WELVAART, ONGELIJKHEID,
ARMOEDE
1) DEFINITIE EN VISIE OP ARMOEDE
Definitie sociaal werk:
Social work is a practice-based profession and an academic discipline that promotes social change and
development, social cohesion, and the empowerment and liberation of people. Principles of social justice,
human rights, collective responsibility and respect for diversities are central to social work. Underpinned by
theories of social work, social sciences, humanities and indigenous knowledges, social work engages people and
structures to address life challenges and enhance wellbeing.
Armoede = sociaal fenomeen dat haaks staat op welzijn, sociale rechtvaardigheid en mensenrechten. Strijd
tegen armoede staat dan ook centraal binnen sociaal werk.
1.1 NAAR EEN DEFINITIE VAN ARMOEDE
1960 & 1970: armoede = tekort aan geld
Invoering bestaansminimum (vandaag de dag leefloon) als ‘oplossing’
Cruciaal, maar onvoldoende
Eind jaren ’70: groei naar besef dat armoede meer was dan financiële achterstand.
Definitie: Armoede als een relatief, multi-aspectueel, structureel en gradueel verschijnsel:
Armoede is relatief
Relatief <-> absolute armoede
Absolute armoede –> sterven aan direct gevolg van honger, gebrek aan medische hulp.
Armoede is daar een overlevingsstrijd op leven en dood.
Relatieve armoede -> hier in het westen. Je hebt systematisch minder dan het gemiddelde,
noodzakelijke of vanzelfsprekende binnen de samenleving. Je bent arm in vergelijking met
andere (ongelijkheid)
Armoede is multi-aspectueel
Het is meer dan financiële problemen, ook andere aspecten: uitsluiting in onderwijs
(buitengewoon onderwijs), arbeidsmarkt, huisvesting, gezondheidsproblemen.
Armoede is structureel
Het is geen eenmalig probleem, het is verankerd in de maatschappij.
Geen individueel probleem, maar een probleem van de maatschappij. Drm moet je mensen in
armoede n alleen op individueel niveau helpen als je armoede wilt bestrijden, maar door aan
de structuren in de samenleving werken die armoede veroorzaken.
Armoede is gradueel
Je hebt versch gradaties binnen armoede: tijdelijke armoede door verlies van job, maar ook
generatie armoede.
1
,De hedendaagse definitie van armoede:
“Armoede is een netwerk van sociale uitsluitingen dat zich uitstrekt over meerdere gebieden van het
individuele en collectieve bestaan, in die mate dat men geen leven kan leiden dat voldoet aan de menselijke
waardigheid. Hierdoor ontstaat een kloof met de rest van de samenleving. Deze kloof, die in de samenleving
wordt ge(re)produceerd, kan men niet op eigen kracht overbruggen.”
“Armoede is een netwerk van sociale uitsluitingen dat zich uitstrekt over meerdere gebieden…”
Welke gebieden?
- Inkomen & schulden
- Uitsluitingen op arbeids -& huisvestingsmarkt
- Uitsluiting in onderwijs & gezondheidszorg
- Uitsluiting gelijke toegang tot het recht & soms zelfs toegang tot welzijnszorg
Netwerk van uitsluitingen: het is een ingewikkeld geheel van uitsluitingen, ze hangen met
elkaar samen & versterken elkaar
“van het individuele en collectieve bestaan…”
Armoede treft
- Individuen
- Gezinnen
- Groepen => het collectieve bestaan
- Hoger risico voor: mensen zonder werk, laaggeschoolden, éénoudergezinnen,
mensen met beperking of migratieachtergrond
=> armoedebestrijding is dus werken met mensen & werken aan positie van groepen
“in die mate dat men geen leven kan leiden dat voldoet aan de menselijke waardigheid…”
Materiële dimensies
- Voedsel
- Dak boven hoofd
- Kledij
Niet-materiële dimensies
- Zeggenschap over eigen leven
- Toegang tot sociale netwerken
- Respect
“Hierdoor ontstaat een kloof met de rest van de samenleving”
Armoede = resultaat van ongelijkheid/ een extreme vorm van ongelijkheid
- N enkel ‘een beetje minder geld hebben dan doorsnee Belg’
- Uitgesloten v fundamentele zaken in onze samenleving, die vr iedereen
vanzelfsprekend zouden moeten zijn
- Uitgesloten v grondrechten (dak boven hoofd, analfabetisme, geen geld vr
voedsel/kleding/dokter, ongelijke kansen in onderwijs…)
- Digitale kloof w steeds groter (internet w verwacht, met laptop kunnen werken)
- Je eigen evidenties nooit projecteren op anderen, is n vr iedereen vanzelfsprekend
“Deze kloof, die in de samenleving wordt ge(re)produceerd, kan men niet op eigen kracht
overbruggen.”
Belangrijkste oorzaak ligt n bij individuen, mr bij samenleving (structurele kijk op armoede)
2
, Armen kunnen deze kloof n op eigen kracht overbruggen: nood aan structureel
armoedebeleid en sterke sociaal werkers
1.2 ARMOEDEBESTRIJDING OP 3 NIVEAUS
1) Micro-niveau
Leefsituatie van een individu of gezin in armoede.
2) Meso-niveau
Ruimere omgeving: buurt, school, werk, (hulpverlenings)organisaties
3) Macro-niveau
Niveau van de samenleving, structuren van onze maatschappij: wetten, organisatie eco…
Oorzaken van armoede – door welke bril kijken we?
Onze bril bep mee wat we zien
We kijken ieder vanuit onze achtergrond
Selectieve en subjectieve achtergrond
Gebaseerd op onze sociale positie, ervaringen, levensgeschiedenis, leeftijd, overuitgingen…
Word je bewust v eigen (middenklasse-)perspectief
Hoe we zien bepaald wat we zien
Het stuurt ons handelen
Als burger, sociaal werker, politicus
Vele mensen kijken veroordelend ‘is hun eigen schuld’
De professionele blik van een sociaal werker
Armoede is een onrecht voor sociaal werkers: mensenrechten zijn fundamenteel, moet vr iedereen w
nageleefd
Is welzijn van mensen gegarandeerd?
Zijn de mensenrechten gerealiseerd?
=> Kennis, vaardigheden en basishouding als sociaal werker
1.3 WAAROM BLIJFT ARMOEDE BESTAAN? ZEVEN VERKLARINGSMODELLEN
2 assen
Horizontaal = modaliteit van armoede oorzaak intern of extern
Intern = het gevolg van keuzes van een persoon, een organisatie of samenleving
Extern = iets wat mensen of een samenleving simpelweg ‘overkomt’
Verticaal = op welk niveau wordt de oorzaak gezocht
Micro = mensen in armoede
Meso = werking van organisaties
Macro = samenleving en economie
Belang van verklaringsmodellen?
Keuze v verklaringsmodel is n neutraal
Verwachtingen vr sociaal werker:
Eigen visieontwikkeling: vanuit welke verklaringsmodellen vertrekt sociaal werk
De gehanteerde verklaringsmodellen in de samenleving, sociale media of politieke debat
kunnen herkennen & kritisch analyseren
3
, Je kan aan elke verklaring een oplossing koppelen
Balk = visie van bindkracht. . Armoede w veroorzaakt door factoren op versch/alle niveaus. maatsch
kwetsbaarheid: persoon w gekwetst op versch domeinen telkens opnieuw. Empowerment is wat je er aan kan
doen mensen empoweren.
1.3.1 HET INDIVIDUEEL SCHULDMODEL: BLAMING THE POOR (MICRO)
De schuld van de armoede w bij de getroffenen gelegd (de armen zelf): ze zijn lui, weigeren werk te
zoeken, profiteurs, enkel drugs, passen zich n aan aan normen v samenleving…
Legt weinig verantwoordelijkheden bij samenleving
Goede vs slechte armen
Deserving poor: verdienen onze hulp, ze hebben tegenlagen gehad
Non-deserving poor: verdienen geen hulp wegens eigen schuld
Staat haaks op wat goed sociaal werk is
Armoedebeleid:
Mensen op verantwoordelijkheid wijzen, controleren & disciplineren, overlast bestrijden
Systeem dat mensen in armoede houdt, afbouwen (pamperen)
- OCMW als ‘hangmat’
1.3.2 HET INDIVIDUEEL ONGEVALMODEL (MICRO)
Individuele tegenslagen voor persoon of gezin liggen aan basis van armoede volgens vele mensen,
zonder dat ze hier zelf verantwoordelijk voor zijn
Armoede als gevolg van een ongeluk of tegenslag (scheiding, werkloos, ziek, handicap, ongeval)
Goede armen of deserving poor
Hulpverlening vanuit dit individueel ongevalmodel
Medelijden
Individuele tekortkomingen (het deficit-model): voedselbedeling, kleding en meubels ter
beschikking stellen
Maatschappelijke oorzaken en structuren blijven buiten zichts- en handelingsveld
4
