groepen blootleggen
Concept van superdiversiteit
o Anti-categorisch: deconstrueren van categorieën, processen ontleden van
categorisatie, uitsluiting, “othering” & stereotypering
1.1.2 Vertovec: superdiversiteit
Migratie van de 21ste is veranderd tegenover de 20ste eeuw
- Kwantitatieve verandering stijgende aantal
o Stijging van mensen met migratieachtergrond
o Vooral in grote steden
- Kwalitatieve verandering: verandering in migratiepatronen stijgende complexiteit
o Groeiende diversiteit in de diversiteit: kleinere subgroepen uit steeds meer
verschillende plaatsen met steeds meer verschillende wensen en behoeften omdat
er toenemende diversiteit is in intracategoriale benadering
Land van herkomst: niet meer beperkt tot Italië, Turkije en Marokko
Migratiekanaal: niet alleen meer door overheid voor mijnbouw
Legale status: niet alleen meer als arbeidsmigrant
o Leidend tot superdiversiteit in: geslachtssamenstelling, leeftijd, ... SES, werkervaring,
duur van verblijf, … “more people are on their way from more places, through
more places, to more places” (Vertovec)
Leidt ook tot een verandering in het migratie- en diversiteitsbeleid
- Multiculturalisme beleid van de 20e eeuw: bevorderen tolerantie en respect tov groepen van
collectieve identiteiten via accommodaties voor culturele waarden, taal, ...
o Minderheden begrijpen via een focus op etniciteit
4
